İttifak yapan siyasi partilerin çıkaracağı milletvekili hesaplama sistemini, oy oranı düşük partiler aleyhine değiştiren yeni Seçim Yasası, cumhurbaşkanlığı seçiminde ortak aday çıkarma ve parlamento seçimlerinde de çoğunluğu sağlamayı hedefleyen muhalefet partilerinde, hesapların değişmesine neden oldu.
Parlamenter sistem mutabakatı açıklayan 6 muhalefet partisi, parlamento seçimlerinde daha fazla milletvekili çıkarabilecek senaryolar üzerinde çalışıyor.
Aritmetik olarak daha fazla getirisi olan formüllerin, “siyasi karşılığının olmayabileceği” telaşı, muhalefeti, iki seçeneği buluşturabilecek formüllere ağırlaştırmış durumda. Mümkün formüllerin, Demokrat Parti (DP) Genel Lideri Gültekin Uysal’ın evsahipliğinde Pazar günü yapılacak 6’lı masa toplantısının ana gündem unsuru olması bekleniyor.
Seçim işbirliği ve ittifak planlarını, yeni Seçim Maddesi’ne nazaran yapmaya hazırlanan 6 muhalefet partisinin bu mevzuda şimdi ortaklaşmış bir çalışması yok.
Lakin her parti kendi içinde, akademisyen, kamuoyu araştırmalarından takviye alarak yahut şahsen kendileri saha tahlilleri üzerinden seçenekli formüller üzerinde çalışıyor.
Son olarak CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, partisinde de bu istikamette hazırlıklar olduğunu belirterek, hala 8 senaryo üzerinde çalışıldığını ve 6’lı masa toplantısına da tekliflerini getirebileceklerini açıkladı.
CHP kulislerinden yansıyan bilgiye nazaran Kılıçdaroğlu’nun kelamını ettiği 8 seçenekli senaryo Ankara Üniversitesi’nden bir akademisyen kümesi tarafından hazırlandı.
Parti kaynakları, bu istikamette Kılıçdaroğlu’na birçok çalışma geldiğini, lakin temel datanın, partinin vilayet il yaptıracağı saha tahlilleri ile ortaya çıkacağını belirterek, “Seçime nasıl bir sistemle gidileceğine, ittifakların nasıl şekilleneceğine parti tek başına karar vermeyecek, 6’lı masada, tarafların tekliflerine nazaran netleşecek” görüşünü lisana getiriyor.
Kulislerde ittifak yahut seçim işbirliği seçeneklerine ait konuşulan formüller ile bunların “artı ve eksileri” ise şöyle sıralanıyor:
Aritmetik avantajı en yüksek seçenek: Tek liste
Yeni seçim sistemi büyük partilere daha fazla milletvekili çıkarma imkanı sağladığı için bir partiden tek listeyle seçime gidilmesi aritmetik olarak “en avantajlı” sonuç verecek formül olarak görülüyor.
CHP’de yapılan simülasyonlarda, 6’lı masada yer alan siyasi partilerin tek bir parti listesinden, örneğin CHP listesinden seçime girmesi, 43 milletvekili daha fazla çıkarması yolunu açıyor ve ittifak 300’e yakın milletvekili çıkarabiliyor.
Bununla birlikte seçime farklı girecek olan HDP’nin çıkaracağı milletvekilleriyle birlikte muhalefet parlamentoda çoğunluğu sağlıyor.
- Altı muhalefet başkanının açıkladığı güçlendirilmiş parlamenter sistem neleri içeriyor?
Bu formül CHP içinde, “liste sancısı” yaratacak olmasına rağmen, seçim kazanmak için en avantajlı formül olarak bedellendiriliyor ve “cumhurbaşkanı adayı çıkaracak parti olarak, milletvekili listeleri konusunda daha özverili olunabileceği” yorumu yapılıyor.
Fakat yalnızca matematik hesabıyla “en avantajlı” görünen bu senaryonun açmazı olarak, siyasi olarak uygulamasının son derece sıkıntı ve tabanda karşılık bulmama mümkünlüğü görülüyor.
Başta DÜZGÜN Parti olmak üzere, yüklü olarak sağ ve muhafazakar seçmen tabanına sahip siyasi partilerin önderlerinin, CHP çatısı altında seçime girmeye sıcak bakmayacağı ve parti tabanlarında da kabul görmeyeceği tabir ediliyor.
