20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü nedeniyle açıklama yapan Dr. Öğretim üyesi Erhan Kanışlı, Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’yle çocukların korunma altına alındığını anımsatarak “Bugünkü tabloya bakıldığında, çocuğun uygun hayat standartlarında yaşama hakkı, eğitim hakkı, sıhhat hakkı, toplumsal güvenlik hakkı ve kültürel yaşama katılma hakkındaki ihlaller göze çarpmaktadır. Koronavirüs salgını periyodunda bu haklardan faydalanma oranının daha da azaldığı, sosyolojik, ekonomik bulguların en süratli çocuklar üzerinde tesirlerinin ortaya çıktığı görülmektedir” dedi.
Yapılan araştırmalara nazaran dünyadaki her 5 çocuktan 1’i günlük gereksinimlerini karşılayacak suya erişemiyor. Son dört yılda dünyadaki çocuk personel sayısı 8,4 milyon artarak 160 milyona yükseldi. Yaklaşık 463 milyon çocuk koronavirüs salgını sırasında eğitime ulaşamadı.
Çocukların birinci yazılı anayasası
Çocukları korumak ve hayat şartlarını güzelleştirmek için 20 Kasım 1989’da Birleşmiş Milletler Genel Şurası tarafından “Çocuk Haklarına Dair Sözleşme” imzalandı. Kontratın imzalandığı gün Dünya Çocuk Hakları Günü olarak kutlanmaya başladı.
Dünya Çocuk Hakları Günü’yle ilgili açıklama yapan Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Erhan Kanışlı, tarihi sürece bakıldığında bu temel metinden evvel de çeşitli memleketler arası örgütlerin çocukların korunmasına ait çeşitli düzenlemeler hazırladığını belirterek kontratın kıymetinin çocuk haklarını kozmik prensipler olarak tek bir metinde toplaması olduğunu söyledi. “Sözleşme çocukların Magna Charta’sı, yani tabir yerindeyse birinci yazılı anayasası olarak bilinir” diyen Kanışlı, Dünya Çocuk Hakları Günü’nün kutlanmasının art planında, aslında korunmaya muhtaç canlılara adanan birden fazla gün üzere, üzücü tarihi gerçeklerin yattığını anımsattı.
Kanışlı, “Bilhassa 2. Dünya Savaşı süreci ve sonrasında yaşanan şiddetli şartlar sebebiyle dünyada binlerce çocuğun yoksulluk, hastalık ve başka meselelerle yaşamaya mecbur bırakılması, bu türlü bir günün çocuklara adanmasının tarihî münasebetini oluşturur” diye konuştu.
“Taraf devletler için bağlayıcı bir sözleşme”
Bugün itibariyle mukaveleyi 196 ülkenin imzaladığını kaydeden Kanışlı, “Bu memleketler arası kontratlar tarihinde egale edilmesi güç bir rekordur. Ayrıyeten mukavelenin salt bir uygun niyet bildirisi olmaması, taraf devletleri bağlayan ve yükümlülük altına alan hukukî bir metin olması, çocuğun bağımsız kişiliğinin ve onurlu saygın bir özne olmasının tanınması açısından son derece önemlidir” sözlerini kullandı.
Kontratın ‘Yaşama, hayatta kalma ve gelişme hakkı’, ‘Ayrım gözetmeme (ayrımcılık yasağı)’, ‘Çocuğun üstün yararı’, ‘Çocuğun görüşlerine saygı/ iştirak hakkı” olmak üzere dört temel prensipten yola çıktığını söz eden Kanışlı, mukavelede sıralanan çocuk haklarının genel olarak tipik insan haklarını yansıtmakla birlikte, “ana babadan ayrılmama, parasız eğitim alma ve oyun oynama hakları gibi” salt çocuklara has hakların da bu kontratta düzenlendiğini lisana getirdi.
“En temel haklardan yoksun kalıyorlar”
Kanışlı, “Bugünkü tabloya bakıldığında, çocuğun uygun hayat standartlarında yaşama hakkı, eğitim hakkı, sıhhat hakkı, toplumsal güvenlik hakkı ve kültürel yaşama katılma hakkındaki ihlaller göze çarpmaktadır. Koronavirüs salgını periyodunda bu haklardan faydalanma oranının daha da azaldığı, sosyolojik, ekonomik bulguların en süratli çocuklar üzerinde tesirlerinin ortaya çıktığı görülmektedir” diyerek şu dataları paylaştı:
“UNICEF’in ‘Herkes için su güvenliği (Water Security For All)’ çalışmasına nazaran dünya genelinde 450 milyonu çocuk su kıtlığı riskinin yüksek yahut çok yüksek olduğu yerlerde yaşamaktadır. Bu da dünyadaki her 5 çocuktan 1’inin günlük muhtaçlıklarını karşılayacak suya erişemediği manasına gelmektedir. Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) ve UNICEF tarafından yayımlanan Haziran 2021 tarihli rapora nazaran, çocuk emekçi olarak çalıştırılan çocukların sayısı son dört yılda 8,4 milyon artarak dünya çapında 160 milyona yükselmiştir. UNICEF’in ‘Her Çocuk İçin Hayalim’ kampanyası kapsamında çıkan sonuca nazaran, dünyada okul çağındaki çocukların en az üçte biri, yani 463 milyon çocuk, koronavirüs salgını nedeniyle okulların kapanmasının akabinde uygulanan uzaktan eğitime erişim sağlayamamıştır. Hollandalı sivil toplum kuruluşlarından ‘KidsRights’ın gerçekleştirdiği çalışmada, koronavirüs periyodunda çocuk haklarının karnesi çıkarılmıştır. Buna nazaran Türkiye, korona periyodunda haklara ulaşımda 182 ülke ortasında yirminci sırada yer almaktadır.”
“Çocuk hakları ilkokul müfredatına dâhil edilmeli”
Çocuk ihlallerinin önüne geçilmesi için bakanlıklar ve sivil toplum kuruluşları iş birliği ile yapılan çalışmaların toplumun her bireyine ulaştırılması ve toplumun takviyesinin alınması gerektiğini söz eden Dr. Kanışlı, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Ayrıca, e-devlet, e-posta, SMS yolu ile çocuk hakları ile ilgili bilgilendirmelerin, ihlallerin varlığı halinde hangi kurum ve kuruluşlara başvurulabileceğinin aktarılması, meselelerin tahlilinde etkin rol oynayacaktır. Bunun yanı sıra, ilkokul seviyesinden başlamak üzere, çocuk haklarının müfredata dâhil edilmesi değerlidir. Çocukların eğitime erişimi, internet yapısının geliştirilmesi ile ilgili çalışmalar acilen tamamlanmalıdır.”