AKP ve MHP’nin hazırladığı Seçim Yasası değişikliği teklifinde en çok tartışılan husus, ittifak partilerinin seçim etrafında aldığı oy oranında milletvekili çıkarmasını öngören değişiklik oldu.
Muhalefete nazaran, “kaybetme telaşındaki” Cumhur İttifakı ortakları, “oyunun kurallarını değiştirme” tekniğine başvurdu.
Yeni düzenleme için “ittifaklara suikast” yorumunu yapan muhalefet partileri, düzenlemenin ortalarında “çatlağa yol açmayacağı” görüşünde.
İktidar cephesine nazaran ise küçük partilerin aleyhine sonuç doğuracağı belirtilen yeni düzenleme her partiye, “kalelerinde milletvekili çıkarma” yolunu açıyor ve “büyük partiye sırtını dayayarak milletvekili çıkarma” yolunu kapatıyor.
Hala yürürlükteki sistemde, milletvekili sayısı, ittifakın toplam oyunun, partilerin bir seçim etrafında aldığı oylara bölünmesi ile hesaplanıyordu. Yeni teklife nazaran ise ittifakın barajı geçmesi şartıyla partiler, bir seçim etrafında aldıkları oy oranına nazaran milletvekili çıkaracak.
Pekala iktidar cephesi bu kararı nasıl aldı ve bu düzenleme muhalefet partileri aleyhine bir sonuç doğurur mu? BBC Türkçe, bu hususta iktidar ve muhalefetin nabzını tuttu.
AKP: Çok tartıştık, karar ortak alındı
Siyasi kulislerde, iktidar kanadında, bu düzenlemeyi hangi partini istediği tartışılıyor. AKP ve MHP kaynaklarının verdiği bilgiye nazaran göre “Hiçbir parti, başkasına dayatmada bulunmadı, karar ortak alındı”.
AKP’li üst seviye bir yönetici, karar alınma sürecini şöyle anlatıyor:
“Uzun müddettir üzerinde konuştuğumuz bir problemdi. O nedenle kendi içimizde çok tartıştık. Artısını, eksisini konuştuk. Hatta bu yapılırsa çok tartışılacak, teklifin önüne geçecek denildi lakin sonuçta bunun hakikat formül olduğuna karar verildi”.
‘Sırtını büyük partiye dayama devri bitiyor’
İktidar partisi kaynakları, her ne kadar “artık oy avantajı” nedeniyle milletvekili çıkarmanın önüne geçilmesinin hedeflendiğini belirtse de, “Millet İttifakı içinde yer alacak küçük partilerin milletvekili çıkarmasını engelleyip büyük partilerin listesinden seçime girmeyi zorlama gayesi taşıdığı” yorumlarını büsbütün reddetmiyor.
Mevcut sistemde de küçük partilerin milletvekili çıkarmasının sıkıntı olduğu söz edilirken her partinin güçlü olduğu “kalelerden” milletvekili çıkarma talihinin da bulunduğuna vurgulanıyor. Buna örnek olarak da Saadet Partisi’nin Konya, Kayseri, Çorum üzere vilayetlerden milletvekili çıkarma mümkünlüğünün yüksek olması gösteriliyor.
“Her partinin kimliğini ortaya koyarak yarışması”nın yolunun açıldığını savunan AKP kaynakları, “Büyük partiye sırtını dayayarak milletvekili çıkarma devri sona erecek” yorumunu yapıyor.
Muhalefet partileri ise bu düzenlemenin “ittifak yapısına aykırı” olmakla birlikte, bir çözülmeye yol açmayacağı, iktidarın daha çok “kendini kurtarma” telaşıyla hareket ettiği görüşünde.
6 önder 27 Mart‘ta yeni düzenlemeyi de kıymetlendirecek
Yasa teklifinin gelecek hafta komite gündemine alınması bekleniyor.
Muhalefet partisi başkanları ise 27 Mart’ta DEVA Partisi Önderi Ali Babacan’ın mesken sahipliğinde bir ortaya gelecekler.
6 muhalefet partisinin, yeni seçim yasası düzenlemesini de kıymetlendirerek, izlenecek stratejiyi ele almaları bekleniyor.
CHP: İttifaklara suikast
Millet İttifakı’nın başını çeken CHP’de yeni düzenleme “ittifaklara suikast” olarak bedellendiriliyor ve küçük partileri etkisizleştirme uğraşı olarak yorumlanıyor.
CHP Genel Lider Yardımcısı Seyit Torun, bunun nedenini şöyle açıklıyor:
“Oy oranı az olan partiler bu durumda büyük siyasi partilerin içinde adaylaşma sürecine gidecek. Meclis’te temsil edilmek istiyorsa, bu sistem bu türlü bir formülü dayatıyor. Yani bir manada, ‘hangi partiyle anlaşıyorsan, git oradan aday ol’ diyor.
