Burcu Karakaş
İstanbul’un Aksaray ilçesi, savaş nedeniyle Suriye’den Türkiye’ye sığınanlara uzun müddettir mesken sahipliği yapıyor. Aksaray, sırf Suriyeli mültecilerin değil, öteki ülkelerden gelen göçmenlerin de yaşadığı bir ilçe. Yusufpaşa semti ise Suriyeli nüfusun yoğunlukta olduğu yerleşim ünitelerinden biri. İlçenin işlek caddelerinden Millet Caddesi, Suriyelilerin işlettiği dükkanlarla dolu. Lokanta, kuaför, kargo şirketleri ve turizm acentaları, Suriyeliler başta olmak üzere çoğunlukla göçmenlere hitap ediyor. Tabelalar iki lisanlı: Türkçe ve Arapça. Ankara Altındağ’da Suriyelilere ilişkin dükkanların yağmalanması ve konutların taşlanmasının akabinde nabız tutmak için Yusufpaşa’dayız. Dehşet olmasa da tedirginlik göze çarpıyor.
Güvenlik nedeniyle ismini değiştirdiğimiz Halepli Abdulmalik, sekiz yıldır Türkiye’de yaşıyor. Tramvay durağının karşısında yan yana dizilmiş Suriyeli kafe ve lokantaların birinde çalışıyor ve yeniden bu civarda yaşıyor. Bu yeme-içme yerinin müşterilerinin birçok Arap. Abdulmalik, “İş yerlerinde Türklerle kısıtlı bağlantımız var, çok gelmiyorlar. Ancak münasebetlerimiz berbat de değil” diyor.
Abdulmalik’in kuzeni Türkiye’den biri ile evlendiği için mahallî etrafı var. Türkçe bilmediği için tercüman aracılığıyla sohbet ediyoruz. İşten vakit buldukça toplumsal medyayı takip etmeye çalıştığını, en çok Facebook kullandığını, Ankara’da yaşananları da sabah saatlerinde Facebook’ta gördüğünü anlatıyor.
“Çok sayıda yorum vardı. Türkçem çok âlâ olmadığı için Arapça yorumları okudum. Kimi korkmuş, kimi öfkeli… Lakin polisin saf insanları koruduğunu söylüyorlar. Hükümetin bu tansiyonu denetim altına alacağını düşünüyorum.”
“Biri makus bir şey yaparsa herkes ona nazaran değerlendiriliyor”
45 yaşındaki Abdulmalik’e nazaran, Türkiye’de yaşayan Suriyelilerin en büyük sorunu, bir Suriyelinin yaptığının herkese mal edilmesi…
“Biri makûs bir şey yaparsa bütün Suriyeliler ona nazaran bedellendiriliyor. Bununla yaşaması çok güç. Suriyeliler atakların akabinde ülkelerinde hissettiklerinin birebirini burada hissetti. Yani güya savaşı geride bırakmamışlar gibi…”
Suriyeli erkekler çalışmak zorunda oldukları için kamusal alanda daha fazla görünür lakin birebir şeyi bayanlar için söylemek güç. Röportaj için ulaştığımız Suriyeli bayanlar konuşmaktan çekindikleri için talebimizi reddediyor. Ama röportaj talebini geri çeviren sadece onlar değil. Suriyeli erkekler ortasında da isim vermeden dahi olsa güvenlik tasası nedeniyle konuşmak istemeyenler var. Lakin konuşanlar ortasında kardeşlik vurgusu ile tansiyonun denetim altına alınarak daha fazla büyümeyeceği istikametindeki inanç ön plana çıkıyor. İsmini değiştirdiğimiz Nizam da kimliğini gizli tutarak konuşmayı kabul edenlerden… Abdulmalik üzere, Halep’ten gelmiş. Beş yıldır Türkiye’ye yaşıyor. Türkçesi kırık olsa da irtibat kurabiliyoruz. O da misal halde, Suriyelilere yönelik önyargılara dikkat çekiyor.
“Bir olay olursa bütün Suriyelilerin o olayla alakası yoktur, o denli değil mi? Ankara’da olanları görünce üzüldüm. Elimden bir şey gelmiyor, ne yapabilirim?”
“Mahallemden mutluyum, kaygım yok”
“Biz buraya gelip öylece oturmuyoruz. Kira veriyor, çalışıyoruz. Mahallemden mutluyum. Endişem yok. Korkmama gerek yok zira Türkler çocuk değil ki…”
Nizam, toplumsal medyayı takip ettiği ve Türkçe bildiği için Suriyelilere yönelik ırkçı yansılardan haberdar. Ülkelerine dönmeleri istikametinde paylaşılan iletileri gördüğünde nasıl hissettiğini soruyoruz.
“Kötü hissediyorum. Savaş bitince herkes gitmeyecek Suriye’ye lakin dönenler olacak. Şu an nereye gideceğiz? Benim de yaşama hakkım var. Bu kadar…”
“Kötü bir şey yapmıyorum, neden endişeleneyim?”
Yusufpaşa’da bir kuaförde çalışırken tanıştığımız Hıdır, 29 yaşında. Annesi Suriyeli, babası Lübnanlı olan Hıdır, iki yıldır Türkiye’de yaşıyor. Genç adam, İstanbul’a çalışmak, geleceğini kurmak için geldiğini söylüyor. Onun da Nizam üzere gerginliğin artabilecek olmasından yana korkusu yok.
“Buraya beşerler hücum için değil, yaşamak için geliyor. Bence Türkiye çok hoş bir ülke. Rastgele bir tasam yok. Ben makus bir şey yapmıyorum burada, neden endişeleneyim ki? Türkiye ülkem üzere. İstanbul’u da çok seviyorum.”
Hıdır da mültecilere yönelik önyargılardan bahsediyor. Türkiye’ye farklı Arap ülkelerinden çok sayıda insan geldiğini, ortalarında şirket kuran ya da çalışanlar olduğunu fakat hepsinin bir olmadığını tabir ediyor.
“Aralarında uygun olmayanlar da var. Mesela, Ankara’da yaşanan olay… Sonuçta bütün Araplar ya da diğerleri her vakit güzel insan olacak diye bir şey yok.”
Halepli Abdulmalik de, Nizam üzere, münferit olaylar üzerinden Türkiye’de yaşayan mültecilerin tamamını yargılamanın hakikat olmadığını yineliyor. Altındağ’da bıçaklandıktan sonra hayatını kaybeden Emirhan Yalçın’ın ailesine başsağlığı diliyor.
“Gerçekten çok üzgünüz. Şimdi olayın detaylarını bilmiyoruz lakin bir kriminal olay üzerinden hepimizi birebir kefeye koymasalar… Tek dileğimiz bu.”