Mehmet Aslantuğ Personel midir?

Geçtiğimiz akşam saatlerinde yayınlanan ve Oğuzhan Uğur’un moderatörlüğünü üstlendiği Babala TV’nin Konular Açık Mikrofon programına Türkiye Emekçi Partisi konuk oldu.

Belki hatırlarsınız; geçtiğimiz aylarda ünlü oyuncu Mehmet Aslantuğ, TİP’ten milletvekili adayı olduğunu açıklamış…

Mevzular Açık Mikrofon’da yer alan ‘Mehmet Aslantuğ emekçi midir?’ sorusu ise Twitter’da gündem oldu.

Peki artık gelin ünlüden, oyuncudan ‘işçi’ olur mu birlikte bakalım…

Konuyu derinlemesine inceleyebilmemiz ismine evvel ‘işçi’ sözünün manasına ve etimolojisine bakmamız gerekli. TDK, personel sözünü ‘Başkasının faydasına vücudunu, baş gücünü yahut el marifetini kullanarak fiyatla çalışan kimse’ olarak tanımlıyor.

İş sözü ise ‘ediş, çalışma’ sözcüğünden evrilmiş. Pekala ‘işçi sınıfı’ ne demek?

‘İşçi sınıfı’ sosyoekonomik bir terim olup ekseriyetle düşük fiyatlı, sonlu maharet gerektiren yahut fizikî emek gerektiren işlerle barizleşen bir toplumsal sınıftaki şahısları tanımlamak için kullanılıyor. Daha doğrusu bu biçimde algılanıyor.

Bu algıya nazaran, personel sınıfı işlerin eğitim ihtiyaçları daha düşük. İşsizler yahut bir toplumsal yardım programı tarafından desteklenenler de ekseriyetle emekçi sınıfına mensup olarak görülüyor.

Ancak ‘işçi sınıfı’ ekseriyetle el emeği ve hudutlu eğitimle ilişkilendirilse de, mavi yakalı çalışanlar her iktisat için hayati kıymet taşıyor.

Pek çok ülkedeki ekonomistler ‘işçi sınıfını’ çoklukla üniversite mezunu olmayan yetişkinler olarak tanımlıyor.

Joseph Kahl üzere sosyologlar,  personel sınıfını Amerika’daki en kalabalık sınıf olarak tanımlıyorlar.

William Thompson, Joseph Hickey ve James Henslin üzere öbür sosyologlar ise alt orta sınıfın en büyük sınıf olduğunu tez ediyorlar.

Bahsi geçen bu sosyologlar tarafından geliştirilen sınıf modellerinde, personel sınıfı nüfusun yüzde 30 ila yüzde 35’ini oluştururken; bu oran alt orta sınıfta da aşağı üst birebir.

Karl Marx ise personel sınıfını ‘proletarya’ olarak tanımlamış ve bir toplumun zenginliğini yaratan malları üreten ve hizmetleri sağlayanların nihayetinde emekçi sınıfı olduğunu söylemişti.

Marx personel sınıfını ya da proletaryayı, emeğini fiyat karşılığında satan ve üretim araçlarına sahip olmayan bireyler olarak tanımlamıştı.

Bir toplumun zenginliğinin yaratılmasından onların sorumlu olduğunu savunarak emekçi sınıfının fizikî olarak köprüler inşa ettiğini, mobilyalar ürettiğini, meyve-sebze yetiştirdiğini ve çocuklara baktığını fakat toprak ya da fabrika sahibi olmadığını ileri sürmüştü.

Komünist Manifesto’da Karl Marx ve Friedrich Engels; emekçi sınıfının bahtının, proletarya diktatörlüğü (burjuvazinin diktatörlüğüne zıt olarak çoğunluğun yönetimi) ile kapitalist sistemi yerinden etmek, sınıf sisteminin temelini oluşturan toplumsal bağlantıları ortadan kaldırmak olduğunu söylemişti.

Genel olarak, Marksist tabirlerle fiyatlı emekçiler/işçiler ve refah devletine bağımlı olanlar personel sınıfıdır ve birikmiş sermaye ile yaşayanlar personel sınıfı değildir.

Bu geniş küme, sınıf çabasını tanımlar. Farklı kümeler ve bireyler rastgele bir vakitte, bir tarafta ya da öbür tarafta yer alabilirler.

Bireylerin ömürleri ve topluluklar içindeki bu çeşit çıkar ve kimlikler, personel sınıfının sömürüyü, eşitsizliği ve mülkiyetin insanların hayat talihlerini, çalışma şartlarını ve siyasi gücü belirlemedeki rolünü azaltmak için dayanışma içinde hareket etme yeteneğini tesirli bir biçimde zayıflatabilir.

Marksistler ve sosyalistler, emekçi sınıfını ‘emek gücü ve hünerlerinden diğer satacak bir şeyi olmayanlar’ olarak tanımlar.

