Halkların Demokratik Partisi (HDP), 27 Eylül’de açıkladığı “Demokrasi, Adalet ve Barış Deklarasyon” kapsamında alanda temaslarını sürdürüyor. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Saadet Partisi (SP), DEVA, Gelecek Partisi, Türkiye Personel Partisi (TİP), Emek Partisi (EMEP) ile KESK, DİSK, Türk Tabipler Birliği (TTB) üzere meslek odalarının yanı sıra Alevi kurumlarıyla deklarasyona ait ziyaretlerde bulunan HDP, deklarasyonda ittifak siyasetlerini net bir biçimde açıkladı.
Siyasetin gündeminde erken seçimler, kurulacak ittifaklar ve Kürt problemine yönelik tartışmalar devam ederken HDP, hafta sonu gerçekleştirdiği Parti Meclisi ve Merkez Yürütme Konseyi toplantısında demokrasi ittifakı, parti kapatmaları ve yeni periyot yol haritasını masaya yatırdı. Toplantılarda, HDP’nin 2022’de yapacağı 5’inci Genel Olağan Kongresi’ne dair de teklifler konuşuldu. Yaz boyunca alanda olan HDP, kış boyunca da deklarasyon akabinde yaptığı görüşmelerde ortaya çıkan tekliflerle ve yürüteceği çalışmalarla demokrasi ittifakını somutlaştırmayı planlıyor.
HDP Eş Genel Lideri Mithat Sancar, son devirlerde muhalefetin Kürt sıkıntısına yaklaşımına ait iki kıymetli noktaya dikkat çekti. Birinci olarak muhalefetin inkâr zihniyeti ve siyasetinden vazgeçmesi gerektiğini lisana getiren Sancar, ikinci kıymetli noktanın da yol olduğunu söyledi. Sancar, “Kürt sorunu müzakere, diyalog ve siyasetle mi çözülecek? Yoksa bu sorun on yıllardır sürdürüle geldiği üzere militarist bir anlayışa ve güvenlikçi siyasetlere mı teslim edilecek?” dedi.
HDP Eş Genel Lideri Sancar’ın HDP’nin yeni periyot yol haritası, kapatma davası ve Kürt sıkıntısına yönelik muhalefetin çıkışlarını dair Mezopotamya Ajansı’nın (MA) sorularını yanıtladı.
Demokrasi, Adalet ve Barışa Davet Deklarasyonunuz üzerinden geçen bir buçuk ayda bir dizi ziyarette bulundunuz. Parti Meclisi toplantınız sonrası yeni bir kademeye geçtiğinizi lisana getirdiniz. Bunu da “Demokrasiye Davet Deklarasyonu’nun hayata geçirilmesi aşaması” olarak tanımladınız. Nasıl bir çalışma örgütleyeceksiniz?
Parti Meclisi toplantımızda bu mevzuyu ele aldık fakat deklarasyonumuzu yayınladığımız tarihten bu yana çalışmalarımızı aralıksız olarak sürdürüyoruz. Parti Meclisi’miz daha evvel çalışmaların yürütülmesi için Merkez Yürütme Kurulu’na yetki vermişti. Biz de bu bahiste Parti Meclisi’mizi bilgilendirdik. “İlk tur” olarak isimlendirebileceğimiz çok sayıda görüşme gerçekleştirdik. Oluşturduğumuz heyet, çeşitli toplum kesitleri ve onların temsilcileriyle bir ortaya geldi. Bu buluşmalar daha çok ön görüşme niteliğindeydi. Çabucak çabucak tüm sol, sosyalist partileri ziyaret ettik. Kendilerine deklarasyonumuz hakkında bilgi verdik, onların görüşlerini aldık. Bunun dışında emek ve meslek örgütleriyle, yöre dernekleriyle olan görüşmelerimiz sürüyor. Alevi kurum temsilcilerini eşbaşkanlar seviyesinde ağırladık. Ben Diyarbakır programımız kapsamında Kurdî partilerle bir toplantı yaptım. Tüm bu toplantıların, buluşmaların ve görüşmelerin odağında “Demokrasiye Davet Deklarasyonu”muz vardı. Ön görüşme çeşidi tamamlanmak üzere, buradan çıkan görüşleri, değerlendirmeleri ve tenkitleri konseylerimizde değerlendireceğiz.
