Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, personelin açık onayı olmadığı sürece ulusal bayram yahut genel tatil gününde çalışmanın öteki rastgele bir günde çalışmamak suretiyle telafisinin mümkün olmadığına hükmetti. Yüksek mahkeme, bu kararıyla birlikte patronların sıkça başvurduğu ‘denkleştirme müsaade formülü’ne dur dedi.
Bir fabrikada vardiya formeni olarak çalışan emekçi, resmi tatil fiyatlarının ödenmemesi sebebiyle iş kontratını tek taraflı feshetti. Patrondan alacaklarını tahsil edemeyen emekçi, İş Mahkemesi’nin kapısını çaldı. Davacı emekçi, ulusal ve dini bayram günlerindeki çalışmalarına ait fiyatlarının ödenmemesi ve iş kontratı uyarınca yevmiye yöntemi çalıştığı için 31 gün çeken aylarda 31 gün üzerinden fiyat ödenmemesi sebebiyle istifa ettiğini lisana getirdi.
Emekçi, kıdem tazminatı, dini, ulusal bayram resmi ve genel tatil fiyatı ile eksik fiyat alacağının karar altına alınmasını talep etti. Davalı şirket sahibi ise iş mukavelesinde davacının telafi çalışması yapabileceği, ayrıyeten gerekli görüldüğünde fazla çalışma ve vardiyalı çalışma yapmayı kabul ettiğine dair karar bulunduğuna dikkat çekti. Şirket, davacının eksik yevmiye ödendiğine ait argümanının yerinde olmadığını, davacının bayrama rastlayan günlerde çalışması halinde denkleştirme müsaadesi kullandığını yahut bu çalışmaların karşılığı olan fiyatların ödendiğini belirterek davanın reddinin gerektiğini savundu.
Mahkeme, davacının ulusal bayram ve genel tatil fiyatı alacağının bulunmadığını lakin eksik fiyat alacağına hak kazandığını, böylelikle davacının iş mukavelesini haklı sebeple feshettiği sonucuna vararak, kıdem tazminatı ile eksik fiyat alacağı talebinin kabulüne, ulusal bayram ve genel tatil fiyatı alacağı talebinin ise reddine karar verdi. Davalı şirket kararı istinafa götürdü.
Bölge Adliye Mahkemesi, davacının 31 gün çeken aylar için bir gün eksik fiyat ödendiği sonucuna varılamayacağını, böylelikle davacının eksik fiyat alacağı ve kıdem tazminatına hak kazanamayacağı münasebeti ile davalı vekilinin bu istikametteki istinaf müracaatının kabulüne ve İş Mahkemesi kararının ortadan kaldırılmasına hükmetti. Kararı davacı çalışanın avukatı temyiz edince devreye Yargıtay 9. Hukuk Dairesi girdi.
“İşçinin isteği olmadan denkleştirme yapılamaz”
Emsal nitelikte bir karara imza atan Yüksek Mahkeme, personelin resmi tatil müsaadelerini diğer günlerde kullanmaya zorlanmasının yasal olmadığına dikkat çekti.
Kararda kanunda ulusal bayram ve genel tatil günlerindeki çalışmalar için rastgele bir denkleştirme kuralına yer verilmediği hatırlatıldı. Fazla çalışmada olduğu üzere hür vakit verilmesine ait bir düzenlemeye de yer verilmediği vurgulandı. Emekçinin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışacağının iş kontratı ile kararlaştırılabileceği, lakin personelden buna ait ayrıyeten muvafakat alınması gerektiği lisana getirildi. Kararda şöyle denildi:
“Tarafların personelin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışacağına dair mutabakatları mümkün olup, bu çalışmanın karşılığı da çalışana çalıştığı günün karşılığı için ayrıyeten bir yevmiye meblağında fiyat ödenmesidir. Somut olayda ise, personelin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştığı taraflar ortasında uyuşmazlık konusu değildir. Davalı patron evraka davacının da imzasını içeren müsaade formları sunmuş olup, bu müsaade formlarından davacıya çalışılan ulusal bayram ve genel tatil günlerinin karşılığında müsaade kullandırıldığı tespit edilmektedir. Böylelikle davacıya ulusal bayram ve genel tatil fiyatı ödenmemiş, bunun yerine müsaade kullandırılmıştır.
Taraflar ortasındaki iş kontratında davacının bayram çalışmalarının karşılığında bir diğer gün müsaade kullanacağına dair rastgele bir karar bulunmamaktadır. Davacı, müsaade formlarında müsaade kullandığı belirtilen günlerin birçoğunun hafta tatili günü olduğunu belirterek, kendisine aslında müsaade dahi kullandırılmadığını ileri sürmüştür. Ulusal bayram ve genel tatil günleri, dayanışma, birlik ve beraberlik günleri olup, başka günlerden farklı bir özellik gösterir. Bu günlerde bayramlaşma, toplumsallaşma, aile ve toplumun öbür bireyleri ile birlikte vakit geçirme üzere manevi birtakım gereksinimlerin giderilmesi kelam hususudur. Çalışanın açık onayı olmadığı sürece ulusal bayram yahut genel tatil gününde çalışmanın başka rastgele bir günde çalışmamak suretiyle telafisi mümkün görülmemelidir. Tüm belge kapsamında patronun ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışan personele bu çalışmasının karşılığını ödemek yerine müsaade kullandırdığı ve davacının da buna muvafakat etmediği açık olduğuna nazaran, müsaade kullanımı uygulamasının geçerli bir uygulama olarak kabul edilmesi mümkün değildir. Bu halde emekçinin iş kontratını haklı sebeple feshettiği kabul edilmeli, buna nazaran sonuca gidilmelidir. Ödenmeyen ulusal bayram ve genel tatil fiyatı alacağının varlığı karşısında feshin haklı sebebe dayandığı kabul edilmeli ve davacının kıdem tazminatı alacağı karar altına alınmalıdır. İş Mahkemesi ve Bölge Adliye Mahkemesi’nce belirtilen taraflar gözetilmeden kıdem tazminatının reddine dair yazılı münasebet ile karar kurulması yanılgılı olup, kararın bu sebeple bozulması gerekmiştir. Kararın bozulmasına oy birliği ile hükmedilmiştir.”
