Seçim bitti, bankalarda faiz gündemi bitmedi. Gerek mevduat faizleri gerek de kredi faizlerinde yükseliş görülüyor. İktisat idaresinde değişiklik Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in vazifesi teslim alırken yaptığı konuşmada ‘normalleşme’ sürecine vurgu yapılırken, Merkez Bankası’nın yeni lideri Hafize Gaye Erkan’ın şimdi bağlantıya geçmemesiyle süreç yakından izleniyor. 22 Haziran’da yapılan PPK toplantısında faizlerde değişiklik çıkarsa piyasanın reaksiyon istikameti de kestirilmeye çalışıyor. Mevcut durumda kredi ve mevduat faizlerinde son duruma baktık.
Faiz, uzun müddettir Merkez Bankası’nın konusu lakin vatandaşın sorun olmaya devam ediyor. Bundan en çok etkilenenler içince ikinci sırada doğal olarak bankalar geliyor.
Merkez Bankası’nın 2021 Eylül ayından bu yana indirdiği faizler, piyasada tıpkı karşılığı bulmazken, iktisat modelinde amaçlanan biçimde yatırıma ve istihdama dönmesi için yapılan düzenlemelerle bir manada zorlanıyor. Konut ve otomobil fiyatları tam manasıyla kredi iştahını keserken, gereksinim kredilerinde ‘ihtiyacın’ arttığı da biliniyor. Ana pozisyonu ticari krediler olsa da faizler istenilen seviyeye ulaşmıyor.
Bankaların düzenlemelerin de tesiriyle seçimden çok evvel başlayan kredi iştahsızlığında durum ne?
Sözcü’den Mehtap Özcan Ertürk, kredi iştahındaki azalmanın seçim sonrası daha arttığını aktarıyor.
14 Mayıs’ta yapılan birinci çeşit seçimin akabinde arşa çıkan faiz yükselişi, TCMB EVDS bilgilerine nazaran, 12 Mayıs’ta muhtaçlık kredilerinde yüzde 34 olan kredi faizleri haziran ayı başında yüzde 40’a yükseldi.
İhtiyaç kredilerinde bu faiz düzeyi en son Eylül 2003’te görülürken, yüksek faiz oranlarıyla kredi talebinde caydırıcılık amaçlanıyor.
Bankalar taşınabilir uygulamalarından gelen bildirimlerde görülen ‘krediniz hazır’ ibareleri uygulamalara girildiğinde ‘ulaşılamıyor’ hale dahi geldi.
Vatandaşın krediye erişimi sınırlanırken, krediye erişebilen şanslı azınlık yüksek oranlarla karşı karşıya kalıyor.
Bankaların gereksinim kredilerinde faiz, referans faizin 1,8 katını aştığında yani yıllık yüzde 18,7 maliyete ulaştığında yüzde 20, 2 katını yani yıllık yüzde 20,7’yi aştığında da yüzde 150 oranında tahvil alma/tutma yükümlülüğü bulunuyor.
Bankacılık bölümüne yönelik yapılan düzenlemelerle muhtaçlık kredilerinde 70 bin lira altı kredi verilmesi tercih sebebi olurken, birtakım bankalar da vadelerini 9 ay vilayetle sonlandırıyor.
Merkez Bankası’nın siyaset faizi yüzde 8,5 olduğundan, makro ihtiyati önlemler kredi piyasasının elinin kolunu bağlıyor.
Bankacılık dalında krediler frene, debriyajdan daha yakın olurken, makro ihtiyati önlemlerle maksatların yakalanması için de mevduat faizlerinde yarış da yükselişini sürdürüyor.
Ekonomim’den Şebnem Turhan’ın aktardığına göre, mevduat faizlerinde yükseliş yarışı seçim sonrasında da sürat kesmedi.
TCMB EVDS datalarına nazaran, 3 aya kadar vadeli TL mevduatta Haziran’ın birinci haftasında yüzde 37,39’a yükseldi.
TL mevduat faizi son 1 yılda 20 puan, yıl başından bu yana da 13 puan arttı.
Merkez Bankası’nın EVDS datalarında ortalamada 3 aya varan TL mevduat faizi stok oranı da yüzde 26,64 oranında görülüyor.
Toplam TL mevduat faizi stokta yüzde 21,40 düzeyinde bulunurken, bankacılık dalı mevduatlardaki maliyet artışının bilanço idaresini zorlaştırdığını söylüyor.
Faiz oranlarında artışın bu süratte devam etmesi ve regülasyonların yumuşamaması halinde ‘stok mevduatlara uygulanan faizin’ farkı kapatacağını belirtiyorlar.
TL mevduat faizlerinde artışta, KKM’ye çekmek maksatlı uygulamaların hissesi büyük görülürken, DDKKM’de (dövizden dönüşümlü KKM) prim uygulamaları bilhassa seçim öncesinde faizi artırırken, Merkez Bankası seçimin akabinde bu uygulamanın sonlanmasını istemişti.
Bankalar, TL mevduat oranında yüzde 60 ve yabancı para dönüşüm oranında da maksatlarını tutturmak zorunda kalırken, bu faizlerde yükselişleri kaçınılmaz kılıyor.