TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Güney Marmara Şubesi İdare Heyeti Üyesi ve Balıkesir Vilayet Sorumlusu Aysun Aykan, 12 Kasım 1999 Düzce sarsıntısının yıldönümünde Türkiye ve Balıkesir’deki sarsıntı gerçeğine dikkat çekti. Türkiye’nin pek çok kentinin sarsıntı istikametinden riskli durumda olduğuna dikkat çeken Aysun Aykan, can ve ekonomik kayıpların yaşanmaması için ihtarlarda bulundu. Marmara Denizi’nde 10 yıl içinde büyük bir sarsıntının olma ihtimalinin çok yüksek olduğunu söz eden Aykan, “Balıkesir, bilhassa Bandırma, Erdek üzere kıyı ilçelerimiz bu zelzeleden çok fazla etkilenecek ilçelerimizdir” dedi.
Ülke genelinde kent içinden canlı fay sınırı geçen kent sayısının 24’e yükseldiğini belirten Aysun Aykan başta Balıkesir olmak üzere Kocaeli, Bursa, Bolu, Sakarya, Manisa, İzmir, Aydın, Muğla, Denizli, Burdur, Kütahya, Eskişehir, Konya, Aksaray, Tokat, Kayseri, Osmaniye, Hatay, Kahramanmaraş, Erzurum, Erzincan, Hakkâri ve Bingöl’ün risk altında olduğunu ileri sürdü.
TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Güney Marmara Şubesi İdare Heyeti Üyesi ve Balıkesir Vilayet Sorumlusu Aysun Aykan Düzce Sarsıntısı ile ilgili, “12 Kasım 1999 tarihinde Düzce‘de meydana gelen ve 845 insanımızı kaybettiğimiz, yaklaşık 2 bin 700 kişinin yaralandığı, 15 bin civarında yapının ağır hasar gördüğü 7.2 büyüklüğündeki zelzelenin akabinde 22 yıl geçti. Türkiye’nin pek çok kenti riskli durumdadır. Can ve ekonomik kayıpların yaşanmaması için afet riskini azaltıcı çalışmalar yapmalıyız” diye konuştu.
“24 vilayet büyük risk taşıyor”
Türkiye’nin kıymetli bir kısmının sarsıntı tehlikesi ve riski altında bulunduğunu kaydeden Aykan, “Ülkemizin değerli bir kısmı zelzele tehlikesi ve riski altındadır. Türkiye Canlı Fay haritasına bakıldığında; 5.5 ve üzeri büyüklükte zelzele üretme potansiyeline sahip yaklaşık 500 canlı fay bulunmaktadır. Bu faylardan bilhassa kırılma vakti gelmiş olanların yani sismik boşluk olarak tanımladığımız, yerleşim yerlerinden geçenler büyük risk oluşturmaktadır. Marmara Denizi içindeki Kuzey Anadolu Fayı’nın kuzey koluna ilişkin fay segmenti ve Balıkesir-Gökçeyazı Fayı da sismik boşluktur ve Buralara çok dikkat edilmesi gerekir. Şu an ki yapılan çalışmalara nazaran kent merkezinden canlı fay geçen kent sayısı 24 olmuştur. Risk altındaki bu vilayetler; Kocaeli, Bursa, Balıkesir, Bolu, Sakarya, Manisa, İzmir, Aydın, Muğla, Denizli, Burdur, Kütahya, Eskişehir, Konya, Aksaray, Tokat, Kayseri, Osmaniye, Hatay, Kahramanmaraş, Erzurum, Erzincan, Hakkâri ve Bingöl’dür. 24 kentimiz, 80’i aşkın ilçemiz direkt fay sınırları üzerindedir; Bu fayların kırılması durumunda birinci evvel fay zonu üzerindeki yapılar ziyan görecektir” sözlerini kullandı.
