14 Mayıs’ta yapılacak seçimde 600 milletvekili yeni periyodun yasama faaliyetlerine katılmak üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) yolunu tutacak. Pekala mazbatayı aldıktan sonra milletvekili sıfatı taşıyacak bu isimlerin nasıl mali ve toplumsal hakları var?
İşte 15 Mayıs sabahına milletvekili olarak uyanacak şahısların sahip olacakları haklar:
Şimdiye kadar en çok milletvekili maaşı ve milletvekili emekliliği tartışıldı. Aslında “maaş” bir takım karşılığı çalışan işçiye geçimini sağlayabilmesi için aylık olarak ödenen para. Milletvekilleri ise rastgele bir “kadro” karşılığı çalışmıyor ve aldıkları paranın ismi “maaş” değil, “ödenek”. Bu ödeneğin belirlenmesinde ise kurallar var. Lakin vekillerin aldığı fiyat yalnızca ödenek ismi altındaki maaşla hudutlu değil. Vekillerin meclis içinde ya da meclis dışındaki misyonları esnasındaki muhtaçlıkları için de bir formül bulunmuş durumda. Bulunan bu formülün ismi “yolluk”.
Independent Türkçe’den Cihat Arpacık’ın aktardığına nazaran, bilhassa seçim bölgelerine gidip gelen vekillerin masrafları ödenekle birlikte nizamlı olarak yolluk ismi altında kendilerine veriliyor. TBMM tarafından vazifeli olarak yurtiçi ya da yurtdışına giden vekillere ayrıyeten harcırah da ödeniyor. Ödenek ve yolluklar, aday seçildikten çabucak sonra 3 ay peşin bir formda kendilerine takdim ediliyor.
En tartışmalı konulardan biri de milletvekilinin emekliliği. Şayet bir vekil esasen emekliyse hem aylık ödeneğini hem de milletvekili emekliliğinden doğan maaşını alabiliyor. Parlamento üyelerine, en az 2 yıl vazifede bulunmaları kuralıyla, cumhurbaşkanlarına bağlanacak yaşlılık aylığının yüzde 45’i oranında emekli aylığı bağlanıyor.
Görev müddeti biten bir milletvekili, emeklilik kurallarını sağlamışsa 51 bin 790 lira maaş alıyor. Şayet bir vekilin misyonu bittiyse lakin o tarihte şimdi emeklilik kaidelerini karşılamıyorsa TBMM Başkanlığı yetkisi devreye giriyor. Vekillerin sigorta primleri, tekrar en yüksek devlet memuru için temel alınan prim üzerinden 4 yıl boyunca TBMM tarafından ödeniyor. Milletvekili ya da eski milletvekili ile bu isimlerin bakmakla yükümlü oldukları şahısların tedavi masrafları da karşılanıyor.
Milletvekillerine Türk Hava Yolları (THY) tarafından da birtakım avantajlar sağlanıyor. Milletvekilleri, iktisat sınıfından aldıkları biletleri fiyatsız olarak business class’a dönüştürebiliyor.
Milletvekillerinin yasama devirleri içindeki haberleşme sarfiyatları de büyük ölçüde sağlanıyor. Vekil ofislerine iki başka operatörün sınırının takılı olduğu iki farklı cep telefonu veriliyor ve faturalar da TBMM tarafından ödeniyor. Lakin bu fatura meblağlarının yıllık toplamının, o yılın aralık ayına ilişkin milletvekili ödenek ve yolluk net fiyatı toplamının iki katını geçmemesi gerekiyor. Şayet geçerse kalan fiyat vekil tarafından ödeniyor.
Milletvekillerine, eşlerine ve çocuklarına, vazifeleri devam ettiği mühlet boyunca diplomatik pasaport tahsis ediliyor. Vekilliği sona erenlere ve eşlerine ise ömür uzunluğu taşıyacakları özel damgalı pasaport temin ediliyor.