“Muhalefetin iktidarın temel varoluş siyasetine karşı bir hal geliştirmesi gerekiyor”
Savaş aykırısı ittifak problemini son iki küme toplantınızda lisana getirdiniz. Savaş tersi ittifaktan kastınız nedir?
Türkiye’de bu iktidarı ayakta tutan temel öge savaş siyasetidir. Kürt meselesinde militarist ve güvenlikçi yaklaşım savaş siyasetlerinin yerini oluşturuyor. Ama 2015’ten bu yana, yani tahlil süreci AKP tarafından bitirildikten sonra yalnızca Kürt sıkıntısında güvenlikçi siyasetlere dönülmekle ya da Kürt sıkıntısında militarist anlayışı derinleştirilmekle yetinilmedi, tıpkı vakitte bölgesel savaş siyasetleri da devreye sokuldu. Mevcut iktidar bölgede elinin uzandığı her yere savaşı dayatıyor ve kendini buradan var etmeye çalışıyor. Zira toplumsal isteği ve dayanağı azalıyor, altındaki taban kayıyor. Bunu korumak ya da konsolide etmek için bildikleri tek yol var; kutuplaştırma, düşmanlaştırma ve tansiyon siyaseti. Bu yolla toplumu ayrıştırıp milliyetçi hamaset ve soyut bir “vatan, millet” telaffuzuyla ayakta kalabileceklerini düşünüyorlar. O nedenle de savaş siyasetlerini derinleştirmek istiyorlar.
Böylesi bir zihniyete karşı gerçek bir muhalefetin öncelikle iktidarın temel varoluş siyasetine karşı bir tutum geliştirmesi gerekiyor. Bu da savaş zıtlığıdır. Bir orta bizim savaş zıddı çağrılarımızın havada kaldığı, karşılık bulmadığı tarafında tezler vardı. Lakin bu türlü olmadığını artık daha uygun görebiliyoruz. Biz ısrarla, inatla ve sabırla savaş siyasetlerine karşı çıktık, bu siyasetlere karşı uğraş yürüttük ve artık bunun toplumda geniş bir karşılık bulduğunu görüyoruz. Bu toplumsal karşılığın siyasi yansımaları da oldu. Son tezkereyle ilgili gelişmeleri bu gelişmelerden bağımsız ele almak yanlış olur. Ben Türkiye toplumunun geniş bir kısmının savaş zıddı olduğuna inanıyorum. Kâfi ki bunu anlatabilecek yolları açalım.
“Daha ileriye gitmemiz gerekiyor”
Nasıl bir yol?
Yaptığımız davetler sonrasında, gerçekleştirdiğimiz görüşmelerde bu bahis gündeme geliyor. Deklarasyonumuzda da temel gündemlerimizden bir tanesi buydu: Hem içeride hem de bölgede savaş siyasetlerini reddetmek. İstişarelerde bulunduğumuz çevrelerin bu mevzuda bir tereddüdü yok, görünüyor, en azından temelde bir mutabakat var. Görüştüğümüz çevrelerin de geniş bir toplumsal kesiti temsil ettiğini göz önünde bulundurmak gerekiyor. Hasebiyle savaş siyasetlerine karşı çıkmak ve bir savaş zıddı ittifak oluşturmak, somut gayret alanlarından biri olduğu üzere bu iktidara karşı yürütülen gayretin de en tesirli sistemidir. O nedenle hem toplumsal hem de siyasal muhalefete bu temelde bir davet yapıyoruz. Savaş siyasetlerine karşı çıktığınızda bu tavır toplumda yaygınlaşır ve yerleşirse, çok önemli bir kazanım elde edilmiş demektir. Ancak sırf karşı çıkmak sorunu maalesef çözmüyor. Daha ileriye gitmemiz gerekiyor. Bu da toplumun çok farklı kısımlarını kapsayacak bir büyük bir barış hareketidir.
