17 Ağustos 1999’daki Marmara zelzelesinin üzerinden 22 yıl geçti. Lakin uzmanlar yeni sarsıntılar için hazır olunup olunmadığı sorusunun karşılığında telaşlı. 22 yılın akabinde İstanbul zelzeleye hazır mı?
Bundan tam 22 sene önce… Saatler sabaha karşı 3’ü şimdi birkaç dakika geçmişti. Tam o anda büyük bir uğultuyla gelen sarsıntı 17 binden fazla can aldı. On binlerce insan da yaralandı. On binlerce konut kullanılmaz hale geldi.
Büyük Marmara sarsıntısının üzerinden yıllar geçti lakin o anlar birçok kişinin hala zihinlerinde tazeliğini koruyor.
Pekala üzerinden on yıllar geçmesine karşın ders alındı mı?
Bilim insanları tarihi bilinmese de, İstanbul’da 7 ve üzerindeki büyüklükte bir zelzele beklediklerini belirtiyor. Lakin buna karşın İstanbul hala bu sarsıntıya hazır değil.
22 yılda İstanbul’da ne değişti?
Türkiye’de hasarlı ve dayanıksız binaların yenilenmesi ile zelzeleye sağlam hale getirilmesi olarak bilinen “kentsel dönüşüm” çalışmaları 2012 yılında başladı.
17 Ağustos sarsıntısının yıl dönümü nedeniyle yazılı açıklama yapan Etraf ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, Türkiye’nin “yüzde 66’sının zelzele riski altında” olduğunu belirtti; 81 vilayette riskli yapıların yenilenmesinin sürdüğünü söyledi. Kurum ayrıyeten, “Şu anda 100 bini İstanbul’da olmak üzere, 300 bin konutun sarsıntı dönüşümünü gerçekleştiriyoruz” dedi.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) yaptığı çalışmalara nazaran 7,5 büyüklüğündeki bir zelzele İstanbul’da 48 bin binanın ağır hasar görmesine neden olacak.
Tayfun Kahraman
DW Türkçe’nin sorularını cevaplayan İBB Sarsıntı Risk İdaresi ve Kentsel Güzelleştirme Daire Lideri Tayfun Kahraman, “22 yılda ne yapıldı?” sorusuna, “Çok fazla konuştuk, çok fazla bilgi birikim sağlandı lakin baktığımızda bilhassa yapı stokunun yenilenmesi ya da güçlendirilmesi zelzelelere güçlü hale getirilmesi manasında çok da yol kat edemedik” dedi.
Bugüne kadar yapılan çalışmalarla ilgili “hep kıymet yaratmayla eş manalı oldu” değerlendirmesinde bulunan Kahraman, “Biz artık büsbütün önceliğimizi afet odaklı bir çerçeveye oturtmalıyız. Aksi halde bu perspektiften gidersek tahlil yaratma talihimiz yok” sözlerini kullandı.
“Ciltler dolusu raporlar icraata geçmeksizin raflarda tozlanıyorlar”
İBB bilgilerine nazaran İstanbul’da 1 milyon 165 bin bina bulunuyor. 2000 yılı ve öncesine ilişkin bina sayısı ise 817 binin üzerinde… Yani bunlar, toplam binaların yüzde 70’ini oluşturuyor.
Kentte şu ana kadar 26 ilçede 72 bin binada incelemeler yapıldığını söyleyen Tayfun Kahraman, “20 bin binanın üzerinde bir sayıdan da sonuçlar elde ettik. Buna nazaran tablo hiç iç açıcı değil ve bu binalarımıza bir an evvel müdahale edip sağlıklı bir kentsel altyapıya ve sağlıklı konutlara erişim imkanlarını yaratmamız lazım” dedi.
22 yılı DW Türkçe’ye pahalandıran Jeolog Prof. Dr. Okan Tüysüz ise, “Hiçbir şey yapılmadı denemez lakin maalesef yapılması gerekenlerin kıymetli bir kısmı yapılamadı” telaffuzunda bulundu. Zelzele tedbirlerinin yalnızca binaya indirgenmemesi görüşünü lisana getiren Tüysüz’e nazaran, “Afetle baş etmenin en temel yollarından bir tanesi toplumun eğitilmesi ve afet kültürünün toplumda oturtulması” fakat “Bu manada da tedbirler yetersiz” bir noktada.
Mümkün bir İstanbul sarsıntısında hasarı azaltmak için yapılacak şeylerin muhakkak olduğunu vurgulayan Prof. Tüysüz, “Yol haritaları, çizilmiş ciltler dolusu raporlar var. Maalesef büyük ölçüde icraata geçmeksizin raflarda tozlanıyorlar” sözünü kullandı.
Arşiv – 17 Ağustos 1999 sarsıntısında Sakarya’da yıkılan bir cami
“Merkezi hükümet tek başına üstesinden gelemez”
Türkiye’de 2019 yılında yapılan seçimlerde idaresi muhalefete geçen belediyeler ile merkezi hükümet ortasında sık sık ya yetki tartışmaları çıkıyor ya da belediye meclislerinde iktidar partisi üyeleriyle tansiyon yaşanıyor.
Sarsıntı konusunda çabanın, “topyekün yapılması” gerektiğini belirten Kahraman, “İBB’nin ya da merkezi hükümetin tek başına üstünden gelebileceği bir bahisten bahsetmiyoruz” sözlerini kullandı. “Hep birlikte hareket edilmesi gerektiğinin” altını çizen Kahraman’a nazaran, “Merkezi hükümetin tüm üniteleriyle birlikte kamu kurumlarının, İstanbul’un 39 ilçe belediyelerinin, üniversitelerin, STK’ların, 16 milyon İstanbullunun daima birlikte hareket etmesi gerekiyor. Aksi halde muvaffakiyete ulaşma talihimiz yok.”
Sarsıntıyla gayrette İBB’nin attığı adımlarda merkezi hükümetle sorun yaşanıp yaşanmadığı sorusuna da yanıt veren Kahraman, bugüne kadar hükümetle, “çok büyük, ana başlıklarda bir sorun çıktığını söyleyemem” diyerek, “Çünkü husus zelzele olduğunda orada bir birliktelik oluşuyor. Bizlerin meclise sunduğu evraklarda da merkezi idareye yaptığımız müracaatlarda da husus sarsıntı ve riskli yapı stoku olduğunda çok fazla meseleyle karşılaşmıyoruz” telaffuzunda bulundu.
“Bazen bürokratik pürüzlerle karşılaşıyoruz” diyen Kahraman, bunun da “aşılabilir” olduğunu ve “bu manada çok büyük bir meselemiz yok fakat bunun tek bir çerçevede yönetilmesi konusunda bir sorun var” dedi.
İstanbul’daki mümkün bir sarsıntıya hazırlık ve sonrasında yürütülecek süreç için “Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nda uyum ve yürütücülüğünde bir konsey” kurulması gerektiğini belirten İBB Sarsıntı Risk İdaresi ve Kentsel Uygunlaştırma Daire Lideri Tayfun Kahraman, “böyle bir iştirakin hem İBB’nin hem de merkezi hükümetin işlerini kolaylaştıracağını” tabir etti. Öneriyi Bakanlığa sunduklarını da söyleyen Kahraman, üzerinden “Yaklaşık bir yıl geçmesine karşın bugüne kadar olumlu bir basamak kaydedemedik” dedi.
Adnan Ağaç
© Deutsche Welle Türkçe