Vekiller, kendi imkanlarıyla edindikleri bir tabancayı bulundurma ve taşıma müsaadesine de sahip oluyor. Lakin TBMM’ye silahla girmeleri yasak. Milletvekillerine ilişkin araçlara trafik cezası da kesilmiyor. Şayet vekiller trafikte kurallara muhalif davrandıysa bu yalnızca bir tespit tutanağıyla kayıt altına alınıyor ve bu tutanak TBMM’ye gönderiliyor.
TBMM, yaz mevsiminde ekseriyetle çalışmalarına 3 ay orta veriyor. Bu müddet milletvekilleri için fiilen tatil demek. Meclis, 3 aydan fazla tatile giremediği milletvekilleri acil durumlarda vazifeye çağrılabiliyor.
Milletvekillerinin vefatları halinde, geride kalan ailesine 12 aylık meblağında mevt yardımı ödeniyor. Milletvekillerine bir milletvekili kimliği veriliyor. Eşlerine ise yeniden TBMM tarafından “özel tanıtım kartı” düzenleniyor. Her bir milletvekilinin 10’ar yakınına, “Milletvekili yakını yaka kartı” da yeniden TBMM tarafından hazırlanıyor.
Milletvekillerine yasama ve araştırma faaliyetlerinde yardımcı olmak için bir danışman görevlendiriliyor. Vekil olabilmek için rastgele bir yüksekokul kuralı aranmasa da danışman olabilmek için üniversite mezunu olma kuralı var. Danışmanların, rastgele bir milletvekilinin ikinci dereceye kadar akrabası olmaması da kurallardan biri.
Milletvekilinin yazılı talebiyle bir kamu kuruluşunda vazifeli bulunan ya da TBMM işçisi olan vazifeliler ortasından sekreter görevlendirmesi de yapılıyor. TBMM Başkanlığı, mesai saatleri dışında ya da tatil günlerinde milletvekilleri için “nöbetçi sekreterya” uygulaması da yürütüyor. Partilerin küme başkanvekilleri ve TBMM Komite liderlerinin fazla sekreter talep etme hakkı da var. Bu isimlere makam aracı da tahsis ediliyor.
TBMM içinde bulunan baştabiplik, radyoloji, mikrobiyoloji ve biyokimya laboratuvarları, diş, dahiliye, kulak-burun-boğaz, çocuk, cildiye poliklinikleriyle bir hastane üzere milletvekillerinin ve ailelerinin hizmetinde. Burada uzman tabipler, hemşireler, eczacılar, laborantlar ve diyetisyenler misyon yapıyor.
TBMM Ana Bina’da iki lokanta vekiller için hizmette. Alt tabandaki lokantayı yalnızca vekil ve aileleri kullanabilirken yer kattaki lokantadaki yemekleri milletvekillerinin ziyaretçileri de yiyebiliyor. Burada iki erkek berberi bir de bayan kuaförü var. TBMM’de Ziraat Bankası, Vakıfbank ve Türkiye İş Bankası şubeleri hizmet veriyor.
Milletvekillerinin 0 ila 6 yaş ortasındaki çocukları için bir kreş de TBMM tarafından kurulmuş durumda. İstanbul Beşiktaş’taki TBMM Konukevi, Florya Atatürk Köşkü Toplumsal Tesisi, Yalova Termal Toplumsal Tesisi de milletvekillerinin hizmetine sunuldu.
Bunların dışında milletvekillerinin çeşitli vakitlerde mal bildiriminde bulunması gerekiyor. Seçimi takip eden 2 ay içinde mal bildiriminde bulunması gereken vekiller, mal varlıklarında kıymetli bir değişiklik olduysa, değişikliği takip eden 1 ay içinde bunu bildirmekle de yükümlü. Milletvekillerinin sonu 0 ve 5 ile biten yıllarda da mal bildiriminde bulunması gerekiyor.