Demirören ailesine ilişkin Demirören Holding, son devrin en çok tartışılan şirketlerinden biri.
Kamu kuruluşu olan Ziraat Bankası’ndan aldığı kredileri geri ödememesiyle gündeme gelen ailenin, vergi cennetlerindeki faaliyetleri Pandora Papers ile ortaya çıktı.
Holding’in İdare Şurası Başkanı Yıldırım Demirören‘in eşi Hazan Revna Demirören ve kardeşi Holding İdare Kurulu üyesi Fikret Tayfun Demirören‘in ismi Pandora Papers belgelerinde geçiyor.
Kayıtlarda, Türkiye’de aldığı kredileri ödemeyen Demirören Ailesi’nin, vergi cenneti Britanya Virjin Adaları üzerinden Londra’da gayrimenkuller satın aldığı ve yatırımlarını vergi cennetlerinde kıymetlendirdikleri görülüyor.
Pandora’dan çıkanlar
Pandora Papers evraklarına, Yıldırım Demirören’in eşi Hazan Revna Demirören’in Britanya Virjin Adaları’nda iki offshore şirketi olduğu yansıdı. Destination Ventures Limited isimli şirket 23 Aralık 2010’da Londra merkezli yatırım firması UBS şirketinin önerisi üzerine, offshore danışmanlık şirketi Trident Trust aracılığıyla kuruluyor.
Şirketin kuruluş amacının Birleşik Krallık’ın başşehri Londra’da gayrimenkul almak olduğu belirtilirken dokümanlar, Destination Ventures’ın 2017 yılındaki varlıkların bedelinin 1,5 milyon pound olduğunu gösteriyor.
Kayıtlara göre 2021 yılında ise şirket üzerinde iki gayrimenkul var. Chealsea Bridge’de alınan konutların birinin fiyatı 755 bin pound, oburunun ise 320 bin pound.
Dokümanlarda, Hazan Revna Demirören’in mal varlığının kaynağı, babasından kalan miras, Ulusoy’un imtiyaz sahibi olması, UBS London’daki hesabından elde ettiği kârlar olarak belirtilirken mesleği de mesken hanımı olarak kayıtlara geçiyor.
Trident Trust evraklarına nazaran Hazan Revna Demirören ile alakalı olan ikinci şirket ise 2009’da kurulan Forgen International Limited. Vekil hissedarların bulunduğu, böylelikle gerçek sahibinin perde gerisinde kaldığı Britanya Virjin Adaları merkezli şirkette, Revna Demirören imza yetkisine sahip.
“Babamdan intikal eden işlemler”
Şirket üzerinden Londra’nın Ebury Caddesi üzerinde bir daire satın alınıyor ve 2010 yılında konutun kıymetinin 1 milyon 850 bin pound olduğu belirtiliyor. Daire 2014 yılında 2 milyon 650 bin pounda satılıyor ve şirketin 2015 yılında kapatılması isteniyor.
İngiltere’de gayrimenkullerin offshore şirketler aracılığıyla alınması, mesken sahiplerine büyük oranda vergi avantajı sağlıyor. Bu yolla yıllık ödenmesi gereken konut vergisi oranı düştüğü gibi veraset ve intikal üzere bazı vergilerden de muaf olunuyor.
Pandora Papers dokümanları, eski İngiltere Başbakanı Tony Blair‘in de 8,8 milyon dolar pahasındaki bir gayrimenkul için 400 bin dolar daha az vergi ödediğini ortaya koydu.
Mevzuyla ilgili sorularımızı yanıtlayan Revna Demirören, “Sözünü ettiğiniz olaylar, rahmetli babamdan intikal eden ailevi süreçlerim olup 21 Haziran 2021 tarihinde Yurtdışı Varlıkları Bildirimine ait kanun gereği ilgili makamlara iletilmiştir” sözlerini kullandı.
Revna Demirören’in babası Cemal Ulusoy, 1989’da vefat etmişti.
Yurtdışı varlıklarının bildirimine ilişkin “Varlık Barışı” ise en son geçen Haziran ayında yıl sonuna dek uzatıldı. Düzenleme ile kaynağı belirsiz varlığını Türkiye’de kayıt altına alanlara sıfır vergi avantajı uygulanıyor. Bu kaynakların daha sonra yurt dışına çıkarılmasında da hiçbir mani bulunmuyor.
Tayfun Demirören cevap vermedi
Pandora Papers evraklarında Demirören Holding İdare Kurulu Üyesi Fikret Tayfun Demirören’in isminin geçtiği evraklar ise daha yakın tarihe dayanıyor. Tayfun Demirören’in adı Dubai’de bulunan CW Partners isimli servet planlama, hukuk ve finansal danışmanlık şirketi ve Trident Trust evraklarında geçiyor. Tayfun Demirören’e danışmanlık yapan CW Partners firması, Demirören’e ilişkin kimlik ve adres bilgilerini teyit etmek için 28 Ocak 2019’da Trident Trust’a, offshore şirket kurmak için de gerekli olan çeşitli evraklar gönderiyor.
