Abidin Dino kimdir, sorusunun cevabı merak edilen bahisler ortasında yer alıyor. Nazım Hikmet’in “Bana mutluluğun fotoğrafını çizebilir misin Abidin?” diye seslendiği ünlü ressam Abidin Dino‘nun hayatına dair ayrıntıları haberimizde bulabilirsiniz. Abidin Dino ne vakit öldü? İşte, Abidin Dino yapıtları ve tabloları…
ABİDİN DİNO KİMDİR?
Abidin Dino, 23 Mart 1913 tarihinde İstanbul’da doğdu. 7 Aralık 1993 tarihinde Paris’te hayatını kaybeden çok taraflı sanatkarımız Abidin Dino, çağdaş Türk fotoğrafının öncülerindendir. Ressam, karikatürist, müellif, sinema direktörü olan sanatçı, Türk fotoğraf tarihinde D Kümesi ve Yeniler Kümesi isimleriyle anılan sanat topluluklarının öncülerinden oldu. Türkiye’nin yanı sıra Fransa, Cezayir, ABD üzere ülkelerde stantlar açmış, yurtdışında “Fransa Plastik Sanatlar Birliği Onursal Başkanlığı”, “New York Dünya Sanat Standı Danışmanlığı” üzere misyonlar üstlendi.
Sol siyasi görüşlü bir aydın olan Abidin Dino, bu fikirleri nedeniyle bir müddet Türkiye’de sürgünde yaşadıktan sonra 1952’den itibaren ömrünü Paris’te sürdürdü. Şair, Arif Dino’nun kardeşi, müellif Güzin Dino’nun eşidir. Beşiktaş kulübü tarafından efsane futbolcular ortasında gösterilen ünlü kaleci Sabri Dino’nun da amcasıdır.
ABİDİN DİNO İLE NAZIM HİKMET ORTASINDAKİ DOSTLUK
Abidin Dino ile Nazım Hikmet çok yakın arkadaştılar. Nazım Hikmet, Abidin Dino’nun yaptığı fotoğrafların hayranıydı. Bir gün yazdığı Saman Sarısı isimli şiirinde bu çok yakın arkadaşına şu biçimde seslenmiştir;
“Abidin’e söylemeli de fotoğrafını yapsın Beyazıt Meydanı’nda şehit düşenin
ve Gagarin Yoldaşın ve daha ismini sanını kaşını gözünü bilmediği-
miz Titof Yoldaşın ve ondan sonrakilerin ve tavan ortasında yatan
genç bayanın
Küba’dan döndüm bu sabah
Küba meydanında altı milyon kişi akı karası sarısı melezi ışıklı bir
çekirdek dikiyor çekirdeklerin çekirdeğini güle oynaya
sen mutluluğun fotoğrafını yapabilir misin Abidin
işin kolayına kaçmadan ancak
gül yanaklı bebesini emziren melek yüzlü anneciğin fotoğrafını değil
ne de ak örtüde elmaların
ne de akvaryumda su kabarcıklarının ortasında dolanan kırmızı balığınkini
sen mutluluğun fotoğrafını yapabilir misin Abidin?”
ABİDİN DİNO’NUN HAYATI
TAHSİL YILLARI
Abidin Dino, Divân-ı Muhasebât Müdürü Rasih Beyefendi ile müzik ve edebiyatla ilgili bir hanım olan Saffet Hanım’ın oğlu olan Abidin, ailenin beşinci çocuğu idi. Doğduğu yıl ailesi Cenevre’ye, akabinde Fransa’ya yerleştiğinden çocukluğu Avrupa’da geçti. 1925’te ailesiyle birlikte İstanbul’a döndü. Robert Kolej’de tahsil görmeye başladı. Evvel babasının ve akabinde annesinin vefatından sonra sanata olan ilgisinin ağır basması nedeniyle tahsilini yarıda bıraktı ve ağabeyi şair Arif Dino’nun dayanağıyla fotoğraf, karikatür ve yazı alanında kendini geliştirmeye başladı.
SANATA ATILIŞI
Abidin Dino’nun birinci çizimleri Yarın gazetesinde, birinci yazıları Artist mecmuasında 1930’lu yılların başında yayımlandı. Bu yıllarda Nâzım Hikmet’in “Sesini Kaybeden Şehir” ve “Bir Meyyit Evi” isimli kitaplarına kapak desenleri de çizdi ve kendini çok genç yaşta “ressam” olarak kabul ettirdi. Halkın Dostu Gazetesi’nde yayımlanan Atatürk’ü bahis alan, çizgilerle süslü röportajı ile Atatürk’ün de beğenisini kazandı.
1933 yılında “D Grubu” isimli sanat kümesinin kurucuları ortasında yer alan Abidin Dino, bu kümeyle amaçladığı, memlekette sanatın gelişmesini ve yayılmasını sağlamak, fikir yanı ağır basan fotoğraflar yaparak, batıdaki çağdaş akımlarla uzunluk ölçüşecek yenilikler getirmekti.
ATATÜRK SAYESİNDE SİNEMA EĞİTİMİ ALMASI
1933 yılında Türkiye’nin Kalbi Ankara isimli belgesel sineması çekmek için Türkiye’ye gelen Sovyetler Birliği’nin ünlü direktörlerinden Sergey Yutkeviç bir stantta Abidin Dino’nun fotoğraflarını görüp beğenir. Yutkeviç’in sinemasını izleyen Atatürk, kendisinden bir Türk gencini yetiştirmesine imkan olup olmadığını sormuştu. Böylelikle Yutkeviç, