Anayasa Mahkemesi (AYM), Facebook’ta paylaştığı bir gazete haberi nedeniyle üniversiteden uzaklaştıran öğrenciye 5 bin lira manevi tazminat ödenmesine karar verdi. Yüksek Mahkeme, oybirliğiyle aldığı kararda söz özgürlüğü vurgusu yaptı.
Anayasa Mahkemesi, toplumsal medyada yaptıkları paylaşımlar nedeniyle açılan birçok davaya emsal olabilecek çarpıcı bir karara imza attı. Yüksek Mahkeme’nin kararı Yıldız Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği Kısmı öğrencisi Ahmet Batur’un ferdi başvurusu üzerine alındı.
Süreç şöyle yaşandı:
Ahmet Batur 10 Ekim 2016 günü Facebook’taki ferdî hesabında Sol isimli haber portalında yayınlanan “Yıldız Teknik Üniversitesi’ni Menzilciler mi yönetiyor” başlıklı bir haberi yorumsuz paylaştı. Üç gün sonra üniversite idaresi disiplin soruşturması açtı ve bir hafta okuldan uzaklaştırma cezası verdi. Ahmet Batur, yönetim mahkemesine dava açtı. Yaptığı paylaşımın, hala erişime açık, rastgele bir ceza ya da hukuk davasına mevzu olmayan bir haberin paylaşılmasından ibaret olduğunu savundu. Yönetim mahkemesi öğrenciyi haklı buldu. Lakin rektörlük kararı istinafa götürdü. İstanbul Bölge Yönetim Mahkemesi 7. Yönetim Dava Dairesi rektörlüğün talebini kabul etti ve disiplin cezasında hukuka terslik görmediği sonucuna ulaştı.
Ahmet Batur mevzuyu 2018 yılında Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı. Yüksek Mahkeme yaptığı incelemede kıymetli değerlendirmelerde bulundu:
Kuşku yok ki eğitim kurumunun disiplininin sağlanması yasal bir hedef olmakla birlikte kelam konusu hedefi gerçekleştirmek emeliyle bireyin söz özgürlüğünü ortadan kaldıracak veyahut kullanılmasını çok zorlaştıracak müdahaleler kabul edilemez.
Özel alan vurgusu
Birinci olarak cezalandırmaya husus aksiyonun müracaatçının şahsi toplumsal medya hesabından bir haberin paylaşılması halinde gerçekleştiği dikkate alınmalıdır. Hareket müracaatçının üniversite dışındaki özel alanında gerçekleşmiştir.
İçeriği yanlışsız ya da yanlış olsun salt bir gazete haberinin toplumsal medya hesabı üzerinden paylaşılması otomatik olarak müracaatçının yaptırıma maruz kalması sonucunu doğurmamalıdır.
“İfade özgürlüğünü tartışılır hale getirir”
Hukuka karşıt olması nedeniyle haberi yapan şahısların sorumlulukları yoluna gitmek mümkünken haberin yayımlanmasından sorumlu olmayan şahısların haberi paylaşmaları nedeniyle sorumlulukları açıklanmadan cezalandırılmaları kamuyu ilgilendiren hususlarda hür ve açık tartışmaların önlenmesi sonucunu doğuracaktır.
Aksinin kabulü bilgi ve haberin paylaşılmasını zorlaştıracak, bir ülkede demokrasinin varlığı konusunda turnusol kağıdı fonksiyonu gören söz özgürlüğünün varlığını tartışılır hale getirecektir.
“Eleştirel aklın beşiği”
Müracaatçının yükseköğretim öğrencisi olduğu, bu bağlamda tabir özgürlüğüyle temaslı eğitim hakkına yönelik müdahale alanının birinci ve orta öğretim düzeylerine nazaran daha dar olması gerektiği açıktır. Bu bağlamda özgür fikrin ve eleştirel aklın beşiği olarak görülen üniversitelerde farklı fikirlere sahip üniversite öğrencilerine daha fazla müsamaha gösterilmesi gerekmektedir.
Mahkeme değerlendirmedi
Sonuç olarak İstinaf Mahkemesi, paylaşımın yapılma nedenini, paylaşımın içeriğini, paylaşılan haberde geçen hangi tabirlerin kurum insicamına ne formda etki ettiğini, müracaatçının almakta olduğu eğitimin düzeyini, paylaşımın yapıldığı mecrayı, paylaşımın mevcut bir haberin yorumsuz olarak iletilmesinden ibaret olduğunu değerlendirmemiştir.
Anayasa Mahkemesi inceleme sonunda 14 Eylül 2021 günü şu karara vardı:
Eğitim hakkının ihlal edildiğine ait savın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
Anayasa’nın 42. hususunda teminat altına alınan eğitim hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,
Kararın bir örneğinin eğitim hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yine yargılama yapılmak üzere Yönetim Mahkemesi’ne gönderilmesine,
Müracaatçıya net 5 bin TL manevi tazminat ÖDENMESİNE,
OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