Tayfun Demirören ve Demirören Holding hususla ilgili sorularımıza karşılık vermedi.
Yatırımları AKP iktidarında arttı
Baba Erdoğan Demirören tarafından 1956 yılında temelleri atılan Demirören Holding, özellikle son yıllarda AKP iktidarı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la olan yakın alakasıyla gündemde.
Sanayi, enerji, eğitim alanlarında yatırımları olan Holding; medya, şans oyunları, turizm, liman işletmesi, gayrimenkul ve teknoloji alanına AKP iktidarı döneminde girdi.
Milliyet ve Vatan gazetelerini devralarak 2011 yılında medya kesimine adımını atan Demirörenler, 2018 yılında Doğan Medya Grubu’na ait tüm yayın organlarını satın aldı. Bu, grubun iktidar yanlısı çizgisini daha da sertleştirdi.
Holding, Türkiye tarihinin en büyük medya sahipliği değişimini söz eden bu el değişimi sırasında, Ziraat Bankası’ndan iki yıl geri ödemesiz ve 10 yıl vadeyle taksitlendirilen 675 milyon dolar kredi aldı. Ancak bu krediyi geri ödemedi.
“Müşteri sırrı” denildi
Kredi borcu ile ilgili tartışmalar, birinci kere geçen yıl Haziran ayında CHP Ankara Milletvekili Ali Haydar Hakverdi‘nin Ziraat Bankası Genel Müdürlüğüne yönelttiği sorularla gündeme geldi. Kredi ödemelerinin Mayıs 2020’de başlaması gerekiyordu. Bankaya taksitlerin ödenmeye başlanıp başlanmadığını soran Hakverdi, “Bu bir müşteri sırrı, bunu sizinle paylaşamayız” yanıtını aldı.
Organize cürüm örgütü kurmakla suçlanan ve yurt dışında yaşayan Sedat Peker ise Haziran ayında yayınladığı dokuzuncu görüntüde, Demirören Medya’nın, aldığı kredi için ana para ve faiz dahil hiçbir ödeme yapmadığını iddia etmişti.
Tartışmalara katılan Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, Ağustos ayında ailenin kredi borcunun “banka ve müşteri sırrı” olduğunu açıkladı.
Bankalarla görüşüyor
Ancak Reuters haber ajansının 4 Ekim tarihli haberine nazaran, Demirören’in kredilerini geri ödeme sorunu şimdiye kadar bilindiğinden daha büyük. Holding’in medya dalının yanı sıra Ulusal Piyango ve güç alanlarındaki devasa satın almaları yapmak için çektiği kredileri ödeyemediği, hatta bazı varlıklarını satmak zorunda kalabileceği argüman ediliyor.
Habere nazaran toplamda 2 milyar ABD doları bulan kredi borcunu tekrar yapılandırmak isteyen Demirören Kümesi, Ziraat Bankası dahil sekiz yahut dokuz banka ile görüşmeler sürdürüyor.
Demirören Holding, 2019’da Ulusal Piyango’nun 10 yıllık işletme hakkını tartışmalı bir şekilde Türkiye Varlık Fonu’ndan (TVF) satın almıştı. TVF’nin “davet usulü” gerçekleştirdiği ihaleye tek teklif, şartnamenin değiştirilmesi sonucu Demirören Holding ve İtalyan ortağı SİSAL’den gelmişti. Holding, aynı dönemde başka bir ortaklıkla İddaa ihalesini de kazanmış, Yıldırım Demirören’in ihaleye girdiği sırada Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) Başkanı olması tartışma yaratmıştı. Demirören, ihale sonuçlandıktan sonra Şubat 2019’da TFF Başkanlığı’ndan istifa etmişti.
Yıldırım Demirören, Forbes Türkiye’nin yayınladığı listeye nazaran 2020 yılında 550 milyon dolarlık servetiyle Türkiye’nin en güçlü 64’üncü kişisi.
Etik boyutu tartışılıyor
Britanya Virjin Adaları’nda offshore şirketlerin kurulması, Türkiye’de bir suç değil. Lakin yasal mevzuata uygun yapılan bu süreçlerin topluma da birtakım maliyetleri kelam konusu. Pandora Papers “yasal” olan bu süreçlerin etik boyutunu tartışmaya açıyor. Çünkü “yerli ve milli” sermayenin vergi cennetlerine aktardığı varlıklar Türkiye’de kalsa, Hazine’nin elde ettiğibu kaynakla daha düzgün eğitim ve sıhhat hizmeti sağlanabilir.