Toplumsal ve siyasal alanda “hareket” denildiğinde insanların meydanlarda toplanması anlaşılıyor. Kastettiğimiz yalnızca bu değildir. Kastettiğimiz bir irade iştirakinin gerçekleşmesidir. Bu irade iştirakinin hayata geçirilmesinin ise çeşitli yolları var. Bu yollar genişledikçe ve çoğaldıkça büyük bir barış hareketi havuzunda toplanacak, böylece demokrasi ittifakı çerçevesinde yürüttüğümüz çalışmaları besleyecek önemli bir kaynak oluşacaktır. Tıpkı son tezkerede olduğu üzere her kesim kendi alanında savaş siyasetlerine karşı çıkmaya devam ederse, iktidarın kendini var etmek için dayandığı temel siyasetin “savaş” olduğunu görecek ve itirazını kendi bulunduğu siyasal-toplumsal yerde, kendi prosedürleriyle lisana getirmeye başlayacaktır. Bu itirazların artması da büyük bir barış hareketi kurmanın yollarını inşa etmeyi kolaylaştırır.
“Bir yandan tezkereye karşı çıkacaksınız, sonra da çok daha büyük bir tezkere gerektiren bir öteki olayı gündeme getireceksiniz, yanlış buluyorum”
Kürt problemine dair tahlil, diyalog ve müzakere telaffuzları gelişiyor. Öte yandan son devirlerde muhalefetin lisanında bir sertleşme de ortaya çıktı. Bunu nasıl değerlendirdiniz?
Toplumsal olayları karmaşık bir dünya olarak görmekte yarar var. Siyaset, bir problemin o an lisana getirilmesi ve bu lisana getirilenin çabucak gerçekleşmesi beklentisiyle yürütülebilecek bir faaliyet değildir. Bir anda sonuç alınabileceğini var saymak, gerçekçi bir siyaset üslubu değildir. Demokratik siyasetin ve aktörlerinin sabırlı olması ve çok geniş bir perspektiften bakması gerekiyor. Elbet, on yılların derinleşmiş zihniyetinin birkaç olumlu adımla ya da umut veren olayla kökten değişeceğini beklemiyoruz.
Lakin bir külfete dikkat çekmekte yarar var. Bir yandan müzakereye yakın, daha uzlaşmacı bir lisan kurulurken, başka yandan bunun çok gerisine düşen güvenlikçi bir lisanla açıklama yapmak inandırıcılığı ve toplumun inancını zedeler. Biz tutarlılık kıymetlidir diyoruz. Aktörlerden elbette aniden bir değişim, dönüşüm ve farklılaşma beklemiyoruz lakin muhakkak bir tutarlılık beklemeye de hakkımız var. Bu beklentinin yalnızca siyasi partilerde değil, toplumda da olduğunu söylemek gerek. Bir yandan savaşa, tezkereye karşı çıkacaksınız; sonra da çok daha büyük bir tezkere gerektiren bir öteki olayı gündeme getireceksiniz. Yanlış buluyorum.
“Sıkıştığı anda iktidarın çizdiği oyun alanına geri dönmek bir zayıflıktır”
Birebir şey başka muhalefet partisinin genel liderinin bize dair kelamları için de geçerlidir. Sıkıştığı anda iktidarın çizdiği oyun alanına geri dönmek bir zayıflıktır. İktidar bir oyun alanı çiziyor ve aktörleri çizdiği güvenlikçi ve militarist alana çekmeye çalışıyor. Yıllardır bu oyunu oynadığı için de çok deneyimli. Siz şayet iktidarla onun oyun alanına girerek gayret etmeyi kabul ederseniz, oradan hırpalanarak çıkmanız neredeyse imkansızdır. O nedenle bu sorun yalnızca bizim meselemiz değildir; bu, genel bir toplumsal problemdir. Türkiye’de muhalefetin sorumluluğu, demokratik geleceği ve toplumsal barışı kurma konusunda geniş halk bölümlerine itimat verme sıkıntısıdır. Bu yalpalamalar, inandırıcılık ve itimat konusunda maalesef kıymetli zahmetler yaratıyor.