“Marmara sarsıntısının kayıpları çok fazla olacak”
Marmara Bölgesi’nde olması beklenen zelzelenin nüfus yoğunluğu dikkate alındığında çok büyük kayıplara yol açabileceğini lisana getiren Aysun Aykan, “1999 Sarsıntıları Türkiye için milat oldu, Bizondan evvel de sarsıntı yaşadık lakin bu zelzeleler endüstrinin, nüfusun, yapı stokunun fazla olduğu yerde idi. Hasebiyle yapısal zararlarımız fazla oldu, çok fazla vatandaşımız hayatını kaybetti, çok büyük ekonomik kayıp yaşandı ve gelecek Marmara Depremi’nin de çok parlak olmadığı, kayıpların fazla olacağını söz edebilirim. Marmara genelinde düşünürsek 6 milyon yapı stoku var ve bu çok fazladır. Burada, çok eski tarihi yapılar var, eski semtlerimiz var, kaçak yapılar var; Bu yüzden buradaki yapıların zelzeleye hazır olduğunu söylemek yanlışsız değil” dedi.
“Balıkesir’de 7.2 büyüklükte sarsıntı üretecek faylar var”
Balıkesir özelindeki depremsellik hakkında da açıklamalarda bulunan Aysun Aykan, “Balıkesir vilayet ve ilçeleri dünyanın sismik istikametten en faal faylarından biri olan Kuzey Anadolu Fayının güney koluna ilişkin fay segmentleri üzerinde konumlanmıştır. Balıkesir ve İlçeleri, geçmişte 1577, 1672, 1845, 1867, 1897, 1898, 1944, 1935, 1953, 1964 yıllarında meydana gelen sarsıntılardan değerli bir biçimde etkilenmiştir. Balıkesir vilayetinde gelecekte yıkıcı sarsıntı oluşturabilecek 20 fay zonu bulunmaktadır ve bunların büyük bir kısmı 7 ve 7.2 büyüklükte sarsıntı üretme potansiyeline sahiptir; Bu yüzden Balıkesir’in sarsıntı tehlikesinin yüksek olduğunu rahatlıkla tabir edebilirim. Balıkesir’deki yerleşim ünitelerinden geçen; Edremit Fayı, Balıkesir Fayı, Bandırma İlçesi’nin yerleşim ünitelerinden Bandırma Fayları ve Yenice-Gönen Fay Zonu boyunca ağır bir yapılaşma ve münasebetiyle nüfus yoğunluğu kelam hususudur. Bu yüzden buralara çok dikkat edilmesi gerekiyor ve gerekli önlemlerin titizlikle alınması gerekiyor. Balıkesir-Gökçeyazı Fayı’nın 7.2 büyüklüğe kadar zelzeleler üretebildiği araştırmalarla kanıtlanmıştır. Bu fay üzerinde yapılan paleosismolojik çalışmalarda, 2 bin yıldır kırılma olmadığı görülmüştür. Olağan kaidelerde bin yılda bir zelzele üreten bir fay. Bu türlü olunca önemli bir güç birikmesi vardır. Buralara dikkat edilmesi gerekiyor” değerlendirmesinde bulundu.
