Mehmet Altan*
1995’in Ocak ayında Yaşar Kemal’in Der Spiegel mecmuasında yayınlanan bir yazısı nedeniyle DGM’ye çağrılmasına reaksiyon olarak başlayan imza kampanyası, sonuçta bir “Sivil İtaatsizlik”aksiyonuna dönüştü.
***
Hareketin başını Şanar Yurdatapan çekiyordu: “1995’te Yaşar Kemal DGM’de yargılanırken mahkeme avlusunda oluştuk.
‘Her kim ki fikirlerinde dolayı başı belaya girerse, onun niyetlerine katılmasak da dediklerinin altına imzamızı atarak bu suç(!?)a katılacağız. Fikir açıklamak cürüm ise hepimize ceza verin diyeceğiz’ diyerek çıktık yola.”
***
Birçok toplumca tanınan 1080 kişi, Yaşar Kemal’inki de ortalarında olmak üzere 10 yasaklanmış metni içeren bir kitaba yayıncı olarak isimlerini yazdılar ve içlerinden sembolik bir heyet DGM savcısını ziyaret ederek kendilerini ihbar etti.
Sonra kümeler halinde savcının kapısı önünde “ifade kuyrukları” oluşturdular.
***
Fikre Özgürlük adlı kitabın yayın sorumluluğunu üstlenen 1080 bireyden, birinci ağızda 99’u hakkında dava açıldı.
O 99 kişinin bir kısmı maalesef artık hayatta değil…
Geride kalanlar açısından ise…
O günden bugüne hayat serüvenlerini büyüteç altına almak değişik bir Türkiye topografyası veriyor…
Bunu taliplisine bırakıp devam edelim… Haklarında dava açılan 99 kişinin isimleri şöyleydi:
“Ahmet Altan, Erdal Öz, Şanar Yurdatapan, Saruhan Oluç, Ali İstek Dizdar, Uğur Günyüz, Ergun Gümrah, Ahmet Şık, Musa Ağacık/Mahir Mete Günşiray, Seyit Soydan, Adnan Bostancıoğlu, Orhan Alkaya, Minu İnkaya, Münir Ceylan, Vicdan Baykara, Ertuğrul Kürkçü, Tuğrul Eryılmaz, Aylin Çevik, Cezmi Ersöz, Hasan Basri Çıplak, Yurdaer Erkoca, Ayşe Günşiray, Asaf Gürsel Akseven, Uğur İsa Doğan, Behzât Şahin, Uğur Cankoçak , Şahika Yüksel, Ragıp Duran, Mehmet Ali Tutak , Ömer Faruk Farsakoğlu, Yahya Koçoğlu, Hasan Ömer Erzeren, Julide Kural, Semra Somersan, Munzur Pekgüleç, Beril Eyüboğlu, Bülent Savaş Tanır, Esra Koç, Tayfun Mater, Halil Ergün, Serap Aksoy, Zeynep Tül Sualp ,Vahit Genç, Tahsin Yeşil dere, İrfan Erdemoğlu, Deniz Demirkan, İsmail Çınar, Cenk Koray, Gencay Gürsoy, Mehmet Demirkaya, Orhan Aydın, Nadire Mater, İlhan İrem, Erhan Kayılı, Cengiz Gündoğdu, Suna Aras, Aslan Başer Kafaoğlu, İlter Sayın, Nurten Tuç, Şule Necef, Çiğdem Şahin, Mustafa Cengiz Arı, Metin Özek, Eyüp Murat Özyüksek, Kuvvet İhsan Lordoğlu , Mehmet Ufuk Uras, Hamit Öner Alım, Emine Sevgi Yöney, Leyla Ulu, Serdar Yalçın, Uğur Selçuk Akalın, Tekin Akın, Yalçın Pekşen, Ömer Çavuşoğlu, Fatma Güresin, Can Dündar, Zihni Anadol, Aziz Nesin, Demirtaş Ceyhun, Arif Damar, Yasemin Esen, Bülent Kadar, Musa Kart, Gülsüm Akyüz, Adalet Ağaoğlu, Ataol Behramoğlu, Orhan Pamuk, Burçak Cihan, Doğu Perinçek, Nilüfer Akat, Asaf Savaş Akat, İstek Şalım, Fatma Oran, Ahmet Soner, Tuncay Konuk, Serap Memnun, Emcet Olcaytu ve Dava Sağır.”
***
İstanbul DGM Savcılığı tarafından Mayıs ayında açılan davada, öne sürülen 99 kişinin “Terörle Uğraş Yasası’nın 8. unsuru ile Türk Ceza Yasası’nın 162. ve 312. unsurları uyarınca” 4 yıldan az olmamak üzere mahpus cezasına mahkûm edilmeleri istendi.
