AKP ve MHP, üzerinde uzun müddettir çalıştığı, seçim barajını yüzde 10’dan yüzde 7’ye düşüren teklifi TBMM’ye sundu.
Yüzde 10 barajı, uzun yıllar HDP ve öncülü partileri Meclis dışında tutmak dışında maksadıyla kullanıldı ve değiştirilmedi.
2002’den sonra ise baraj en çok AKP’ye yaradı. HDP ve öncülü partiler, barajı aşamayacağı niyetiyle bağımsız adaylarla seçime girdiğinden, Doğu ve Güneydoğu’daki vekilliklerin büyük kısmını AKP aldı. AKP birebir vakitte baraj sorunu yaşayan sağ partileri de içinde eritti. AKP’ye katılmayan lakin barajı aşamayan partiler ise süreç içerisinde güçten düştü, tesirliliğini kaybetti.
CHP’yi ittifaka zorlayan tertipten bugüne
2018’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçilmesiyle, başkanlık sisteminin koalisyonları sonlandıracağını ve istikrar getireceğini vaat eden AKP ile MHP, Cumhur ittifakını kurarak, seçime birlikte girdi. Bu devirde, bunun da bir manada koalisyon olduğu eleştirisini getiren CHP’ye, “sen de ittifak kur” baskısı yapıldı. CHP ile YETERLİ Parti, Millet İttifakı’nı bu şartlar altında kurdu.
Hala yürürlükte olan ve başkanlık seçimi ile son genel seçimde uygulanan sistem ittifakların işine yarıyordu ve Cumhur ittifakı sistemin kendisine yarayacağını düşünüyordu. Bu sistemde, her seçim etrafında ittifakların aldığı oylara bakılıyor, hangi ittifaka kaç vekil düştüğü hesaplanıyordu. Daha sonra ise o ittifaktaki partilerin o seçim etrafında aldığı oya bakılarak, hangi partinin kaç vekil kazandığı belirleniyordu.
İttifak oyları CHP’ye yarayınca
Lakin meskendeki hesap çarşıya uymadı.
2018’deki genel seçimde AKP 295, MHP 49 vekil çıkarttı. Yapılan hesaba nazaran ittifak olarak değil parti olarak oyları sayılsaydı AKP 12, MHP ise 5 vekil daha kazanabilecekti.
Buna karşılık 146 vekil çıkartan CHP’nin fazladan 13, 43 vekil çıkartan GÜZEL Parti’nin fazladan 9 vekillik kazandığı hesaplandı
İttifaklarda yer almayan HDP de sistem nedeniyle olağanda kazanabileceğinden 5 vekil daha az çıkartabildi.
Yeni sistem nasıl işleyecek?
Örneklemek gerekirse, bu sistemde üç vekil çıkartılacak bir seçim etrafında 140 bin oy kullanılmışsa ittifakların oylarına bakılıyor.
İttifaklardan biri 90 bin, başkası 50 bin oy almışsa kaç oyla vekil çıkartılacağı hesaplanıyor. Bu seçim etrafında 45 bin ortalama ile vekil çıkartılıyorsa, birinci ittifak iki vekil, ikinci ittifak bir vekil çıkartıyor. Daha sonra ise ittifakı oluşturan partilerin oy oranına bakılarak vekilliklerin hangi partiye gideceği belirleniyor.
Getirilen teklifte artık ittifakın oylarına değil partilerin oylarına bakılacak. Bu seçim etrafında AKP 80 bin oy almış başka partilerin her biri 15 bin oy civarında kalmışsa üç vekilliği de AKP kazanacak. Bu örnekte aldığı oy üçe bölündüğünde bile öbür partilerden fazla olan AKP, ittifakla kazandığından daha fazla vekil çıkartabilecek.
AKP, bu sistemde kitlesel gücüne güveniyor. MHP ise tek başına barajı aşabilme teminatını cebine alıyor. Yüzde 7 barajı MHP’ye bu garantiyi veriyor.
Altı parti
Bu durum, bilhassa güçlendirilmiş parlamenter sistem mutabakat metnine imza atan, CHP, YETERLİ Parti, DEVA Partisi, Gelecek Partisi, Saadet Partisi ve Demokrat Parti’nin strateji belirlemesini mecburî kılıyor.
Evvelki seçim sonuçlarına nazaran, bu partilerin ittifakla seçime girmeleri halinde blok oyları yüksek çıksa da parti olarak tek başlarına aldıkları oy birçok seçim etrafında AKP’nin çok daha altında.
Bilhassa ittifak sayesinde barajı geçeceği düşünülen DEVA, Gelecek, Saadet partileri ile Demokrat Parti’nin vekil çıkartamama riskleri büyük.
Bu nedenle teklif bu haliyle yasalaşırsa birtakım seçim etraflarında ortak aday listelerinin çıkartılması gündeme gelecek.
Seçim heyetleri ve müşahitler
Yeni seçim sistemi ile vilayet ve ilçe seçim şuraları da tekrar oluşturulacak. Bir partinin müşahidi, onay olmaksızın bir diğer parti ismine çalışamayacak. Bu da kimi partilerin örgütlülüğünün zayıf olduğu yerlerde sandık başında müşahit bulunduramaması sonucunu yaratacak.