Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Ulusal Uzay Tanıtım Programı’nda gündeme getirdiği, Türkiye’nin en büyük optik ve kızılötesi teleskobu, 2022’de birinci ışığı alacak. Doğu Anadolu Gözlemevi’nin (DAG) yol dışındaki altyapısının yüzde 95’i ise tamamlandı. Kubbesinin yüzde 90’lık kısmı tamamlanan gözlemevinin, uzay bilimleri çalışmalarına büyük katkı sağlaması bekleniyor.
Erzurum’daki 3 bin 170 rakımlı Konaklı Karakaya Zirveleri’nde, 2012 yılında üretimine başlanan DAG’ın büyük bölümü tamamlandı. Türkiye’nin 2023 vizyon projeleri ortasında yer alan DAG ile ilgili Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ulusal Uzay Tanıtım Programı’nda yaptığı konuşmada değerlendirmede bulundu. Erzurum’daki Karakaya Dorukları üzerinde, 3 bin 170 metre yükseklikte Doğu Anadolu Gözlemevi’nin inşa edildiğini dile getiren Erdoğan, tesis tamamlandığında 4 metre çapında, Türkiye’nin en büyük optik ve birinci kızılötesi teleskobunun devreye alınmış olacağını belirtti.
Gözlemevinde kullanılacak teleskobun tasarımı, Türkiye’de gerçekleştirildi.
Kesimlerinin bir kısmı Belçika, bir kısmı da İtalya’da yapılan teleskobun ana kütlesi tamamlandı. Elektronik ve güvenlik testleri yapılan teleskop, yıl sonuna kadar hem İtalya hem de Belçika’dan yola çıkarılıp, suram için Erzurum’a getirilecek. Çalışmaların olağan gitmesi halinde 2021 yazıyla birlikte suram sürecine başlanacak. Yüksek teknolojili DAG yerleşkesinde mekanik, elektronik, güvenlik, yazılım ve optik test süreçleri gözden geçirilecek.
Birinci ışık, 2022 yılı başında alınacak
Yabancı takım ve ekipmanın Erzurum’a vaktinde ulaşmasının yanı sıra atmosferik şartlarının uygun olması halinde Doğu Anadolu Gözlemevi’ndeki teleskoptan birinci ışık, 2022 yılı başında alınacak. Türkiye’nin en büyük, dünyanın ise değerli gözlemevleri arasında olacak DAG’da, tanınan bilimde yıldızların etrafındaki gezegenleri ayrıştırabilecek, gözlemleyebilecek koronograf isimli alet de kullanılacak. Adapte optik sistemi ile atmosferik türbülansı asgarî seviyeye indiren, müşahede kalitesini de olabildiğince artıran teknoloji kullanılacak.
Türkiye’nin birinci kırmızı ötesi teleskobu
Türkiye’de en büyük olacak ve tek kesim aynanın bulunacağı teleskop ile sönüklük manasında gözlemlenmeyecek gök cisminin yok denecek kadar az olduğu belirtiliyor. Coğrafik ve stratejik olarak da bulunulan enlem ve boylamda bu çapta teleskop olmadığı için büyük gözlemsel boşluk da doldurulacak. Teleskobun, insan gözünün hassas olduğu bölgenin dışında da kırmızı ötesi bölgede gözlem yapabilen, Türkiye’nin birinci kırmızı ötesi teleskobu olacağı kaydediliyor. DAG’a eklenen birkaç optik ve son teknolojik özellik ile beraber bu özellikleri bir ortada barındıran, dünyada bu sınıfta tek teleskop olacak.
‘Dünyanın değerli uzay müşahede merkezlerinden biri olacak’
Geçen yıl 23 Ekim’de Doğu Anadolu Gözlemevi’nde incelemelerde bulunan Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, DAG’ın yalnızca Türkiye’nin değil bölgenin hatta dünyanın değerli uzay müşahede merkezlerinden biri olacağını açıklamıştı. Erzurum’daki Doğu Anadolu Gözlemevi’nin cari fiyatlarla yaklaşık 300 milyon liraya yaklaşan yatırım olduğunu kaydeden Bakan Varank, “Burada bilim insanlarımız uzayla ilgili müşahede faaliyetlerini gerçekleştirecekler. Bunun yanında optik merkezimiz diyebileceğimiz, optik ile ilgili çalışmaların yapılacağı, Ar-Ge faaliyetlerinin hatta üretim faaliyetlerinin yapılacağı bir altyapı da bu kapsamda burada kurulacak. Tabi bizim ‘6550’ dediğimiz araştırma altyapılarımız var. Bunlar Türkiye’deki şurası bilhassa bilimsel alana hizmet eden bununla birlikte endüstriyi entegre etmeye çalıştığımız, bütün altyapıları yönlendirdiğimiz bir program. Biz Doğu Anadolu Gözlemevi’ni de ‘6550’ programı kapsamına almak istiyoruz. Ulusal halde desteklemek istiyoruz” demişti.