ABD’de Texas eyaletinin Frisco kentinden lise öğrencisi Anika Chebrolu, yeni koronavirüse yapışıp, insanları enfekte etme kabiliyetini engelleyebilecek bir molekül keşfetti.
Ve bu bilimsel keşif, genç öğrenciye 2020 Genç Bilim İnsanı Yarışı’nda “ABD’nin esas genç bilim insanı” unvanını ve 25 bin dolar ödül para mükafatını kazandı.
10-14 yaşındaki genç bilim insanları katıldıkları yarışta, günlük problemlere geliştirdikleri tahlilleri kısa bir görüntüyle sunuyorlar. Pekala, keşif tam olarak neydi ve bunu nasıl başardı?
Dikendeki protein
SARS-CoV-2, yani Covid-19’a yol açan virüsün etrafını saran bir hale, bir çeşit taç var ve koronavirüs ismi (korona Latince taç demek) buradan geliyor.
Bu tacın üzerinde diken biçiminde bir protein, S proteini var. Bu protein, enfekte etmek için hücrelerimizin alıcılarına yapışıyor.
Bu nedenle, Covid-19’a karşı aşı geliştirmeye çalışan birçok laboratuar, virüsün hücrelerimize girebilmesini önlemek içi bu proteine saldırmayı tercih etti.
Anika Chebrolu’nun araştırmasının temelinde de virüsteki bu değerli protein var.
BBC’ye yolladığı bir e-postada buluşunu açıklayan Cheprolu “Virüsteki S proteinine yapışabilen ve potansiyel olarak halini ve işlevini değiştirebilecek bir molekül keşfettim” dedi.
Chebrolu, bunun da virüsün kendisini insan hücrelerine yapıştırmasını önleyebileceğini ve böylelikle bedendeki enfeksiyonu azaltabileceğini ya da tedavi edebileceğini de ekledi.
Genç bilim insanı buluşunu bilgisayar ortamında (in silico), çeşitli yazılım araçlarını kullanan bir bilgisayar simülasyonuyla yaptı.
Emilimleri, dağılımları, metabolizmaları, boşaltımları da dahil (ADME) milyonlarca küçük molekülün özelliklerini inceledi.
Bu çalışmanın akabinde, Anika Chebrolu SARS-CoV-2 virüsündeki S proteinine karşı en yeterli farmakolojik ve biyolojik faaliyete giren molekülü belirledi. Bu da daha sonra hastalığın faal tedavisi için potansiyel bir ilaca dönüştürülebilir.
Evvelki araştırması
Anika Chebrolu, koronavirüs haberleri manşetlere çıkmadan evvel, Frisco’daki Nelson Ortaokulu’nda başladı.
Chebrolu “Birkaç yıl evvel bir okul projesi için 1918 İspanyol Gribi salgınını araştırmıştım ve virüsler ile ilaç keşiflerine büyük bir ilgi duymaya başladım” diyor.
Bu araştırmayı yaparken, in-silico metedolojisini öğrendi.
Chebrolu “Hastalıkla uğraş için potansiyel ilaç gibisi molekülleri bilgisayar modellemesiyle tespit edip, geliştirebileceğimizi öğrenince çok şaşırmıştım” diyor.
Anika, Covid-19 salgını başladığında birebir yolu, grip virüsündeki hemaglutinin proteinine yapışabilecek bir molekül tespit etmeye çalışıyordu.
“Salgınları, virüsleri ve ilaçları bu kadar çok inceledikten sonra, gerçek bir salgın yaşadıığımızı düşünmek çılgıncaydı” diyor.
Salgının yükünü ve bir yıldan kısa müddette dünyaya vurduğu büyük darbeyi düşünen Anika, 3M şirketinde çalışan bilim insanı hocası Mahfuza Ali’nin yardımıyla, projesini değiştirdi ve SARS-Cov-2 virüsündeki S proteinini amaç aldı.
28 Ekim itibariyle Covid-19 dünya genelinde 1,1 milyondan fazla kişinin hayatına mal oldu.
226 binden fazla şahısla, ABD dünyanın en yüksek meyyit sayısına sahip.
Daha fazla çalışma gerek
Uzmanlar, Anika Chebrolu’nun buluşunu memnuniyetle karşılamakla birlikte, bu molekülün Covid-19’u tedavi edip etmeyeceğini görmek için daha çok çalışma yapılması gerektiğini söylüyor.
Columbia Üniversitesi Kamu Sıhhati Kısmı’ndan virolog Angela Rasmussen “Anika Chebrolu’nun bu araştırmayı yapmasının harikulade olduğunu düşünüyorum ve çalışması eğitim seviyesine kıyasla mutlaka etkileyici ve karmaşık. Hiç elbet fevkalade bir bilim insanı olma potansiyeli var” dedi.
Lakin Rasmussen “Bu stratejinin tedavi potansiyeli olan hususları tespit etmekte uygun olduğunu, fakat bu tespit ettikleri molekülün gerçek şartlarda virüsün girişine ya da çoğalması üzerinde bir tesiri olduğu yahut S proteinine yapıştığı fikrini destekleyen deneysel bir data yok. Moleküllerin antiviral tedavisi potansiyelini daha uygun karakterize edebilmek için laboratuar çalışmaları gerek.” diye de ekledi.
Gelecek planları
Anika, müsabakadan aldığı ödül parasını nereye yatıracağına dair somut planları olduğunu söylüyor.
“25 bin doları araştırmalarıma devam etmek ve kâr gayesi gütmeyen kuruluşumu AcedemyAid’i desteklemek için kullanacağım. Kuruluş, istedikleri meslekleri ya da fırsatları kovalamalarına yardımcı olmak için, muhtaçlık sahibi çocuklara gereç ve ekipman sağlıyor. Kalanını da üniversite eğitimime ayıracağım” diyor.
Bilimle ilgilenebilecek öbür gençlere ne söyleyeceği sorulduğunda ise, daima meraklı olmaları tavsiyesinde bulundu.
“Soru sormayı hiç unutmayın ve kendinize inanın. Karşılaştığınız tüm fırsatlardan en yeterli biçimde yararlanmaya bakın. Nereye geleceğinizi bilemezsiniz”