Cumhurbaşkanı adayının CHP’li bir isim olacağı konusunda 6’lı masada neredeyse ortak bir görüşün oluştuğu söz edilerek, CHP’nin bir öbür siyasi partinin listesinden seçime girmesi de “uygulanamaz” bir formül olarak lisana getiriliyor.
CHP’nin bu türlü bir tercih yapması halinde, seçmenin ittifak dışı partilere yönelmesinin kaçınılmaz olacağı vurgulanıyor.
Muhazakar partiler, ittifak içinde ittifak yapabilir
Kulislerde en çok konuşulan formüllerin başında ise Saadet Partisi (SP) Genel Lideri Temel Karamollaoğlu’nun da gündeme getirdiği “ittifak içinde ittifak” geliyor.
6’lı masada yer alan siyasi partilerin, 2018 seçimlerindeki üzere SP, DEVA Partisi, Gelecek Partisi ve DP’nin Millet İttifakı’nın iki büyük partisi CHP ve DÜZGÜN Parti listelerinden seçime girmesi bir seçenek olarak bedellendiriliyor.
İkinci seçenek olarak da DP’nin YETERLİ Parti listesinden, muhafazakar tabana sahip DEVA ve Gelecek Partisi’nin, SP çatısı altında seçime girmesi formülü.
2018 seçimlerinde Millet İttifakı’na avantaj sağlayan bu formülün, çok âlâ saha tahlilleriyle ile uygulanabilir hale gelebileceği söz ediliyor.
Muhafazakar partilerin SP çatısı altında seçime girmesi halinde, muhafazakar seçmenin ağır olduğu yerlerde, “eli CHP’ye oy vermeye gitmeyen” seçmenin tercihini olumlu tarafta etkileyebileceği yorumu yapılıyor.
Bilhassa SP, bu formüle yakın duruyor. Fakat, birinci defa seçime girecek olan DEVA Partisi, kendi isim ve amblemiyle seçime girmek istediklerini her fırsatta vurguluyor. CHP ve DÜZGÜN Parti çatısı altında seçime girilmesi halinde oy bölünmesi daha az olacağı için, matematiksel olarak milletvekili çıkarma mümkünlüğü daha yüksek.
SP, DEVA Partisi ve Gelecek Partisi’nin Millet İttifakı içinde tek listeyle seçime gitmesi halinde, muhafazakar seçmenden daha fazla karşılık bulabilecek olması “avantaj” olarak görülse de, milletvekili sayısı düşük olan seçim etraflarında baraj otomatik olarak yükseleceği için milletvekili çıkaramama riski de bulunuyor.
Her parti kendi listesiyle seçime gidebilir
Yeni Seçim Maddesi’yle ittifak içindeki partilerin çıkaracağı milletvekili sayısı d’hont sistemine, yani her partinin bir seçim etrafından aldığı oy oranına nazaran hesaplanacağı için yüzde 7 olan ülke barajını geçmek için 6 parti muhalefet partisinin ittifak yapması yüksek mümkünlük olarak görülüyor.
Fakat ittifak oylarının milletvekili sayısına bir tesiri olmaması nedeniyle, her siyasi partinin başka olarak seçime de girmesi muhtemel.
Bilhassa DEVA Partisi bu seçeneğe sıcak bakıyor. Oy oranı düşük partilerin milletvekili çıkarabilmesi için, güçlü oldukları seçim etraflarında, öteki ittifak partilerinin dayanağıyla en az bir milletvekili çıkarmasının sağlanması da bir seçenek olarak görülüyor.
- 6 başkanın ‘yuvarlak masa’ toplantısının akabinde, HDP ile müzakere kapısı açılabilir mi?
- 6 muhalefet başkanı: Birlikteliğimiz siyasi mühendislik uğraşlarından etkilenmeyecek
- Babacan, parlamenter sistem mutabakatının ittifaka dönüşebileceğini söyledi: “Doğal akış bu yönde”
Lakin bunun için çok yeterli saha tahlili yapılması, her seçim etrafının eğilimlerinin uygun iddia edilmesi gerekiyor.
