Birinci sefer 2018 yılında Düzgün Parti Genel Lideri Meral Akşener tarafından gündeme getirilen “İyileştirilmiş ve Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” çalışmasında yer alan Güzel Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz, seçim sonrası sürece ait değerlendirmelerde bulundu. DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Poyraz, Millet İttifakı ile ilgili, “Şu anki ittifak belediyelerle hudutlu. Seçim süreci dışında bizimki ittifak değil iş birliğidir” sözünü kullandı. Seçim iş birliğinin seçim sürecine girilmesiyle değerlendirileceğini belirten Poyraz, “Seçim sathı mahalline girildiğinde ittifak baştan mı kurulacak?” sorusunu “O vakit oturulup konuşulup değerlendirilecektir” sözüyle yanıtladı.
DW Türkçe: Muhalefetin, 2023 Haziran seçimlerinin akabinde Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi yerine getirmeyi vadettiği “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” kavramını birinci sefer Yeterli Parti Genel Lideri Meral Akşener gündeme getirmişti. Sisteme yönelik birinci çalışma ise sizin koordinatörlüğünüzde yürütüldü. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemi fikri birinci defa nasıl ortaya çıktı?
Uğur Poyraz: Güzel Parti’nin 2018’de seçime girmesini engellemeye yönelik atılımlarla dolu erken seçim sürecine girildiğinde Sayın Genel Liderimiz, 2018 seçim sonuçlarının, Millet İttifakı lehine oluşması kaydıyla, sonrasında Parlamenter Sisteme geçiş sürecinde izlenecek yol haritasının ve takvimin belirlenmesi için talimat verdi. Bu talimat tıpkı vakitte eski parlamenter sistemdeki arazların giderilerek, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin ortaya çıkaracağı meselelerin da giderilmesini içeriyordu. 24 Haziran 2018 seçiminden sonra istenilen oy sonuçlarını alamadık. Sayın Genel Liderimiz Meral Akşener, çalışmaya ait yasama faaliyetinin yetki ve misyonunu gasp etmek yerine toplumsal uzlaşı ve mutabakatın zarurî olduğu bir anayasa değişikliği metninin kavramlar ve prensipler bütünü olarak hazırlanması talimatını verdi. Türkiye’nin tıkandığı bütün noktaları bir data havuzunda oluşturduk ve bunun üzerinden ülkeyi yönetme konforunu merkeze alarak bir tasarım değil ülkede yaşama ve ülkede yönetilme muhtaçlıklarını merkeze alarak bir kavramlar bütünü hazırladık.
Yaklaşık 5 aylık bir çalışma sonucunda Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e ait ortak metin hazırlandı ve 6 parti mutabık kalarak ortak metni imzaladı. Ortak metin açıklandıktan sonra, “Kürtler yok sayıldı,” “Neden laiklik kavramı yok?” gibi tenkitler yapıldı. Siz bu tenkitlerle ilgili ne düşünüyorsunuz?
Bu bir kavramlar bütünü. Kavramlar bütününde biz Türkiye’deki meseleleri temel, sistemsel problemleri ele aldık. Anayasa’nın birinci dört unsuru Türkiye’nin laikliğine ait, laik, toplumsal hukuk devleti olmasına ait vesaire bunlar esasen tartışma bahsimiz değil.
Seçim sonrasında Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e geçiş süreci nasıl olacak? Muhalefet, TBMM’de değişiklik için kâfi çoğunluk olan 400 milletvekiline ulaşamazsa nasıl bir süreç işler?