“İnkâr zihniyetinden ve siyasetinden vazgeçilmeli”
Muhalefet partilerinin, Kürt probleminde bütünlüklü bir bakışı ve tahlil tekliflerini hangi temelde ortaya koymaları gerekir?
Bizim kendi programımız, siyaset tekliflerimiz, yıllar içerisinde oluşan bir birikimimiz var. Biz bunların hepsinin muhalefet partileri tarafından olduğu üzere kabul edilmesi gerektiğini söylemiyoruz. Bizim bu türlü bir ön kaide koşma yolumuz yok. Ama birtakım bahislerde aşikâr eşiklerin aşılması gerektiği de ortada. Bunların başında, inkâr zihniyetinden ve siyasetinden vazgeçilmesi geliyor. Muhalefetin hakikaten farklı bir siyaset izleme niyetinde olduğunu gösterme isteği varsa, inkâr zihniyetinin ve siyasetinin her türlü yansımasından arınmayı, en azından bir efor olarak göstermesi gerekiyor. Hasebiyle siyasal muhalefetin birinci olarak inkâr anlayışının nerelere kadar uzandığına ait bir yüzleşmeye gereksinimi var. On yılların inkâr zihniyetiyle vedalaşmadan ya da en azından vedalaşma niyetini samimi bir formda ortaya koymadan, Kürt sıkıntısının gerçekliğini kavramak da mümkün değildir.
İkincisi; prosedür hususudur, yani Kürt sıkıntısının nasıl çözüleceği sorunudur. Burada da bir eşiğin atlanması gerekiyor. Kürt sorunu müzakere, diyalog ve siyasetle mi çözülecek? Yoksa bu sorun on yıllardır sürdürüle geldiği üzere militarist bir anlayışa ve güvenlikçi siyasetlere mı teslim edilecek? Bu mevzuda bir tercih yapmak lazım. Metot tercihi son derece kıymetlidir. Bizim siyasal muhalefetten de genel olarak öteki aktörlerden de beklediğimiz budur. İnkâr zihniyetinin tuzaklarına karşı bir yüzleşme gerçekleştirmeleri gerektiğini söylüyoruz ve tahlil konusunda prosedüre dair bir netleşmeye muhtaçlıkları olduğunu belirtiyoruz. Yani birinci olarak inkâr zihniyetinden vazgeçilecek; ki böylelikle sorunun gerçekliği daha güzel kavranabilecek. İkinci olarak da bu sorunun demokratik yollarla tahlili konusunda bir mutabakat oluşacak. Öbür mevzuların hepsi konuşulur, tartışılır, müzakere edilir; ki bu tartışmalar da bir siyasi rekabet hususudur.
“Halkçı idareye giden yolu parlamento seçimlerinde hedeflediğimiz geniş demokrasi ittifakıyla açacağımıza inancımız tamdır”
Çeşitli partilerin bir ortaya gelerek aşikâr mevzularda görüşmeler yapması olağandır. Buna karşı rastgele bir itirazımız, bu hususta bir rahatsızlığımız olamaz. Lakin HDP’yi davet etmeme münasebeti olarak ileri sürdükleri şeyin hakikat olmadığını düşünüyorum. HDP’yi çağırmamalarına “HDP zati kendisi ittifakta yer almayacağını söyledi” formunda bir münasebet sunuyorlar. Şayet bu altı partinin bir ortaya gelmesi özel bir ittifak arayışı ise bu gerekçeyi anlayışla karşılarım. Lakin burada millet ittifakı, artı ittifaka dahil olmayan iki parti var. Hatta Saadet Partisi’nin (SP) ittifakta yer alıp almama konusunda şimdi netleşmediğine dair açıklamaları mevcut. HDP’yi çağırmamayı “zaten HDP ittifakta yer almayacağını açıkladı” üzere bir münasebete bağlamak bir nebze kaçamak davranmaktır. Biz şunu açık söylüyoruz; bu türlü bir tartışma olağan ki daha geniş bir çerçevede de yürütülebilir fakat kimsenin bir gerçeği de görmezden gelmemesi lazım.