Bu manada, personel sınıfı hem beyaz hem de mavi yakalı çalışanları, her çeşitten bölüm ve hizmet emekçilerini kapsamakta, sırf gelirlerini işletme sahipliğinden ve oburlarının emeğinden elde eden bireyleri içerisine dahil etmemekte.

Ancak günümüzün personel sınıflarındaki insanların işleri, 1950’ler ve 1960’lardaki personel sınıfı işlerinden hayli farklı.

Fabrikalarda ve endüstriyel işlerde çalışan beşerler tüm dünya genelinde uzun yıllardır düşüşte. Günümüzde personel sınıfı işlerin büyük bir çoğunluğu hizmet kesiminde bulunmakta ve çoklukla şu işleri içermekte:

Büro / ofis işleri

Gıda endüstrisi

Perakende satış

‘Düşük becerili’ el işçiliği

‘Düşük seviyeli’ beyaz yakalı çalışanlar

Investopedia’da yer alan bir makaleye nazaran; birçok vakit personel sınıfına ilişkin işler için iş verenler saat başına 15 dolardan daha az fiyat ödüyor ve bu işlerin kimileri sıhhat yardımlarını içermiyor.

Öncelerde ‘bireysel gayretlerine karşın sınıfsal dezavantaja’ maruz kalan işçileri tanımlamak için kullanılan bu terim; daha sonrasında ırksal, mezhepsel, ve cinsiyet bağlamında pek çok ‘dezavantajlı’ kümesi da içerisine aldı.

Bazı araştırmacılar, personel sınıfı statüsünün öznel olarak emekçi sınıfı kümesiyle özdeşleşme olarak tanımlanması gerektiğini öne sürüyor.

Bu öznel yaklaşım ise araştırmacılardan çok insanların kendi ‘öznel‘ ve ‘algılanan‘ toplumsal sınıflarını tanımlamalarına imkan tanıyor.

Şimdi gelelim asıl mevzumuza; Bir oyuncu hem de gözler önünde olan başarılı bir aktör ‘işçi’ olarak kıymetlendirilebilir mi?

Kısa yanıt isteyenler: Maalesef ki bu sorunun kısa, hap üzere yutulacak bir yanıtı yok. Nedenine gelecek olursak…

Ülkemizdeki İş Kanunu ‘işçiyi’ nasıl tanımlıyor?

Hukuk Dairesi E. 2016/18788 K. 2020/4087 ve 10.03.2020 tarihli Kararında emekçiyi kanun kararıyla paralel bir olarak “4857 sayılı İş Kanunu emekçi tarifine 2 nci unsuruna nazaran “bir iş kontratına dayanarak çalışan gerçek bireye işçi” denir.” biçiminde tanımlamlanıyor.

Ancak bir kişinin İş Kanunu kararlarına nazaran personel olarak kabulü için belli ögelerin bulunması gerekiyor:

Kanun aslında çok açık. Yani kanunen Mehmet Aslantuğ’un personel olduğu açıkça söylenebilir. Pekala programda yer alan ve aslında kendince haklı çekinceleri olan bu ‘abimiz’ üzere pek çok kişi neden Aslantuğ’un emekçi olmadığını düşünüyor?

Bunun iki nedeni var. Birincisi olan ‘haksız avantaj’ kavramı ile başlayalım.’ Haksız’ olup olmadığı elbette ki tartışılabilir.

Daily Mail’de 2021 yılında yayınlanan bir araştırmaya nazaran ‘Orta sınıf aktörler, aktrisler ve tiyatro oyuncuları muvaffakiyetlerini ‘daha çok hak ediyor’ gösterebilmek için kendilerini personel sınıfı olarak ‘yanlış tanımlamaya’ daha yatkın’.

Araştırmacılar, bu mesleklerden gelen varlıklı şahısların şöhrete yükselişlerini ‘mütevazı kökenlerden’ gelmek olarak tanımlama olasılıklarının da daha yüksek olduğunu tez ediyor.

Bu formda halk, muvaffakiyetlerinin ‘ayrıcalıklı’ yetiştirilme şekillerinden kaynaklandığını düşünmüyor.

London School of Economics sosyologları tarafından yapılan çalışmada aktörler, mimarlar, muhasebeciler ve TV uzmanlarıyla 175 görüşme yapıldı.

Bu bireylerden, orta sınıftan geldikleri bariz olan 36’sı kendilerini emekçi sınıfı olarak görüyordu. Bu 36 şahıstan 24’ü oyuncuydu ya da televizyonda çalışıyordu.

Araştırmacılar, bu dallarda çalışan şahısların yetiştirilme usullerini ‘yanlış yansıtmalarının’ anlaşılabilir olduğunu zira ‘bu mesleklerde sınıf ayrıcalığını kıymetsiz göstermeye yönelik sembolik bir pazar’ bulunduğunu belirtiyor.

Araştırmaları Sociology mecmuasında yayınlanan ve The Times’da haberleştirilen bilim insanları “Bu bireyler, hayatlarını ‘ihtimallere karşı’ üst gerçek bir gayret olarak çerçeveleyerek, sonraki hayat sonuçlarını daha pahalı, daha hak eden ve daha pahalı olarak yanlış tanıtıyorlar” diyor.

