Hafta bitimine dek açıklanması beklenen iktisat idaresi merakla beklenirken, ana merak konusu ise atanan idarenin ne kadar yetkiye sahip olacağına dair gelişiyor. Mehmet Şimşek ismi heyecanlandırsa da Naci Ağbal’ın misyondan alınması sonrası piyasalar, ‘yoğurdu üfleyerek yiyor.’ İktisatta uzun müddettir ötelenen meseleler hükümetin önünde birikirken, bu problemlerin mahallî seçimlere dek ötelenmeye devam edip etmeyeceği de başka bir soru olarak duruyor. Soru ve meseleler yumağı giderek büyürken, yerli ve yabancı uzmanlar işin içinden çıkmaya çalışıyor. Gelin birlikte bakalım.
S&P’ye nazaran yeni kurulacak iktisat takımlarının işi çok.
Ekonomim’den Elif Karaca’ya konuşan kredi derecelendirme kuruluşu Standard & Poor’s’un EMEA Ülke Notları Yöneticisi Frank Gill, yeni iktisat idaresinin çözmesi gereken meselelerin başında ‘kontrolden çıkan enflasyon’ derken, yüksek cari açık ve döviz rezervlerinin zayıflığını vurguladı.
Övünülen büyümenin de ‘mevcut dengesizliklerle’ sürdürülebilir olmadığını belirtti. Döviz girişinin de yaz mevsimiyle artabileceğini fakat kâfi olmayacağını söyledi.
Gill, mali açıdan harcamaların kısılmasının mahallî seçimler sonrasına bırakılabileceğine dair de konuştu.
Commerzbank, dolar/TL’de yükseliş beklentisini de yükseltti.
BloombergHT’nin aktardığına nazaran, Commerzbank Kıdemli Gelişen Piyasalar Ekonomisti Tatha Ghose, Erdoğan’ın seçimi kazanması sonrası, ‘artık bir belirsizlik kalmadığını’ söylerken, döviz piyasasında ‘beklemek’ için bir neden olmadığını belirtti.
Seçim sonuçlarının Erdoğan’a mevcut siyasetleri sürdürme yetkisi verdiğini söyleyen Ghose, TL’de paha kaybının başlamasıyla, yine enflasyonda da yükseliş görülebileceğine dair uyardı.
2023 yıl sonu dolar/TL varsayımını 20’den 25’e yükseltirken, 2024 yıl sonu beklentisini 30 olarak açıklayan ekonomist, olası Mehmet Şimşek ataması için de piyasaların yapılanları ‘geçici’ ‘faiz artırımlarının TL’nin kıymet kaybında etkisiz kalabileceğini’ belirtti.
Mehmet Şimşek de belirsizliğini koruyor.
Deneyimli iktisat gazetecisi Gurur Oğuz, iktisat idaresinin iş dünyasında merak konusu olduğunu belirtti. Mehmet Şimşek konusunda da soru işaretlerinin hala çok fazla olduğunu belirtirken, olağanlaşmanın de kolay olmayacağını lakin iki biçimde tahlil olacağını anlatıyor:
Mehmet Şimşek’in ‘elindeki siyaset araçlarını özgürce ve bağımsız yönetebilme imkânına sahip olması şart’ derken, Erdoğan’ın müdahil olması halinde de Şimşek’in muvaffakiyete oluşamayacağını vurguluyor. Benzetme olarak da ‘Davul Şimşek’te, tokmak Erdoğan’da olursa bu iş yürümez’ sözlerini kullanıyor.
İlk telaffuz iktisat oldu lakin değişim olur mu?
Ekonomim’den Hüseyin Gökçe de iktisatta temel bir değişiklik olmayacağını aktarıyor.
Seçim öncesi hazırlanan 486 sayfalık beyanname tahlil edilirken, fiyat istikrarı, enflasyonda düşüş, gerçek kesimin son devirde sıkıntılı olan finansmana erişimi, yerli üretimin artırılması, cari açığın azaltılması taahhütleri görülüyor. Liralaşma vurgusu yapılırken, finans piyasalarında da güçlendirme programlanıyor. Faize değinilmiyor.
“Seçim bitti sırada geçim var”
Tarım muharriri Ali Ekber Yıldırım, geride kalan seçimden sonra balkon konuşmasında öncelik verilen iktisat ve tarım hususlarına değiniyor. Dünyada besin enflasyonu en yüksek 10 ülke ortasında olan Türkiye’nin, tarımda girdi fiyatlarındaki artış suratının yavaşlasa da çok yüksek olduğuna vurgu yapıyor.
Dövizdeki yükselişin de maliyetlerde tekrar yükseliş yaratacağı öngörülüyor.
Mevcut bakanın milletvekili seçilmesi nedeniyle ‘büyük olasılıkla yeni bir Tarım ve Orman Bakanı’ bekleniyor. ‘Yeni bakan, yeni siyaset demek’ diyen Yıldırım, tarım siyasetlerinde da çok büyük değişiklikler beklenmediğini lakin çok fazla belirsizlik ve sorun olduğunu belirtiyor.
İktisatçı Dr. Fatih Özatay da son günlerde kendisine sorulan, “Ekonomide ani duruş (sudden stop) tehlikesi var mı hocam?” sorusunu bir kıssayla cevaplıyor.
“Bir mühlet evvel bindikleri otobüs stop etmiş; kimileri ‘mazot bitti herhalde’ diye koşturup farklı benzincilerden buldukları birkaç bidon mazot getirmişler; koymuşlar otobüsün deposuna. Az biraz gitmiş otobüs, sonra daha da keskin bir duruş. Meğerse mazotun bitmesinin nedeni, delik depoymuş. Şehirlerarası yolda artık ne yapacağız diye hayıflanıp la havle çekerlerken, motordan ağır biçimde duman çıktığını fark etmişler. Şu sıralarda, ehil bir tamirci buluruz umuduyla koca otobüsü yokuş üst ittirmeye çalışıyorlarmış.’
Meraklısına not: ‘Ani duruş’ kavramının birinci 1994’te Meksika üzerine bir akademik sunumda ortaya atıldığı söylenir. Bir ülkeye sermaye (dış borç) akışının ansızın durması ve vaktiyle gelenin de çekip gitmesi. Akabinde kur ve faiz sıçrıyor; şirketler güç durumda kalıyor. Emekçi çıkarmalar, talep düşüşü, daralan iktisat, daha da azalan istihdam… Kısır sarmal (spiral)
Son olarak Timothy Ash’in bitmesine daha saatler olan anketi göze çarpıyor: “Şimşek, Türkiye’nin yeni iktisat gurusu olarak geri dönüp, sistemik bir ekonomik krizin önlenmesine yardımcı olabilecek mi?”
İkisine de evet diyenler birinci seçeneği işaretlerden, geri dönmeyecek diyenler son seçeneği işaretliyor. Ortada ve evvel giden seçen ise “geri dönecek lakin krize deva olamayacak” diyenlerin oluyor. Siz ne dersiniz?