Alkole gelen vergilerin ardından evde içki yapımı ve kaçak içki üretimi arttı. Kaçak içki yapımında kullanılan etil alkol satışı 2013 yılında 12 bin 117 litreyken, 2019 yılında 2 milyon 358 bin 953 litreyi buldu. Sayıştay, kaçak üretim nedeniyle yerli içki piyasasının yüzde 25 daraldığını ve devletin 1, 56 milyar lira ÖTV kaybı yaşadığını vurguladı.
Sayıştay’ın TBMM’ye sunduğu Tarım ve Orman Bakanlığı 2019 Yılı Denetim Raporu’na göre, Türkiye’de içki fiyatlarının artmasıyla vatandaşın yöneldiği içki yapımına ilişkin uyarı yer aldı.
Etil alkol kullanımı arttı
“Tüketicilerin 2013 yılından itibaren, marketlerde ve internet ortamında satışa sunulan ‘özel kitler /aromaları’ ve etil alkolü suyla karıştırarak evde alkollü içki yapımına yöneldiği bilinmektedir” diyen Sayıştay denetçilerinin tespitine göre marketlerde satışa sunulan evsel kullanım amaçlı etil alkolün yıllık kullanımı 2013 yılında 12 bin 117 litreyken, bu miktar 2014 yılında 26 bin 448 litre, 2015 yılında 88 bin 501 litre, 2016 yılında 178 bin 984 litre ve en son 2017 yılında ise 2 milyon 319 bin 704 litreye çıktı.
Etil alkol satışı 2019 yılında 2 milyon 358 bin 953 litreye yükseldi
Artıştan sonra 31 Aralık 2017’de mevzuatta düzenleme yapılarak, “Etil alkoller, sadece etil alkol üretim tesisinde veya uygun distile alkollü içki üretim tesisinde 70 cl veya 1 litrelik cam şişelerde mutlak alkol miktarı üzerinden 100 litresine 1,2 gram denatonyum benzoat katılması suretiyle ambalajlanır veya ambalajlı olarak ithal edilir” hükmünün getirildiği kaydedilen raporda , düzenlemeye rağmen vatandaşın evde alkol üretmeye devam ettiğinin altını çizdi. Düzenlemeden sonra 2018 yılında 1 milyon 203 bin 43 litreye düşen etil alkol satışı, 2019 yılında tekrar artarak 2 milyon 358 bin 953 litreye yükseldi.
Kullanımını yüzde 448 arttı
Sayıştay 2017 yılındaki düzenlemeye rağmen hastane ve eczanelerin tıbbi amaçlı kullanımı için piyasaya sunulan etil alkolün satışında önemli artış görüldüğünün altını çizdi. Tespite göre 2013 yılında tıbbi amaçlı etil alkol kullanımı 1 milyon 414 bin 988 litreyken, 2019 yılında yüzde 448 artışla 7 milyon 755 bin 972 litreye çıktı. Sayıştay bu artışı “Fiili talebi yaklaşık 1,5 milyon litre/yıl olmasına rağmen 2019 yılı satışının 6 milyon litreye ulaşmış olması, en az 4 – 4,5 milyon litre tıbbi kullanım amaçlı alkolün sahte distile alkollü içki üretiminde kullanıldığını işaret etmektedir” diye yorumladı.
Alkollü içki pazarı 2019 yılı sonu itibariyle yaklaşık yüzde 25 oranında daraldı
Etil alkol arzının yasaklanması gerektiği yönünde tespitte bulunan Sayıştay denetçileri, madde madde şunları açıkladı:
-
2019 yılı evsel kullanım alkolü arzının sıfıra yakın olması gerekirken 2,3 milyon litre olduğu, 2019 yılı tıbbi kullanım alkolü arzının yaklaşık 1,5 milyon litre olması gerekirken 7,7 milyon litre ve bu verilere göre 2019 yılı arz fazlasının yaklaşık 8 milyon litre seviyesinde gerçekleşti.
-
Bu miktar etil alkolün yasadışı alkollü içki üretimi amacıyla kullanılması halinde elde edilecek distile alkollü içki miktarı 20 milyon litre seviyesinde olup, yasal yerli distile alkollü içki pazarı 2019 yılı sonu itibariyle yaklaşık yüzde 25 oranında daraldı. 2018 yılında 50 milyon litre olan yurt içi alkollü içki üretimi 2019 yılında 40 milyon litre seviyesinde gerçekleşmiştir.
-
Sadece özel tüketim vergisi (ÖTV) kaybının 2019 yılı için en az 1,56 milyar liraya ulaştığı hesaplanmakta olup, paylaşılan arz rakamları üreticilerin ve ithalatçıların beyanlarından elde edildiğinden, fiili arz miktarı konusunda kesin veri bulunmamaktadır.