Gelelim ikinci nedene; algı ve toplumsal normlar.

Google’ın CEO’su Sundar Pichai’yi düşünün. Net serveti: 1.05 milyar dolar.

Sundar Pichai yalnızca diğerleri tarafından kurulan şirketlerde ‘çalışan ‘olarak misyon yaptı. Lakin bugüne kadarki mesleği boyunca biriktirdiği varlıkların kıymeti, yani Alphabet’teki (Google’ın ana şirketi) pay senetleri, onu objektif olarak ‘zengin’ sayılabilecek varlıklı bir adam yapıyor.

Şimdi, Pinterest’in kurucu ortağı Evan Sharp’ı düşünün. Net serveti: 1.05 milyar dolar.

Evan Sharp da en az Sundar Pichai kadar güçlü lakin bu noktaya ulaşmak için farklı bir yol izledi; oburlarının sahip olduğu ve kurduğu bir şirkette çalışan olarak çalışmak yerine bir teşebbüsçü olarak servetini yani parasını biriktirdi.

“Ama nasıl olabilir? Güçlü insanların diğeri için çalışmak yerine kendileri için para kazandığını sanıyordum?” dediğinizi duyar üzereyim. Ayrıntılıca anlatalım… INC mecmuasında bu durum şu biçimde açıklanmış:

“Üniversite mezunu ortalama bir kişi 30 yıllık mesleği boyunca yaklaşık 2.300.000 dolar kazanacaktır. Bu, en yakın bine yuvarlandığında yılda ortalama 77.000 dolarlık bir gelir manasına gelmektedir.

Harvard MBA derecesine sahip ortalama bir kişi 30 yıllık mesleği boyunca 3.639.643 dolar kazanacaktır. Bu, en yakın bine yuvarlandığında yılda ortalama 121.000 dolarlık bir gelirdir.

Ortalama bir teşebbüsçü yılda 68.000 dolar gelir elde etmektedir. 

Şimdi, değişik bir şey fark ettiniz mi? Bu insanların hiçbiri, en azından ABD’de, yaygın olarak kabul gören rastgele bir tanıma nazaran ‘zengin’ değil.”

Peki lakin neden?

Çünkü üstteki gelir sayılarının hiçbiri, ister ortalama bir üniversite mezunu, ister Harvard MBA’si ya da ünlü bir oyuncu olsun, makul bir kişinin mesleği boyunca biriktirebileceği varlıkları hesaba katmıyor.

“Varlıklar şahsî yatırımlar, gayrimenkul, pay senedi opsiyonları, RSU’lar yahut bir girişimcinin şirketinde sahip olduğu öz sermaye olabilir.”

“Maaş kazanılır, lakin varlıklara sahip olunur. Ve varlıklı olmak için ya pahası vakit içinde artan çok sayıda varlığa sahip olmanız ve daima olarak ek varlıklara yatırım yapmanız ya da bedeli katlanarak artan bir varlığa sahip olmanız gerekir.”

Yani en kolay tabiriyle, ‘zengin olmak’ için bir şeylere sahip olmanız gerekir. Ve örneğin şirket payları üzere ‘bir şeylere sahip olmak’, diğer bir şirketin çalışanı ya da kendi şirketinizin kurucusu olmanız fark etmeksizin mümkündür.

Kim olursanız olun ya da kimin için çalışırsanız çalışın, her şey sahip olduğunuz varlıkların kıymetiyle ilgilidir. Oyuncu olmak ya da oyuncu olmayan bir çalışan olmak, kişinin nihayetinde büyük pahaya sahip varlıklara sahip olmak için kat ettiği yolla ilgili bir sıkıntıdır. Her iki yolda da ‘zengin olmak’ yahut ortalama bir servete sahip olmak büsbütün mümkündür.

Bu noktada da kendinize sormanız gereken tahminen de en kıymetli soru Mehmet Aslantuğ’un bir patron olup olmadığı.

İnternette yaptığımız süratli bir araştırmayla, Aslantuğ’un bir periyotlar Üçgen isimli bir yapımevi şirketi kurduğu fakat bir mühlet sonra paylarını devrettiği bilgisi.

Ayrıca kendisinin 1993 yılında Ayrıntı Film’i kurduğunu da biliyoruz. Bu bağlamda husus bizi öteki bir mevzuya sürüklüyor: Yani bir kişinin hem emekçi hem de patron olup olamayacağı sorusuna…

Ancak bu bağlamda da iş kanunu son derece açık: Mehmet Aslantuğ teorik olarak bir emekçidir. Bizim onu bu biçimde algılamakta zorlanmamızın nedeni ise ‘haksız avantaj’ olarak atfettiğimiz bedeller, toplumsal normlar ve zihnimize kazınan ‘Zenginden emekçi olmaz’ öğretilerdir.

Peki siz bu mevzu hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım…