Rusya’nın Ukrayna’yı işgali emtia fiyatlarını da etkiledi. Savaş nedeniyle son yılların en yüksek düzeyini gören nikel, bakır, alüminyum üzere metalleri tedarik etme konusunda kaygı yaşanıyor. Savaşın başladığı 24 Şubat’ta 25 bin dolar civarında olan nikelin tonu 42 bin dolara çıktı. Çinko fiyatları da 3 bin 600 dolardan 3 bin 800 dolara, bakır fiyatları ise 9 bin 800 dolardan 10 bin 100 dolara çıktı. Fiyat artışlarında Batı ülkelerinin Rusya’ya uyguladığı yaptırımların tesiri büyük.
MALİYETLERİ KIYMETİNDEN FAZLA
Metallerin ana husus olarak kullanıldığı birçok kesim de fiyat artışlarından etkilendi. Bunlardan biri de bozuk paralar. Bakır, nikel ve çinko metalleri madeni paraların üretiminde kullanılan üç ana unsur. Madeni para üretiminde kullanılan metallerin fiyatları arttıkça maliyetleri bedelinin üzerine çıktı. Ülkede 1 kuruş, 5 kuruş, 10 kuruş, 25 kuruş, 50 kuruş ve 1 lira olarak üretilen madeni paraların her birinin madeni bedeli, para bedelinin üzerine çıktı.
BirGün’de yer alan habere nazaran, 1 kuruşun üretim maliyeti 55 kuruşa, 50 kuruşun üretim maliyeti yaklaşık üç katı olan 1 lira 47 kuruşa, 1 liranın üretim maliyeti ise 1 lira 78 kuruşa kadar çıktı. Ekim ayından bu yana 1 kuruşun maliyeti yüzde 111, 5 kuruşun yüzde 124, 10 kuruşun yüzde 119, 25 kuruşun yüzde 123, 50 kuruşun yüzde 122 ve 1 Tl‘nin maliyeti ise yüzde 125 arttı.
“TİCARİ SIR”
Paranın havaya atılıp yere niyete kadar kıymet kaybettiğini söyleyen CHP Uşak Milletvekili Özkan Yalım, “Daha evvel birinci hesap yaptığımda bizdeki madeni paraların fiyatlarının artışı dolar kurunun artışından kaynaklanmaktaydı. Artık Ukrayna ve Rusya’da çıkan savaşın tesirleri ile Londra Borsası’nda ki metal fiyatları dolar karşısında artmaya başladı” dedi.
Bahisle ilgili Darphane Genel Müdürlüğü’ne para maliyetleri ile ilgili soruları ilettiğini fakat soruların ticari sır münasebet gösterilerek yanıtlanmadığını lisana getiren Yalım, şunları söyledi: “Maliyetler bu pahaların daha altında olsaydı Merkez Bankası çıkıp bu hesaplamayı yalanlardı. Yalanlamadığına nazaran bu iş ticari sır olarak üzeri örtüldüğüne nazaran bence maliyetler burada hesapladıklarımızın çok daha üzerinde olduğu anlaşılıyor. Benim korktuğum öbür bir husus daha var; bu paralar basılıp, piyasaya sürülüyormuş üzere gösterilip tekrar Merkez Bankası’nın art kapısından hurda fiyatına sokuluyor olmasın. Ekonomimiz bu türlü giderse bizler daha çok bu paraların bedelini hesaplarız.”
BİRİNCİ MADENİ PARA 1924’TE BASILDI
Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci madeni paralarının 1924 yılında basıldığını belirten Yalım, “100 para, 5 kuruş ve 10 kuruş madeni paralara, 1925’te 25 kuruş eklendi. Darphane Genel Müdürlüğü’ndeki bilgilere nazaran 1940 yılında basılan 10 paranın yüzde 85’i bakır, yüzde 5’i nikel, yüzde 10’u ise altından oluşuyordu. Devrin kurallarında 10 paranın yükü 4,20 gramdı. 10 parayı bugün imal etmeye kalksak içinde 0,69 kuruş bakır ve 0,81 kuruş nikel olmakla bunun maliyeti tam 1,5 TL olur. İçindeki yüzde 10 altının 18 ayar olduğunu varsayarsak içindeki 0,42 gram altının bedeli 281,4 TL olur ve 10 paranın toplam maliyeti 282,9 TL olur” diye konuştu.
TL, İktisat, Şimdiki, Haberler