“Geçen seçimde de muhalefetteki iki parti, öbür iki partiyi listelerinden aday gösterdi. Ancak artık çok sayıda parti var. Elbette bu aşılır ancak en azından şu anda direkt kendinden aday çıkarmasının önünü kesti. Aslında temelde söylemek istedieğim, seçim sistemleri ile daima oynayarak kendi lehine bir avantaj elde etmeye çalışmanın manası yok”.
Torun, şimdi konuşulmamakla birlikte, muhalefetin bu sorunu aşacak tahliller üreteceğine, farklı ittifak senaryolarının gündeme gelebileceğine dikkat çekiyor.
UYGUN Parti: AKP, MHP ile ortasına uzaklık koyuyor
Getty ImagesUYGUN Parti Küme Lideri İsmail Tatlıoğlu ise aslında yeni düzenlemeyle “her partinin kendi aldığı oy oranına nazaran milletvekili çıkarması” sistemi getirilmesinin “ittifakların tasfiye edilmesi” manasına geldiği görüşünde. Tatlıoğlu, bunun altında ise AKP’nin “eriyen oyları”na deva olarak MHP ile ortasına aralık koyma arayışının yattığı savında:
“Kendi tabanlarına oynamak istiyorlar. Birlikte küçülüyorlar ve Millet İttifakı üzere başka ayrı hareket edebilen partilermiş üzere bir seçim işbirliğine dönüştürmek istiyorlar. Zira, parti devleti haline gelmiş bir siyasal iktidarın, başta İstanbul olmak üzere büyükşehirleri kaybetmesi nedeniyle, kurgularının toplumsal karşılığının olmadığını gördüler. Bugün AK Parti- MHP birlikteliği, YETERLİ Parti-CHP birlikteliğinin altında.
“Tayyip Erdoğan’ın oy oranı da AK Parti-MHP birlikteliğinin altında ve bu devam ediyor. O nedenle buradan öteki bir kurguya geçiyorlar. Siyaseti masanın üzerine koyup kurgulamaya çalışıyorlar. Ancak 1946’dan bu yana, iktidarların düşmeyi engelleyecek teşebbüslerinin sonuç vermediğini biliyoruz”.
Gelecek Partisi: Esaslı değişiklik yapacak bir düzenleme değil, aksi teper
Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Nedim Yamalı, 2018’den bu yana hem AKP hem de MHP oylarında büyük oranda erime olduğu için bu düzenlemenin getirildiğini savunuyor.
Yamalı, 2018 seçimlerinde Saadet Partisi’nin hem kendi listelerini çıkardığını hem de CHP listelerinden aday gösterdiğine işaret ederek muhalefetin kendi tedbirini de alacağını vurguluyor:
“Şu anda konuşulmuş bir şey yok, fakat tahliller üretilir. O nedenle bu değişiklik, mevcut sistemde çok büyük değişiklik getirmiyor. Lakin seçim sistemiyle oynayanların kendi getirdikleri seçim sistemi nedeniyle Meclis dışında kaldığı çok örnek var.”
DEVA Partisi: Muhalefet kendi menfaatlerini önceleyecek yaklaşımda değil
DEVA Partisi Genel Lider Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu, muhalefet olarak birincil gündemlerinin Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ni değiştirmek olduğuna dikkat çekiyor.
Yeni düzenlemenin küçük partilerin aleyhine olacağı savlarını da kıymetlendiren Yeneroğlu, “Eski sistemde çok mu farklıydı? Aynısıydı. D’hont sistemi içinde küçük partiler açısından aslında değişen bir şey yok” diyor.
Yeneroğlu, önümüzdeki süreçte de muhalefetin “kendi menfaatlerini önceleyen yaklaşım içinde olmayacağı” görüşünde:
“Bugün ülkenin en değerli gündemi, cumhurbaşkanlığı seçiminin kazanılması. Zira orada anayasal sistemi dikkate almayan, hukukun üstünde konumlandırılan bir cumhurbaşkanı var. Türkiye’nin öncelikle bunu aşması, hukuk devleti ve demokrasiye dönmesi gerekiyor. Bunun ötesinde, seçim sistemi ne olursa olsun, muhalefet seçimi kazanacak. Cumhurbaşkanı seçilmek için yüzde 50+1 gerekiyordu, artık de o denli.
“Muhalefet açısından değişen bir durum yok. Partiler kendi menfaatlerini önceleyecek bir tablo içerisinde değil. Türkkiye ya Putin’in yönettiği Rusya’ya kalıcı olarak dönecek ya da AB standartları doğrultusunda adım atmak için cumhurbaşkanlığı seçimini muhalefet kazanacak. Biz bunu oylayacağız. Başkaları ikincil, üçüncül meseleler”.
