Türkiye Cumhuriyeti’nin 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in ekopolitik literatürdeki en kıymetli söylemidir: ‘Boş tencerenin yıkamayacağı iktidar yoktur.’ Yıllardır bu tespitin geçerliliği üzerine birçok fikir sunulurken, 14 Mayıs seçimlerinde, ekonomik konjonktürün seçim sonuçlarını yüksek oranda etkileyeceği düşünülüyordu. Lakin ana çizgilere bakıldığında hiç de o denli olmadı. Pekala ayrıntılara inildiğinde ne görülüyor? Bilhassa ekonomistler ile ‘resmi’ seçim sonuçlarına yansıyanlarda siyaset ve toplumsal bilimciler ne diyor?
Türkiye, son yılların gerçek manada en kritik ve gergin seçim sürecinden geçiyor. 14 Mayıs’ta sandık başında toplanan vatandaşın açıklanan “resmi” sonuçlara nazaran ülkeyi kimin yöneteceğine karar veremediği anlaşıldı. Mevcut Cumhurbaşkanı Erdoğan ile muhalefet ittifakının adayı Kılıçdaroğlu, “salt” çoğunluğu sağlayamadı.
2000’ler öncesinde Türkiye’nin sistematik bozukluklarından ve yönetimsel sıkıntılarında kaynaklı, birkaç yıllık döngüler halinde yaşadığı ekonomik krizler, 2001’de tavan yapmıştı. Bir kısmın hala eleştirdiği Kemal Derviş, o devirde iktisada (dolayısıyla vatandaşa da) tabiri caizse neşteri vurmuştu. Fakat tam tesirler görülmeden yaşanan esaslı siyasi değişimle (2002 Kasım-AKP’nin tek başına iktidara gelmesi) bu tesirlerin sonuçlarını mevcut iktidar aldı.
İlk devirlerindeki iktisat siyasetleri “genel hatlarıyla” başarılı bulunan Erdoğan, ülkede bir refah ortamı oluştururken, dünya konjonktürü ve bürokratik takımlar da bu ortamı takviyeler nitelikteydi. Sonra rüzgar dönmeye başladı.
Politikalarda farklı yollara girilmesi, dünyadaki bol para ortamının tökezlemesi, takımlarda büyük değişimler derken iktisatta de “motor ışığı” yanmaya başladı.
Bir halde her seferinde tamir edilmeye çalışılan iktisatta, 2018’de Cumhurbaşkanlığı sistemine birinci geçildiği periyotta, ‘hiçbir şey olmasa bile bir şey olurken’ 2021 yılında dünyada meselelerin büyümeye başladığı bir vakitte tam aksi tarafta hareket edileceği açıklandı. Direksiyonun patikaya kırılması, bozuk yolda gayeye varmak (büyüme/seçim) ismine lastiğin patlayıp jant üzerinde gitmeye benzedi. Kamyon kasasındaki eserlerin (enflasyon/alım gücü/orta sınıf/TL/dolar) çok sarsıldığını, kırıldığını, ezildiğini gördük. Merkez Bankası da bu ortamda her düşen kasayı etiketlemekle meşguldü.
Bu ortamda seçime geldik ve tüm ekonomistler seçimde büyük değişim beklemeye başladı. Fakat o denli olmadı. “6 defa gidip 7 kez gelen” tecrübeli merhum siyasetçi Demirel’in görüşleri artık geçerli değil miydi?
Doç. Dr. Ümit Akçay, boş tencere için “doğru lakin eksik” yorumunu yapıyor.
Tencere artık daha az doluyor evet fakat muhalefet kemer sıkma + faiz artışı önerdikçe tencerenin daha fazla dolabileceğine dair bir inanç ortaya çıkmıyor.
Ekonomik durumun tasvirinde büyük yanılgılar var, ezbere yapılan yorumlar bizi bir yere götürmüyor maalesef. Bu neden değerli?
Ezberden gidince ve düşündüğün çıkmayınca ‘demek ki millet toggmuş’ üzere lümpen bir yorum yapabiliyorsun.
TOBB öğretim üyesi Dr. Fatih Özatay da boş tencerenin “aslında tesirli olduğunu” belirtiyor.
Abdurrahman Yıldırım, seçim öncesinde durumu tasvir ediyor. Seçim sonrasına yönelik de kıymetlendirme yapıyor.
Seçmen kutuplaştı ve “güvenlik kaygısı” öne çıktı.
Tencere sıkıntısını muhalefet hem anlatamadı hem de sınırlandı.
Seçim sonrasında, Erdoğan kazanırsa siyasetlerinin değişmemesi halinde de ‘ekonomi daha berbata sarfiyat ki, tencere de, tava da boş kalır.’ diye de ekliyor. Kaynak: Habertürk
Seçim öncesi siyasetler mı tesirli oldu?
Bolu İzzet Baysal Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Serap Durusoy, Independent Türkçe’de Abdulhakim Günaydın’a yaptığı değerlendirmede, seçim sonucunun ülkenin ekonomik gerçeklerini gölgeleyemediğini belirtirken, seçim öncesi iktisattaki düzenlemelerin hissedilirligi etkilediğini vurguladı.
“Tencere boştu. Sıyıra sıyıra tabanını de delmek üzereyiz.”
İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Selimler, son tabloda enflasyondaki düşüşe karşı artık mesken ve otomobil almanın oranının azaldığını vurgularken, ‘Tencere boştu. Sıyıra sıyıra tabanını de delmek üzereyiz.’ sözlerini kullandı.
Selimler, vatandaşın seçimlerde vaatlere baktığını, ‘Tencerenin boş olmasının’ ‘sandığa yansımadığını’ teyit etti. Kaynak: Independent Türkçe
Siyaset biliminin duayeni Prof. Dr. Ersin Kalaycıoğlu, “boş tencerenin” rakiplerinin güç bulduğuna işaret etti.
Sabancı Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kalaycıoğlu, toplumsal yardımların tesirli olduğunu hatta arttığını belirtirken, iktisadın sandığa yansımasının ‘basit’ olmadığını, daha uzun vadede tesir ettiğini belirtti. İktisattan fazla kültür, din, aidiyet, etnik gerçeklerin devreye girdiğini, ‘Terörle irtibatlı telaffuzlar, insanların niyetleri değiştirmiş olabilir’ değerlendirmesini yaptı. Kaynak: Independent Türkçe
Atilla Yeşilada da “Sandıktan Ekonomik Kriz Çıktı” başlığıyla, 28 Mayıs sonrası Kılıçdaroğlu’nda resesyon, Erdoğan’da ise ekonomik dertlerin çok büyüyeceğini öngördü ve ikinci tıp senaryolarını paylaştı.
