Güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçiş çalışması yürüten altı muhalefet partisi son etaba geldi. Partiler yasama, yürütme ve yargıda cumhurbaşkanının yetkilerinin sonlandırılması konusunda anlaştı.
CHP, Uygun Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek ve DEVA partilerinin ortaklaşa yürüttüğü güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçiş çalışmasında sona gelindi. Bugün “kamu idaresi ve siyasi etik” başlıklarının ele alınacağı son toplantının yapılmasının akabinde ortak metnin hazırlanması bekleniyor. Altı partiden temsilcinin üzerinde çalıştığı güçlendirilmiş parlamenter sistem öngörüleri bir rapor halinde parti genel liderlerine sunulacak. Bu sunumdan sonra parti başkanlarının kamuoyuna bir açıklama yapması bekleniyor.
Cumhurbaşkanının yetkilerine sonlandırma
DW Türkçe’nin edindiği bilgilere nazaran, çalışmaları yürüten altı parti yasama, yürütme ve yargı alanlarında cumhurbaşkanının yetkilerinin sonlandırılması konusunda muahede sağladı. Bu yetkilerin başında cumhurbaşkanının harika hal (OHAL) kararnamesi çıkarma yetkisi geliyor. Cumhurbaşkanına yalnızca “temsili vazife ve yetkiler tanınması”nı isteyen muhalefet, cumhurbaşkanının tek başına imza atabileceği süreçlerin de tek tek belirlenmesi istikametinde hal almış durumda. Muhalefetin planladığı cumhurbaşkanı profili ve yetkileri şöyle:
*Cumhurbaşkanının Türkiye’de daha evvel uygulanan parlamenter sistemde olduğu üzere bakanları veto yetkisi olmayacak. Cumhurbaşkanı maddeleri yine görüşülmek üzere meclise gönderebilecek fakat maddeleri veto yetkisine sahip olmayacak. Cumhurbaşkanı 7 yıl mühletle, tek devir için seçilecek. Misyonunu tamamladıktan sonra siyaset yapamayacak.
*Cumhurbaşkanı hükümet kurma vazifesini parlamentoda en çok sandalyeye sahip siyasi parti önderine verecek. Şayet, hiçbir parti tek başına hükümet kuracak çoğunluğa sahip değilse cumhurbaşkanı “seçim hükümeti” kuramayacak. Cumhurbaşkanının “seçim hükümeti” kurup, ülkeyi erken seçime götürme yetkisi de olmayacak. Neden böylesi bir muahedeye vardıklarını anlatırken 7 Haziran 2015 seçimlerine gönderme yapan muhalefet partisi temsilcileri, 7 Haziran 2015’te AKP’nin tek başına hükümet kurma çoğunluğunu kaybettiği halde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın CHP’ye hükümet kurma misyonu vermek yerine seçim hükümeti kurulmasının önünü açarak ülkeyi 1 Kasım 2015’te yine seçime götürdüğünü hatırlatıyor.
*Güçlendirilmiş parlamenter sistemde cumhurbaşkanının yetkileri sonlandırılırken, başbakanın yetkileri artırılacak. Başbakan meclis üyeleri ortasından ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip olanlar ortasından bakanları atayabilecek.
Adalet Bakanı Yargıçlar Kurulu’nda yok
Türkiye’de yargı bağımsızlığının sağlanması için Yargıçlar ve Savcılar Kurulu’nun ikiye ayrılmasını öngören muhalefet partileri, bilhassa Yargıçlar Şurası’nda adalet bakanı ile müsteşarının olmaması gerektiğini savunuyor. Muhalefetin muahedesine nazaran Yargıçlar Şurası ile Savcılar Kurulu’na üye atanmasında yürütmenin yetkisi olmayacak. Şuraların üyelerinin belirlenmesinde TBMM, yargı organları ve barolar tesirli olacak. Duruşma salonlarında savunma ve tez makamı eşit seviyeydi olacak. Savcıların üst basamakta oturacağı kuralına son verilecek.
Gensoru’ya geri dönüş
Altı muhalefet partisi Cumhurbaşkanı Erdoğan ile MHP başkanı Devlet Bahçeli’nin argüman ettiğinin bilakis cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin meclisi büsbütün güçsüzleştirdiği konusunda hemfikir. Bu yüzden cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildiğinde kaldırılan meclisin hükümeti kontrol yollarının başında gelen gensoru uygulaması yine getirilecek.
Gensoru uygulamasında “yapıcı güvensizlik oyu”nun sağlanması temel alınacak. Yeni hükümet kurulması garanti altına alınmadan gensoruyla hükümet düşürülemeyecek. Hükümet için güvensizlik oyu verenler, yeni hükümetin kurulacak olmasının da garantisini sunmak durumunda olacaklar.
Yeni sistemde yüzde 3’lük seçim barajı isteyen muhalefet partileri, yüzde 1 oy alan her partinin Hazine yardımından yararlanmasını da öngörüyor.
Seçim kampanyalarında öne çıkacak
Altı muhalefet partisi, Türkiye’de üç buçuk yıldır yürürlükte olan cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine dönük tenkitlerini seçim kampanyalarında “Tek adam rejimini bitiriyoruz” iletisiyle halkla paylaşacak.
Muhalefetin güçlendirilmiş parlamenter sistemi halka anlatırken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın mevcut durumdaki “olağanüstü yetkileri”ne işaret etmesi bekleniyor.
Hilal Köylü / Ankara
© Deutsche Welle Türkçe