Saadet Partisi: Baskın seçim olabilir
Saadet Partisi Genel Lider Yardımcısı Bülent Kaya, önümüzdeki seçimlerde Cumhur İttifakı ortaklarının “artık oya muhtaçlık duyduğu” bir sürecin yaşanacağını düşünerek, eriyen oylarına deva umuduyla bu düzenlemenin getirildiği görüşünde.
Asıl MHP’nin bu yasaya “Evet” demesinin dikkat cazibeli olduğunu belirten Kaya, “MHP bu türlü bir yasaya evet demişse, ya AKP listelerinden seçime girecekler yahut farklı bir pazarlık var. Yoksa buna evet demesi mümkün değil” savında bulunuyor.
İktidarın “baskın seçimi” gözden kaçırmak için bu düzenlemeyi gündeme getirmiş olabileceğine de dikkat çeken Kaya, teklifin “muhalefette çatlak yaratacağı” görüşüne ise katılmıyor:
“Bizim parti olarak iki gayemiz var. Birincisi ülkenin yeni iktidarını tayin etmek, ikincisi nitelikli bir formda Meclis’te temsil edilmek. Bunu sağlamak için teknikler konuşulur, tartışılır. Ancak şimdiden suyun derinliğini görmeden dalmamak lazım.
“Mesela erken seçim tartışmalarının bu teklif nedeniyle sona erdiği lakin herkesin kendini bu kanuna nazaran hazırladığı bir süreçte baskın seçim olabilir. O nedenle ittifak konusu seçim vakti gündeme gelir.
“İkincisi, altılı masanın dağılması üzere bir şey olmaz. Zira altılı masa milletin talebi ve bu talep hala canlı ve canlıyken masanın dağılması sözkonusu olmaz. Bizim sistemi değiştirmemiz, daha demokratik, hukuk devletine yaraşır bir sistemi inşa etmemiz lazım. Yoksa bizim üç milletvekili fazla çıkarma, oburunun iki milletvekili çıkarmasının millete yararı yok.
HDP: Muhalefet ittifakları içinde tartışma yaratılması hedeflendi
Getty Images“Üçüncü ittifak” görüşmelerini yürüten HDP’nin Küme Başkanvekili Saruhan Oluç ise iktidarın “kendi devamlılığını sağlamak için” seçim kanunuyla oynadığını söylüyor.
İktidardan aslında bu türlü bir atılım beklediklerini belirten Oluç, iktidarın “politik bir hamle” yaptığını, muhalefetin de misal bir tavır sergilemesi gerektiğini belirtiyor:
“İttifak yapmanın parlamento seçimleri için matematiksel bir manası kalmadı. Bundan sonra ittifak yapmanın manası büsbütün politik amaçlarla ilgili olacak. Bu sisteme nazaran düşük oy alan partilerin de ittifak içinde milletvekili çıkarmaları kolay değil, hasebiyle diğer formüller düşünülebilir, diğer partinin listelerinden girmek üzere. Aslında ittifakların içinde bu çeşit tartışmaların olması hedeflendi.
“Muhalefet, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ni değiştirmek, güçlü bir demokrasiyi inşa etmeyi düşünüyorsa, politik manası olan ittifaklar inşa etmeli. İktidar ortakları politik bir atak yaptılar birebir vakitte. Muahlefetin de bu durumu değerlendirip politik ataklar yapması lazım.
- AKP ve MHP’nin Seçim Yasası değişikliği önerisi Meclis’te: İttifak partileri oy oranlarına nazaran milletvekili çıkaracak
- 6 muhalefet başkanının buluşması: İttifak için Seçim Yasası değişikliği beklenecek
- AKP, Seçim Yasası değişikliğini Mart başında Meclis’e sunmayı planlıyor: Önderlerin ağzından çıktı, baraj 7’de kaldı
6’lı masadan birinci kıymetlendirme: İktidar kendi ayağına sıktı
Öte yandan Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem mutabakatını hazırlayan altı muhalefet partisi, “geçiş sürecinin yol haritasını” çalışmak için tekrar bir komite oluşturdu.
Evvelki komitede yer alan CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, Saadet Partisi Genel Lider Yardımcısı Bülent Kaya, DEVA Partisi Genel Lider Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu, kurula yeni katılan UYGUN Parti Genel Lider Yardımcısı Şenol Sunat, Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Nedim Yamalı, Demokrat Parti Genel Lider Yardımcısı Serhan Yücel ile Meclis’te birinci sefer biraraya geldi.
Toplantıda, iktidarın 2018 seçimlerine nazaran hesap yaparak milletvekili sayısını artırma hesabı yaptığı, fakat bunun tutmayacağı belirtildi. “Gidici olan iktidar, kendi ayağına sıktı” yorumları yapıldı.
Toplantıda, muhalefet olarak “Cumhurbaşkanının seçim yasaklarından muaf tutulması” düzenlemesinin üzerine gidilmesi görüşü de lisana getirildi.
