Koronavirüs salgınını gerekçesiyle geçen nisan ayında kimi vilayetlerde inhisar bayilerinin kapatılması tartışmasına ait yargıdan birinci karar geldi. Çanakkale Sulh Ceza Hakimliği, yasak kararına karşın monopol büfesini açan bir vatandaşa uygulanan idari para cezasını, “Anayasa’ya aykırı” diyerek iptal etti.
Salgın nedeniyle uygulanan 17 günlük sokağa çıkma yasaklarıyla ilgili olarak İçişleri Bakanlığı 30 Nisan 2021 tarihinde bir genelge yayınlandı. Çanakkale Valiliği Vilayet Genel Hıfzıssıhha Şurası da kelam konusu genelgeyi destek alarak, “tam kapanma döneminde Tekel büfelerinin kapalı olmasına, market, bakkal, büfe üzere yerlerde alkol eseri satılmamasına” kararı verdi. Alınan Karar nedeniyle, inhisar büfeleri kapatıldı. Pek çok hukukçu, kararın anayasaya ters olduğunu savunarak duruma reaksiyon gösterdi. Valiliğin kararı doğrultusunda Deniz Öztürk isimli vatandaşın işlettiği monopol büfesi de kapatılan işyerleri ortasında yer aldı.
Öztürk’ün argümanına nazaran, 6 Mayıs günü meskeninin altında bulunan işyerine gidip orada bulunan bilgisayarını almak istedi. Monopol büfesinin açık olduğunu fark eden kolluk kuvvetleri, Genel Hıfzıssıhha Kanuna karşıt hareket ettiği için Öztürk’e 900 TL idari para cezası kesti. Öztürk, avukatı Pınar Çelik Arpacı aracılığıyla, Çanakkale 2. Sulh Ceza Hakimliğine başvurarak idari para cezasına itiraz etti. Vilayet emniyet müdürlüğü evraka gönderdiği savunmasında vatandaşa uygulanan idari para cezasının yasaya ve adaba uygun olduğunu bildirdi.
Hürriyet’ten Mesut Benli’nin haberine nazaran; Çanakkale 2. Sulh Ceza Hakimliği 7 Eylül tarihinde itirazı karara bağladı. Hakimlik, “idari para cezasının desteği olan olayın kanunda bahsi geçen yasak veya zorunlulukları getiren önlemlerden olmadığı kanaatine varıldığı” gerekçesiyle itirazı kabul edilerek, idari para cezasının kaldırılmasına hükmetti.
Kararın münasebetinde “Covid-19 salgınıyla gayret etmek emeliyle alınan önlemlerin Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’sının teminatı altında bulunan temel hak ve hürriyetlerin sonlandırılması niteliğinde olduğu, Anayasa’nın temel hak ve hürriyetlerin sonlandırılmasında yahut kullanılmasının durdurulmasında iki farklı sistem öngördüğü” hatırlatılması yapıldı.
Kararda, harikulâde hal periyotlarında ölçülülük prensibine uygun olmak kuralıyla temel hak ve hürriyetlere şahsen Anayasa’nın kendisinin öngördüğü teminatlara karşıt bir formda müdahale edilmesine imkân verdiği harikulâde devirlerde bu önlemlerin alınabilmesi için kanunla öngörülmelerine gerek olmadığı belirtilerek, özetle şöyle denildi:
“Olağanüstü Hâl ilân edildikten sonra, Cumhurbaşkanı’nın, Harikulâde Hâl Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarma yetkisini elde ettiği, Cumhurbaşkanı’nın, harikulâde hâl ilân ettikten sonra çıkaracağı Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile salgın hastalıkla uğraş emeliyle temel hak ve hürriyetleri sonlandıran önlemlere karar verebileceği, anayasanın 13. unsurunda ‘Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın sadece Anayasanın ilgili hususlarında belirtilen sebeplere bağlı olarak ve lakin kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasa’nın kelamına ve ruhuna, demokratik toplum sisteminin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük prensibine karşıt olamaz’ kararının bulunduğu, bu hususa nazaran olağan devirde temel hak ve hürriyetler sonlandırılırken, sınırlamanın kanunla yapılması ve sınırlamanın Anayasanın ilgili hususlarında belirtilen sebeplere dayanması gerekir.
Covid-19 kapsamında alınan temel hak ve hürriyetleri sonlandıran önlemlerin de anayasa uyarınca kanunla öngörülmelerinin gerektiği, kanunla öngörülmemiş bütün önlemlerin anayasanın 13. unsurunda karara bağlanan ‘…ancak kanunla sınırlanabilir’ kaidesine karşıt olduğu, önlem kararı alacak yahut alınan önlem kararlarını uygulayacak yönetime de bu yetkinin tıpkı formda lakin kanunla verilebileceği anlaşılmakla, verilen idari yaptırım kararının anayasaya ters olduğu …”