“Devletçi yenilenme değil halkçı yönetim” dediğimiz tam da budur. Şayet devletçi yenilenmeye yönelik bir senaryo varsa, bunun Türkiye’yi yeni bir yola sokması imkansızdır. Eski devlet anlayışını birtakım rötuşlarla yenileyerek devam ettirme niyetinin vakit kaybı olacağını, ileride daha fazla maliyetler doğuracağını hatırlatmak isteriz. Biz diyoruz ki devlet eksenli bir onarım değil halka dayanan ve halk için bir idare inşasının yolunu açalım. Bunu da parlamento seçimleri için kurmayı hedeflediğimiz geniş demokrasi ittifakıyla büyük ölçüde başaracağımızı düşünüyoruz. Yani halkçı idareye giden yolu parlamento seçimlerinde hedeflediğimiz geniş demokrasi ittifakıyla açacağımıza inancımız tamdır.
“Kürtlerin varlığını inkâr etmekle, Kürt probleminin varlığını inkâr etmek birebir kapıya çıkıyor”
Siirt’te bir yurttaş “Burası Kürdistan” dediği için gözaltına alınırken, Erdoğan Batman’da Kürtçe müzikle karşılandı. Her periyot inkâr siyaseti var fakat bu periyot nasıl bir inkâr siyaseti devrede?
Bu çelişkiler daima yaşandı. Biliyoruz ki evvel Kürt’ün varlığı inkâr edildi. “Kürt yoktur”dan “Kürt sorunu yoktur”a gelindi, “Kürt sorunu yoktur” evresini geride bıraktıktan sonra artık de “Kürtlerin siyasi iradesi yoktur”a geldik. Bunlar inkârın çeşitli evreleridir. Kürtlerin varlığını inkâr etmekle, Kürt probleminin varlığını inkâr etmek tıpkı kapıya çıkıyor. İkisini inkâr etmek, Kürtlerin siyasi iradesini ve Türkiye’de demokratik geleceğin kurucu öznelerinden biri olacağı gerçeğini inkâr etmek demektir. İnkâr siyaseti, trajikomik diyebileceğimiz durumlar yarattı, hala yaratıyor da. Yalnızca trajikomik olmakla kalmadı, 10 yıllar içerisinde binlerce insanımızın da hayatına mal oldu. Kayıplarımız o kadar çok ki; en başta can kayıplarımız, daha sonra ekonomik, demokrasi, özgürlük, aş, iş kaybımız. Tüm bunlar, inkâr zihniyeti ve anlayışıyla irtibatlıdır. Şayet biraz evvel saydığım alanlarda demokrasi, adalet ve barış üzerine bir gelecek inşa edeceksek, bu üç inkâr anlayışından da tümüyle vazgeçmek gerekiyor. Çoklu krize ve inkâra karşı demokrasi çerçevesinde çoklu gayret formları inşa etmeli, çoklu ittifaklar kurmalıyız.
Sancar’dan 50+1 değerlendirmesi
Erken seçim tartışmaları gündemde. Geçtiğimiz günlerde Saadet Partisi Genel Lideri Temel Karamollaoğlu’nun Erdoğan ile bir görüşmesi oldu. Karamollaoğlu, Erdoğan’ın Başkanlık sisteminde gördüğü tek eksikliğin 50+1 olduğunu söyledi. Cemil Çiçek de yaptığı açıklamada 50+1’e dair rahatsızlıklarını lisana getirdi. Problem 50+1 mi yoksa iktidar kan kaybını bu gündem üzerinden kamufle mi etmek istiyor?