“10 yıl içinde büyük bir sarsıntının olma ihtimali çok yüksek”
Marmara Denizi’nde 10 yıl içinde büyük bir zelzele olma ihtimalinin yüksek olduğu yorumunu yapan Aysun Aykan, “Marmara Denizi içerisinde beklediğimiz zelzele 60 yıl beklemeyecek; vakit aleyhimizde ilerliyor. Ülkemizde istatistiki olarak her 7 yılda bir büyük sarsıntı oluyor. Zati her 50 yılda bir Marmara etrafında 7’den büyük bir zelzele gerçekleşiyor. Hasebiyle şu an bile olsa şaşırmayız. Kuzey Anadolu Fayı’nın Marmara Denizi içinden geçen, kuzey koldaki zelzele dağılımlarına bakıldığında, en son zelzelelerin 1509 ve 1766 yılında gerçekleştiğini, 200–250 yıllık tekrarlama dönemleri olduğundan bu alan bir sismik boşluktur. Tarihi devirde 1766 yılında olmuş olan zelzele, Avusturya’dan İtalya’ya kadar geniş bir coğrafyada hissedilmiş olup tüm Marmara Bölgesinde tahribat oluşturmuştur. Düşünün ki bu türlü bir zelzelenin tekrarı tüm Marmara Bölgesinde çok fazla yıkımlara neden olacaktır. Ulusal ve milletlerarası yapılmış çalışmalara nazaran; 1999 Zelzelesinden sonra 30 yıl içerisinde yüzde 65 ihtimalle 7’den büyük azamî 7.6 büyüklükte bir zelzelenin Marmara Denizinde olacağı istikametindeydi. Bu müddetten 20 yıl geçtiğini düşünürsek, 10 yıl içinde olma ihtimali yüksek. Lakin zelzelenin ne vakit olacağını bilemiyoruz. Tam tarihini bilemesek de Marmara Denizi’nde kesinlikle büyük bir sarsıntı olacak. Marmara Denizine kıyısı olan tüm vilayetleri; İstanbul, Balıkesir, Bursa, Yalova, Çanakkale, Kocaeli, Tekirdağ ağır bir formda etkileyecektir. Balıkesir, bilhassa Bandırma, Erdek üzere kıyı ilçelerimiz bu zelzeleden çok fazla etkilenecek ilçelerimizdir. Bu sarsıntı, Türkiye’nin iktisadına ziyan verecektir. Bu yüzden bu zelzelesi çok fazla önemsememiz ve gerekli tedbirleri almamız gerekiyor” diye konuştu.
“İnsan hayatı riske atılıyor”
Mevzuata uygun yapılmayan yer etütlerinin insan ömrünü riske attığını ileri süren Aysun Aykan, “Son 22 yılda zelzeleye sağlam bina yapmaya başladık; Eskiye nazaran şanslıyız. Zelzele yönetmeliklerimiz güzel, berbat tabanları iyileştirebiliyoruz. Türkiye’de 99 yılı öncesi binalar sorunlu. Zira evvelden bir yeri imara açarken Jeolojik Etüt zaruriliği yoktu, yer etütleri yapılmıyordu. Bu yüzden eski yapılar riskli. 2018 Tarihli Bina Sarsıntı Yönetmeliği bu güne kadar ülkemizde en sağlam bina yönetmeliğidir. Bu yönetmelik ülkemizdeki yerleşimlerin sarsıntı güvenliğinin sağlanması açısından hayati fonksiyonlara sahiptir. Binaların bu yönetmeliklere uygun olarak projelendirilip inşa edildiği taktirde zelzeleler sırasında meydana gelebilecek hasarların önüne geçebiliriz” dedi.
“Hiç bir proje insan hayatından değerli değildir”
Lokal idareleri taban etütleri konusunda uyaran Aysun Aykan şunları söyledi:
“Ülkemizde geçen yıl, 30 Ekimde Ege Denizinde meydana gelen zelzelede, 80 km uzaklıkta İzmir-Bayraklı ilçesinde 117 vatandaşımız hayatını kaybetti, bin 32 kişi yaralandı. Can ve ekonomik kayıplar açısından çok ağır faturalar ödedik. Binaların yer özelliklerine nazaran dizayn edilmemesi, sarsıntı hasarları üzerindeki tesirini açıkça göstermiştir. Balıkesir’de yıkıcı zelzele üretme potansiyeline sahip 20 fay zonu bulunuyor ve bu faylardan kent merkezinden geçen 7 ve 7.2 büyüklükte sarsıntı üretme potansiyeline sahip olanlar var. Gelecekte mümkün bir zelzelenin, İzmir-Bayraklı örneğinde olduğu üzere, can kayıplarına neden olacağı bilinmesine karşın; Birtakım mahallî yöneticiler, yerleşim yerlerinin içinden canlı fay geçmesine karşın, yönetmeliklerin, mevzuatın titizlikle uygulanmasını sağlayacakları yerde; mevzuata uygun olmayan kusurlu yer etüt raporlarının kabul edilmesi için baskı yapmaktadır. Bu yanlış uygulama, mümkün bir zelzelede tabandan kaynaklanan yıkımlara neden olarak, vatandaşımızın ömrünü riske atmaktadır! Hiçbir proje insan hayatından kıymetli değildir.”