Türkiye Cumhuriyeti, 98’inci yaşını kutluyor. Türkiye Cumhuriyeti, Mustafa Kemal Atatürk‘ün liderliğinde Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın akabinde 29 Ekim 1923’te kuruldu. Atatürk, Büyük Millet Meclisi’nde yapılan oylamada oybirliğiyle, Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci cumhurbaşkanı oldu.
20 Ocak 1921 tarihli anayasada “Hâkimiyet kayıtsız koşulsuz milletindir” deniliyordu. Bu, yeni rejimin ilân edilmemiş bir cumhuriyet olduğunu gösteriyordu.
Cumhuriyetin ilânının önündeki en büyük mani saltanattı. 1 Kasım 1922’de saltanatın kaldırılmasıyla bu mahzur aşıldı. Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sonuçlanmasında tarihî bir vazife yapan birinci periyot TBMM üyeleri, 1 Nisan 1923’te yeni seçim kararı alarak dağıldı. Yeni seçimlerin yapılmasından sonra TBMM ikinci devir çalışmalarına başladı. Yeni kurulan meclis, Lozan Barış Antlaşması’nı onayladı. Böylelikle ulusal bağımsızlık tam olarak gerçekleşmiş oldu.
23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldığı sırada yeni Türk devletinin ismi şimdi konulmamıştı. Hükümet, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ismini taşıyor, meclis lideri hükümet başkanlığı da yapıyordu. Bu sistem içinde devlet başkanlığı boş görünüyordu. Artık, yürürlükte olan siyasi rejime uygun devlet halini bulmak mecburî hâle gelmişti. Ulusal Gayret Devri’ndeki, fevkalâde kuralların bir eseri olan meclis hükümeti sistemi de artık işlemez olmuştu. Bu sistemde, Bakanlar Şurası’nın her üyesi için başka ayrı oylama yapılırdı. Bu durum ise hükümet kurulmasını zorlaştırıyordu.
“Yarın cumhuriyeti ilân edeceğiz”
28 Ekim 1923 akşamına kadar hükümetin kurulamaması üzerine Mustafa Kemal, Çankaya Köşkü’nde arkadaşlarına “Yarın cumhuriyeti ilân edeceğiz.” diyerek fikrini açıkladı. O gece İsmet İnönü ile birlikte 1921 Anayasası’nın kimi hususlarını değiştiren kanun tasarısını hazırladı. “Türkiye Devleti’nin hükümet biçimi cumhuriyettir” kararının yer aldığı tasarı üzerinde TBMM’de yapılan konuşmalardan sonra cumhuriyetin ilânı kabul edildi. 29 Ekim 1923’te “Yaşasın cumhuriyet!” sesleri ortasında alkışlarla cumhuriyet ilân edildi.
“Türkiye Cumhuriyeti mesut, başarılı ve muzaffer olacaktır”
Bundan sonra cumhurbaşkanlığı seçimine geçildi. Yapılan bilinmeyen oylamada 158 milletvekilinin tamamının oyunu alan Mustafa Kemal, TBMM tarafından yeni Türk devletinin birinci cumhurbaşkanı seçildi. Bunun üzerine kürsüye gelen Mustafa Kemal, yaptığı konuşmasını “Türkiye Cumhuriyeti mesut, başarılı ve muzaffer olacaktır” kelamı ile bitirdi.
