Osman Ulagay
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in artık dünyayı sarsmakta olan Ukrayna saldırısının temelleri 2014’te atıldı. Putin, desteklediği Ukrayna Devlet Lideri Yanukoviç’in misyondan uzaklaştırılması üzerine 27 Şubat 2014’de Kırım parlamentosunu basarak idaresi ele geçirdi ve 16 Mart 2014’de Kırım’ın Ukrayna’dan ayrıldığını ilan etti. Kırım’ın bu türlü bir oldubittiyle ilhak edilmesi Batı dünyasında reaksiyon yarattı lakin kıyamet kopmadı ve Rusya’ya karşı çok da tesirli olmayan ekonomik yaptırımlarla yetinildi. Putin’i cesaretlendiren bu zafer gelecek için daha büyük hayaller kurmasına giden yolu açtı.
Türkiye’de ise Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), 30 Mart 2014’de yapılan mahallî seçimlerden bir sefer daha zaferle çıkmıştı. AKP önderi Recep Tayyip Erdoğan şimdi Cumhurbaşkanı olmamıştı fakat Putin’in Rusya’da önderliğini yaptığı ‘Tek Adam’ modelini artan bir ilgiyle izlemekte olduğu muhakkaktı. Macaristan Başbakanı Victor Orban’ın da bu modelden etkilendiği görülüyordu.
Putin – Erdoğan modeli
Farklı bir demokrasi anlayışı
Putin ve Erdoğan’ın serüvenine baktığımızda, iktidarlarını konsolide etme sürecinde, Batı’nın demokrasi modelini benimsemiş görünerek ekonomilerini geliştirme talihini elde eden her iki başkanın, iktisatta kalıcı atılım için gerekli olan ıslahatları gerçekleştiremeyince, seçmen takviyesini korumak için farklı bir modele yönelme gereğini duyduklarını görüyoruz. Halkın takviyesini toplumsal refahı artırarak sağlayamayan Putin ve Erdoğan’ın, ülkelerinin geçmişte kalan parlak devirlerini geri getirme vaatleriyle dış siyasette riskli arayışlara yöneldikleri bir devirde yaşıyoruz.
Bu farklı modelin kısa vadede Batı’nın modeline bir alternatif oluşturduğu ve bu modeli uygulayan önderlerin kendi gayelerine erişme konusunda başarılı göründüğü söylenebilir. Bütün yetkilerin güçlü ve otoriter öndere devredildiği ve muhalefetin baltalandığı modelin öteki ülkelerde ilgi çekmeye başladığı da bir gerçek. Örneğin esaslı bir demokrasi tecrübesi olan Hindistan’da bile, Narendra Modi’nin, “ülkeyi disipline sokacak otoriter lider” profilini öne çıkartarak seçim kazandığını ve ülkenin tek hakimi haline geldiğini unutmamak gerekiyor.
Dünyaya baş meblağ başkan
Putin ve Erdoğan’ın uyguladığı model, Batı tipi demokrasinin vazgeçilmez ögelerini, kuvvetler ayrılığı prensibini, yargının bağımsızlığını, niyet ve söz özgürlüğünü hiçe sayabilen güçlü ve tanınan bir önderin her hususta son kelamı söylediği, gereğinde kuralları ve kurumları hiçe sayarak ülkeyi fiilen tek başına yönettiği bir idare biçimini öngörüyor. Modelin başarısı ve sürekliliği için, güçlü ve karizmatik önderin olağan dışı nitelikleriyle anılır hale gelmesi, adeta efsaneleştirilmesi gerekli.
Bunun gerçekleşmesi için, güçlü başkanın ülkesinin tek hakimi haline gelmekle kalmayıp, gereğinde dünyaya da baş tutabilen bir tutum sergilemesi çok kıymetli. Putin’in 2014’de Kırım’ı ilhak etmesi ve bunun yanına kalması bunun çarpıcı bir örneğini oluşturdu. Putin bu atağıyla Sovyetler Birliği’nin mirasçısı olan Rusya’nın global oyunu etkileyecek bir güç olmaya devam ettiğini herkese hatırlatırken ülkesinde kahraman haline geldi. Bu sayede Rusya’da her istediğini yapabilecek gücü elde etti Putin. Kendisine muhalefet edenleri mahpusa attırarak ya da öldürterek ‘Tek Adam’ rejimini yerleştirdi.
Erdoğan’ın “one minute” çıkışı
Başbakan Erdoğan’ın Davos’taki ünlü “one minute” çıkışı ve çeşitli milletlerarası forumlarda İsrail’i ve Batı’yı gaye alarak yaptığı sivri çıkışlar da “dünyaya baş tutabilen lider” imajını güçlendirmeyi amaçlayan teşebbüsler olarak dikkat çekti.
Erdoğan’ın son yıllarda daima olarak dış düşmanlardan, ülkeye ve iktisada yönelik dış kaynaklı komplolardan kelam ederek “yeniden ulusal mücadele” davetleri yapmasını, Batı’yı ve global finans sistemini maksat alan bir söylemi benimsemesini de bu çerçevede kıymetlendirebiliriz.
Putin’in hesapsız kumarı
İktisadın idaresinde çok başarısız olan ve inadı yüzünden iktisadımızı büyük bir çıkmaza sürükleyen Erdoğan’ın artık Ukrayna’ya hayasızca saldıran Putin’in dünya iktisadında yarattığı sarsıntı nedeniyle daha da büyük sıkıntılar yaşaması kaçınılmaz görünüyor. Sovyet Rusya’nın KGB elemanı olan Putin’in, dünyanın bugün gelmiş olduğu noktada oynadığı büyük kumarın altından nasıl kalkacağını ise yaşayarak göreceğiz.