Evvel biz Türkiye’yi neye kavuşturmamız gerektiğini bilmemiz lazım. Türkiye’nin gereksinimi olan ne? Biz evvel onu ortaya koyduk. Bir anayasa değişikliği ve sistem değişikliği. Pekala bu sisteme nasıl kavuşulacak? Anayasayı bilen ya da buna ait seçim sistematiğinden Türk siyasetini okumaya ortalama marifeti olanlar şunu biliyor. Türkiye’yi Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e taşıyacak olan şey, Cumhurbaşkanı değil, parlamento. Parlamentoda opsiyonlar şu: 360 milletvekili olursa referanduma götürebiliriz, 400 milletvekili olursa parlamentoda değiştirebiliriz. Benim bir hukukçu olarak, bir siyasetçi olarak da önemsediğim şey şu, Türkiye Cumhuriyeti devletinin bu sistem değişikliği hangi yolla geldiyse o yolla geri alınması hem milletin iradesine hem Türk siyasetinin duruşuna yakışandır. Benim bu bahisle ilgili görüşüm, muhalefetin 400 milletvekili de olsa referandumla gelen bu sistemin referandumla geri gitmesi noktasında bir duruş sergilenmesi. Milletin referandumla, dört yıldır yaşamış olduğu ekonomik, sosyolojik, siyasi ve özel hayatlarına da dair bütün sıkıntıların bu sistemden kaynaklı bir adalet yoksunluğu olduğuna ait farkındalığını tescil etmesi gerekiyor. O yüzden artık Cumhurbaşkanı, Millet İttifakı’nın adayı olduğunu kabul edin, lakin bir an için olmadığını düşünelim. Meclis’te 360 milletvekili muhalefette olduğu vakit referanduma götürürsün, değiştirirsin. X Cumhurbaşkanı olduğu yetkilerinden arınmış bir formda kalır.
Millet İttifakı, Cumhurbaşkanlığını alamadığı taktirde esasen vatandaş bir yandan da Cumhurbaşkanlığı Sistemi’nin oylamasını yapmış olmayacak mı?
Aslında esasen benim temelde temsil ettiğim görüş bu. Bu seçim, Cumhurbaşkanı, Tayyip Erdoğan mı olsun, A mı, B mi olsun seçimi değil. Bu seçim temelde şu an adalet yoksunluğunun tek işi ya da bir küme ve zümrenin fikirleri ya da kararları üzerinden inşa edildiği Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi mi, yoksa bunlardan arındırılmış istikrar kontrol sisteminin olduğu, hepimizin kararlarının ve sonuçlarını ne olduğunu bildiğimiz bir sistem mi seçimi olacak.
Millet İttifakı, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem çalışmasını vatandaşa gereğince anlatabildi mi? Önümüzdeki süreçte yürütmeyi planladığınız bir propaganda süreci var mı?
Vatandaş, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi kendilerine önerildiğinde anlamış mıydı? Sonuçlarını hepimizin deneyim ettiği bu süreçte anlamış mıydı? Biz her ayrıntısı ile gayemizi ve çabamızı kapı kapı, tek tek anlatmak, soruları cevaplamaya, baş karışıklıklarını gidermeye hazırız.
AKP ve MHP’nin Seçim Kanunu teklifi, oy oranı düşük partilerin ittifak içerisinde seçime girmelerini anlamsız ve neredeyse olanaksız hale getirdi. Kelam konusu teklif, Millet İttifakı’nın geleceğini tesirler mi? Millet İttifakı, 2023 seçimlerine hangi formülle girer?
İki buçuk yıldır Âlâ Parti ile CHP ortasındaki bağlantıyı biz minimum nezaket azami tahammülü barındıran siyasi centilmenliği ve siyasi müsamahayı temel alan bir iş birliği olarak tanımladık. Birinci ittifak örneği Cumhur İttifakı’dır. MHP ve AK Parti tarafından oluşturulmuştur. Hasebiyle ittifak dediğimiz vakit daima o modellemeyi algılıyoruz. Lakin Uygun Parti, CHP ortasında o denli modellemeli bir alaka yok. Bizim programlarımız, dünya görüşlerimiz farklı. Vakit zaman bir olaya farklı reaksiyonları ve farklı bakış açılarını geliştirebiliyoruz. Hürmet duymayı merkeze alıyoruz. Hasebiyle bizim bugünden bir Millet İttifakı diye bir şey yok. Bizim için iş birliği olan ancak Cumhur İttifakı tarafından ittifak olarak tanımlanmaya çalışılan süreç seçimlerde ortaya çıkıyor. İttifak, 24 Haziran’da dört partiydi. CHP, Düzgün Parti, Demokrat Parti ve Saadet Partisi. 31 Mart ve 23 Haziran’da ise iki partiydik. CHP ve Güzel Parti olarak. Artık önümüzdeki seçimlerde, seçim sathı mahallinde ya da seçim ilanıyla birlikte bu bahis tekrar pahalandırılacak, yani CHP ve Yeterli Parti bir seçim iş birliği yapacak mı, yapacaksa kuralları ne olacak, öteki partiler de bu seçim iş birliğine katılacak mı? Yani bütün bunların hepsi o vakit konuşulacak mevzular. Lakin milletimiz de biliyor biz de biliyoruz ki; birinci seçimde her ne yaparsa yapsın bu iktidar için son seçimdir.