Lakin iddianamede pek sık rastlanmayan enteresan bir talep de vardı:
“Terörle Gayret Yasasının 8. hususu ile Türk Ceza Yasası’nın 162. hususunun Anayasa’ya ters olduğu belirtilerek, bu hususların iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulması istendi.”
***
Davaya 24 Ağustos günü İstanbul DGM’de başlandı.
Birinci duruşmada, duruşmaya katılan 44 kişinin kimlik saptaması yapıldı.
Bu 99 kişinin yanı sıra, kelam konusu kitabın yayın sorumluluğunu üstlenenlerden 86’sı hakkında da daha sonra birebir suçlamalarla dava açıldı.
185 kişinin yargılandığı iki dava 1996 yılı sonuna kadar karara bağlanmadı.
Kendilerini DGM savcılığına ihbar ederek açtırdıkları davanın “kimlik tespiti ve birinci sorgu” devri bile 2,5 yıl sürdü.
Sonunda, Mesut Yılmaz hükümetinin yaptığı kolay bir yasal makyajla dava 3 yıl için askıya alındı.
***
Bu aksiyon, bugüne kadar sürecek olan “Düşünce Suçu(!?)na Karşı Girişim”i başlattı.
Şanar Yurdatapan Girişim’i şöyle anlatıyor:
“Ne bir derneğiz, ne vakıf, ne oda, ne sendika. Yani devletin tanımladığı yapılardan hiç birine kayıtlı değiliz.
Olabilirdik de mi olmadık? Alışılmış ki hayır.
Kuruluş gayesi maddeleri çiğnemek olan ve herkesi de bu işe katılmaya çağıran bir dernek olabilir mi? Doğal ki hayır.
Lakin ‘Sözle, yazı ile müzikle, tiyatro ile şiddet önermeyen niyetleri açıklamak’ cürüm olabilir mi. Ona da alışılmış ki hayır.
Teşebbüsü başlatan ve şu anda da tüm yasal sorumluluğu üstlenen benim.
Lakin ‘Başkan’ filan değilim.
Aslında bu türlü bir makam yok.
Üyelik yok, idare heyeti yok.
Kongre yok, alışılmış hiçbir şey yok.
Ancak Fikir Suçu(!?)na Karşı Teşebbüs var. 26 yıldır var. Bu mevzudaki milletlerarası çatı örgütü IFEX’in de etkin bir üyesi.
***
“Defalarca gözaltına alındım, tutuklandım, bir kere de karar giyerek mahpus yattım.
Fakat Niyet Suçu(!?)na Karşı Teşebbüs varlığını daima sürdürdü.
Zira onu oluşturan çok sayıda insan, her biri kendi hayatında, işinde-gücünde fakat bilgisayarlarının başında birbirleriyle irtibat halindeydi, hiçbir çalışma aksamadı.
Gelip kapatacak, kapısını mühürleyecek bir merkez de bulamadılar, zira yoktu.’’
***
‘’Girişimin çeyrek yüzyılı devirmesinin sırrı da tam bu noktada yatıyor:
Herkes bir hareket önerebilir, herkes uygun bulduğu harekete katılır, kimler hangi harekete katılıyorsa Teşebbüs, o hareket için o bireyler olur, sorumluluğu da onlara ilişkin.
“İşte bu kadar kolay, ya da bu kadar karışık. Fakat hak temelli örgütler ortasında bu denli yıldır var olabilen az sayıda kurumdan biriyiz.’’
***
‘’Bu hareket 1995’den beri sürüyor.
Bu müddet zarfında 80 bini aşkın kişi 7 kitap ve 48 kitapçığa imza vererek oburlarının suç(!)larına katıldılar.
Tahminen şaşırtan lakin daha çok ülkemizin geleceği açısından sevindirici olan, gerek yazıları tekrar yayınlanan, gerekse 7 kitap ve 48 kitapçığa yayıncı olmayı kabul eden 80 bini aşkın insan içinde çabucak her çeşit kanıda ve kimlikte beşerler yan yanaydı.
Yine yayınlanan suçlu(!?) görüşlerin sahipleri ortasında Kürtler hakkındaki niyetlerinden ötürü suçlananlar da vardı, bu bahse sıcak yaklaşmayan Atatürkçüler de.
Dini kısımdan beşerler da vardı, ateistler de.
Müzik da vardı, karikatür de…’’
***
Bu kadar gevşek bir yapıyı bir ortada tutan ortak fikir nedir?
Voltaire’in 250 yıl evvel söylediği şu kelamlar:
“Görüşlerinizin hiçbirine katılmıyorum. Ancak bunları açıklayabilme özgürlüğünüz için sonuna kadar yanınızda çaba vermeye hazırım.”
* P24‘te yayımlanmıştır.