CHP’de yapılan değerlendirmelerde, bu formülün uygulanması halinde, Millet İttifakı’nın milletvekili sayısı umulandan çok daha düşük gelebilir. Hatta kimi siyasi partiler parlamentoya hiç milletvekili gönderemeyebilir.
Gelecek ve DEVA Partisi’nde ise bu formülün güzel dizayn edilmesi halinde, her partinin güçlü olduğu yerlerden parlamentoya temsilci gönderebileceği tabir ediliyor.
Hatta bilhassa CHP’nin milletvekili çıkaramadığı muhafazakar seçmenin ağır olduğu, başta İç Anadolu olmak üzere birtakım bölgelerden, Millet İttifakı’nın daha fazla milletvekili çıkarabileceği yorumu yapılıyor.
Üçüncü ittifak yahut ittifaksız formüller
6’lı masada yer alan siyasi partilerin, Millet İttifakı dışında “üçüncü” yeni bir ittifakla seçime gitmesi yahut her partinin başka farklı seçime girmesi, en düşük mümkünlük olarak görülüyor.
CHP ve UYGUN Parti’nin ittifakı sürdürmekte kararlı olduğu, çok inanılmaz bir gelişme olmadıkça da ittifakla seçime gitmesine kesin gözüyle bakılıyor.
DP ve SP’nin de Millet İttifakı’na karşı olmadığı biliniyor. 6’lı masada yer alan partilerin, CHP ve YETERLİ Parti’den farklı olarak yeni bir ittifak kurmaları halinde, yüzde 7 barajını aşamama riski bulunuyor ve bu nedenle de çok değerli bir görüş ayrılığı olmadığı sürece partilerin bu formülü tercih etmeyeceği söz ediliyor.
Cumhur İttifakı’nın biçimlenmesine nazaran senaryolar değişebilir
6’lı masada yer alan muhalefet partileri yeni seçim sistemine nazaran mümkün senaryolar üzerinde çalışma yaparken, erken seçim ve AKP ile MHP’nin oluşturduğu Cumhur İttifakı’nın izleyeceği tavra nazaran de alternatif seçenekleri pahalandırıyor.
Sonbaharda bir erken seçime gidilmesi halinde, yeni seçim yasası uygulanmayacağı için, ittifak senaryolarının da buna nazaran şekilleneceğine dikkat çekiliyor.
Bu türlü bir seçenekte, milletvekili dağılımı siyasi partilerin oylarına bölünerek hesaplanacağı için, isteyen partilerin kendi listesiyle seçime girmesi formülünün daha tartı kazanması mümkün görülüyor.
MHP ve BBP’nin AKP çatısı altında tek listeyle seçime girmesi halinde formüllerin buna nazaran dizayn edileceği tabir ediliyor.
MHP Genel Lider Yardımcısı Semih Yalçın, MHP’nin AKP listelerinden seçime gireceği argümanlarına, “Ağzıma bile almam. Bizim seçmen üç hilali görecek kardeşim” kelamlarıyla nokta koymasına rağmen, muhalefet hala bu seçeneği mümkünlük dahilinde kıymetlendiriyor.
Bu türlü bir durumda, Cumhur İttifakı’nın avantajlı olacağına dikkat çekilerek, bu durumda muhalefetin de “tek liste” seçeneğinin güçleneceği yorumu yapılıyor.
6’lı masanın gündeminde
Yeni seçim yasasının yürürlüğe girmesi nedeniyle, DP Genel Lideri Gültekin Uysal’ın evsahipliğinde Pazar günü yapılacak 6’lı toplantıda da muhtemel seçim senaryolarının gündeme gelmesi bekleniyor.
İştirakçi partiler, buradan bir ittifak kararı çıkmayacağını, ittifak ve cumhurbaşkanlığı seçiminin, seçim takvimi açıklandığında gündeme geleceğini, fakat yeni seçim maddesine nazaran en fazla milletvekili çıkarmaya dönük formülleri konusunda karşılıklı görüş alışverişinde bulunulacağı tabir ediliyor.
- 6 muhalefet önderinin buluşması: İttifak için Seçim Yasası değişikliği beklenecek
- 6 muhalefet önderi buluştu: Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e geçmek ortak ve öncelikli maksadımız
- Kılıçdaroğlu’nun daveti üzerine altı muhalefet önderi birinci sefer bir ortaya gelecek