Cumhurbaşkanlığı seçiminde 50+1, iktidarı ve Erdoğan’ı zorluyor. Bu çok açık ortada. Son vakitlerde Erdoğan’ın 50+1’i bulduğunu ortaya koyan bir kamuoyu araştırması da yayınlanmadı. Üstelik iktidara yakın olan kamuoyu araştırma şirketlerinden bile bu türlü bir bilgi paylaşılmadı. Münasebetiyle kendilerini iktidarda tutmaya devam edecek formül arayışlarına girdikleri söylenebilir. Anayasa hukuku açısından da bu türlü bir arayışa girmeleri şaşırtan olmayacaktır. Fakat buna muhalefetten rastgele bir takviyenin gelmesini beklemek gerçekçi değil.
Anayasa değişikliği yorumu: Halimiz açık, bu türlü bir dayanak vermemiz asla kelam konusu olamaz
50+1 anayasal bir kuraldır. Cumhurbaşkanlığı seçimini birinci tıpta kazanabilmek için yüzde 50+1 oy gerekiyor. Şayet bu oyu hiçbir aday alamazsa en çok oy alan iki aday ikinci tipe kalıyor. Bu kuralı değiştirebilmek içinse Anayasa’yı değiştirmeleri lazım. Anayasa’yı değiştirebilmek için Meclis’te 360 oy + referandum gerekiyor. Referandumsuz değişiklik için ise 400 oy lazım. Cumhur İttifakı’nın şu an 360 oyu bulunmuyor. Muhalefetten bir takviye gelmezse bu türlü bir değişiklik mümkün değil. Ben buna dayanak verebilecek bir muhalefet partisi olduğunu da düşünmüyorum. Bizim halimiz aslında açık, bu türlü bir takviye vermemiz asla kelam konusu olamaz.
Bahçeli’nin “muhalefetiz” açıklamasına: MHP, bu türlü konuşmaya başlamışsa altındaki tabanın bir epey yok olmakta olduğunu görmüştür
Bahçeli’nin dikkat çeken açıklamasından bir tanesi de kendilerinin muhalefet partisi olduğunu söylemesi oldu. Öncelikle siz bu telaffuzları nasıl okudunuz? Bu açıklama hükümetin yanlış siyasetlerinin sorumluluğundan MHP’yi kurtarır mı?
Benim gördüğüm şu: MHP’nin muhalefet ettiği tek etraf var, o da muhalefet. Muhalefet partisi rolünü, muhalefet partilerine karşı çok sert muhalefet etmek olarak anlıyorsalar, haklılar. Meğer MHP bu iktidarın tüm icraatlarının ortağıdır, sorumlusudur. İktidarın bir modülüdür. Bunu toplumun zihninde bu türlü sözlerle değiştirebileceklerini sanıyorlarsa demek ki dayanak kaybı çok büyük. MHP, bu türlü konuşmaya başlamışsa altındaki yerin bir oldukça yok olmakta olduğunu görmüştür ve önemli bir panik halindedir.
Erken seçim
Bir erken seçim öngörüyor musunuz?
Bu hususta bilgileri değerlendirdiğimde net bir kanaate ulaşamıyorum. Erken seçimin olabilmesi için kıymetli işaretlerden biri şu olacaktır: Şayet bu iktidar mevcut seçim hukukuyla seçime girmeyi göze alırsa erken seçim önümüzdeki yıl da yapılabilir. Yok şayet seçim kanunlarında değişiklik yapmaya kararlıysa o vakit bu değişikliklerin yapılmasından itibaren bir yılın geçmesi gerekecek. Şu anda bütçe maratonu sürüyor ve bittiğinde Genel Kurul’a gelecek. Bütçe görüşmeleri devam ederken öbür hiçbir bahis ve kanun görüşülemiyor. Bütçeden sonra da Meclis çalışmalarına muhakkak bir süre orta verilecek. Meclis, fakat Ocak ayından itibaren olağan yasama faaliyetine devam edebilecek. Münasebetiyle iktidar blokunun, seçim kanunlarında değişiklik yapma niyetinin ve hazırlığının olup olmadığını o vakit göreceğiz.