Kamuoyunda, dört partinin 2023 seçimleri için ittifakta anlaştığına yönelik bir ön kabul var. Bir yandan da, DEVA Partisi ile Gelecek Partisi’nin de bu ittifaka katılıp katılmayacağı ile ilgili sorular gündeme geliyor. Halbuki siz az evvel kıymetli bir noktaya dikkat çektiniz. Seçim öncesinde Güzel Parti’nin, öteki partilerle olduğu üzere CHP ile de görüşme süreci yürüteceğini söylediniz?
Olağan. Her seçimde bu böyledir. Yani, işte bu hakikat bilinen yanlışlar bu türlü olduğu için aslında. Dört yıldır televizyon programları dahil herkes bu mevzuyu yanlış yorumluyor. Şu an belediye seçimlerinde yaptığımız ittifakın sonucunda ittifak belediyelerimiz var. Düzgün Parti ve CHP olarak. Münasebetiyle şu anki ittifak durumumuz belediyelerle sonlu. Hatırlayın. Suriye tezkeresinde biz ‘evet’ verdik, CHP ‘hayır’ verdi. Bu CHP’yi vatan haini mi yapar? Ya da bizi Cumhur İttifakı’nın bir aktörü haline mi getirir?
Ama kamuoyu, Seçim Kanunu teklifi gündeme gelene kadar dört partinin 2023 Haziran seçimleri ya da mümkün bir erken seçim için ittifakta anlaştığını ve öbür iki partiyi ikna etmeye çalıştığına dair argümanları konuşuyordu. DEVA ve Gelecek Partisi’nin de ittifaka katılmasıyla birlikte 6 partinin seçime birlikte gireceğine yönelik bir inanış da yok muydu?
Çok yanlış.
Bunu kabul etmiyorsunuz o vakit?
Hayır. Hiçbir partinin yani bu 6 parti için söylüyorum. Bir oburunu ikna üzere stili ve hali kelam konusu değil. Bugün 6 partinin 6’sında da çok değerli siyasetçiler var. Bu değerli siyasetçileri de merkeze alarak ve çok titizlik gösteren genel liderleri var. Münasebetiyle bunlara ait, dördü bir ortada oldu, öbür ikisini ikna edecek üzere bir tavır hem siyasi partilerin idarelerine başta önderlerine, sonra yöneticilerine, teşkilatlarına ve seçmenlerine büyük saygısızlık olarak tezahür eder.
CHP ile Yeterli Parti ortasında milletvekili seçimleri için anlaşılmış bir durum yok mu?
Hiç bunlar daha konuşulmadı bile. Zira bu seçim kanunu nasıl geçecek onu bile bilmiyoruz. Seçim barajı 7 olarak kalacak mı, inecek mi onu bilmiyoruz. Bunun sonucunda seçim sürecine kadar siyasi partilerin dünya görüşleri, programları ve öteki alanlardaki ahenk kapasite ve kabiliyetleri bunları bilmiyoruz.
Seçim sürecine girildiğinde ittifak baştan mı kurulacak?
O vakit oturulup konuşulacaktır. 24 Haziran’da da o vakit oturulup konuşulmuştu. 31 Mart’ta da o vakit oturulup konuşulmuştu. Yani 24 Haziran’dan çıktıktan sonra biz dört parti ittifak yaptık, Cumhur ittifakı üzere etle tırnak üzere olalım diye bir şey kelam konusu değil. Bizimkisi iş birliği. Zira AK Parti ile MHP birlikte karar alıyor, birlikte atama yapıyor, birlikte kanun hazırlıyor. Ortadaki fark bu.
Eray Görgülü
© Deutsche Welle Türkçe
