AKP’nin toplumsal medyada yaptırım ve kontrol uygulamalarını genişletecek düzenlemeyi meclis gündemine getirmeye hazırlandığı süreçte MHP de kamuoyu araştırma şirketlerini kıskaca aldı.
Son siyasi anketlerinde AKP ile MHP oylarındaki erimeye dönük tespitleriyle dikkat çeken kamuoyu şirketlerinin birçoklarının “manipülasyon” yaptığı öngörüsünden hareket eden MHP, TBMM Adalet Komisyonu’nda görüşüldükten sonra tali kurula gönderilmiş olan yasa teklifinin meclis genel şurasına gelip yasalaşması sürecini hızlandırdı.
TÜİK kontrolü
Teklife nazaran araştırmacı olmak ve kamuoyu araştırma kuruluşu kurmak için gerekli bilimsel ve teknik yeterliliğe ait şartlar Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek. TÜİK, bilimsel ve teknik özerklik prensibi doğrultusunda kamuoyu araştırmasının doğruluğunu denetlemekle de yükümlü olacak.
Teklifteki unsurlara uymayan araştırmacılara ya da araştırma şirketine, araştırmayı yapmak için fatura karşılığı aldığı fiyatın 10 katına kadar para cezası kesilebilecek. Şayet bir araştırma şirketinin “manipülasyon yaptığı” katılaşırsa o şirkete 2 yıldan 5 yıla kadar mahpus cezası verilecek.
MHP Hukuk ve Seçim İşlerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Feti Yıldız, yasa teklifiyle maksatlarının ne olduğunu DW Türkçe’ye anlatırken, şirket bile kurmadan birden fazla insanın kendini “şirket” üzere göstererek kamuoyunu yanıltan anketler yaptığını öne sürdü.
Yıldız, “Evde oturuyorlar. Siyasetten iktisada her alanda kamuoyunun nabzını tuttuklarını argüman ediyorlar. Data ürettiklerini söylüyorlar. Bunun ismi sahteciliktir. Müşterisinin, kaç para aldığının bilinmesi, denetlenmesi gerekiyor araştırma şirketlerinin. Bu alanda bir boşluk var. Etik ve mesleksel standartlar ile yetki, sorumluluk asılları belirlenmeli” diye konuştu.
“Sansürle ilgisi yok”
Yıldız, bu teklifle hükümet kaynaklı sansürün yaygınlık kazanacağına ait değerlendirmelere de “Sansürle ilgisi yok. Sansüre karşıyız. Halkla hakikat bilgi paylaşılmasını sağlamak zorundayız. Herkes çıkıp da, kendini kamuoyunun nabzını en âlâ tutan ilan etmesin durduk yere. Biz burada standart belirlemeye, kontrolleri artırmaya, şeffaflığı sağlamaya çalışıyoruz” kelamlarıyla karşı çıktı.
Pekala teklife AKP onay verecek mi? Fethi Yıldız, “AKP’nin teklife karşı çıkması mümkün değil, çıkmaz. Böylesi bir teklife öteki siyasi partiler de onay vermek durumunda. Bu, her partinin el atması gereken bir sorun. Biz de bunu yapıyoruz” dedi.
Yıldız, teklifle anket şirketlerine neye nazaran ceza kesileceğini ise Türk Ceza Kanunu’na (TCK) gönderme yaparak anlatıyor: “Sahte eser, düzmece para, sahte plaka cürümlerini TCK ağır yaptırımlara bağlamıştır. Uydurma anketler yoluyla para kazanan dolandırıcılardan da benzeri kararlarla hesap sorulmalıdır.”
“Bahsedilen her şey ticari sır”
Kamuoyu araştırma şirketlerinin ise MHP’nin bu teklifine ait hem çekinceleri hem de telaşları var. Türkiye Raporu Yöneticisi Can Selçuki, teklifi DW Türkçe’ye değerlendirirken araştırma alanında bir düzenleme yapılmak istenmesini doğal bulsa da, ortaya konulan bakışın, metodun yanlışsız olmadığını söylüyor.
Selçuki, “Bahsedilen her şey aslında ticari sır. Yani benim müşterim, kaç liraya yaptığım, nasıl yaptığım, bunların tamamı ticari sır. Hasebiyle nasıl bir türel münasebetle bu evrakları bir araştırma şirketinden açıklaması istenecek onu görmek lazım. Bu türlü çekincelerim ve bu işin nasıl işleyeceğine dair emin olamadığım alanlar var” diyor.
“Kimin dediği hakikat sayılacak?”
Selçuki, gerçek bilgi ve manipülasyona kimin karar vereceği sorusunun da böylesi bir teklifin yasalaşması durumunda bile açıkta kalacağı iletisini veriyor:
“Doğru bilgi nedir? Yani şayet ben bir siyasi partiyi yüzde 10 buluyorsam ve o siyasi parti asla kabul etmiyorsa yüzde 10 olduğunu. O siyasi partinin değerlendirmesi mi yanlışsız bilgidir yoksa benim bulduğum mu hakikat bilgidir? Diyelim ki ben yanlış ölçtüm. Yanlış ölçmek kabahat mudur yoksa ölçtüğünüzü farklı açıklamak mı hatadır? Manipülasyon dediğiniz; sizin manipülasyon güzel, karşısının manipülasyonu berbat halinde olacaksa o vakit daima gri alan geliyor akla. Bu tip mevzularda da gri alanlar ister istemez söz özgürlüğünün ve medya özgürlüğünün kısıtlanmasına yol açabilecek üzere tasalar doğuruyor.”
Eriyen oylar yüzünden mi?
Türkiye Raporu, Eylül 2021 tarihli son kamuoyu araştırmasında kararsızların oy oranını yüzde 18,2 olarak gösterdikten sonra kararsızlar dağıtılmadan AKP’nin oy oranını yüzde 23,7, MHP’nin oy oranını ise 6,4 olarak gösterdi. Kararsızlar dağıtıldığında tıpkı ankete AKP’nin oy oranı yüzde 29,9, MHP’nin oy oranı da yüzde 9,4 olarak yansıdı.
Son anket sonuçlarını Ağustos 2021 tarihli olarak duyuran Metropol Araştırma da, AKP ile MHP oylarındaki önemli düşüşe dikkat çekti. Metropol Araştırma Şirketi sahibi ve kamuoyu araştırmacısı Özer Sencar, kararsızlar dağıtılmadan AKP’nin Türkiye genelindeki oy oranının yüzde 25, MHP’nin ise 8 olduğunu söyledi. Misal tespitler MAK Danışmanlık’tan da geldi.
Can Selçuki bu soruya “Siyasi partilerin, bilhassa iktidarın güzeline gitmeyecek sonuçlar sadece bizim değil birçok araştırma şirketinin sonuçlarına yansıyor. Hasebiyle bu durum mevzunun aciliyetini artırmış olabilir diye düşünüyorum” cevabını veriyor. Kamuoyu şirketleri AKP’nin de takviye vermesinin şaşırtan olmayacağı yasal düzenlemenin uygulanabilirliği konusunda önemli zahmetler yaşanacağını öngörürken, AKP ile MHP’nin bu düzenleme üzerinde tekrar düşünmesi gerektiğini savunuyor.
Hilal Köylü/Ankara
© Deutsche Welle Türkçe
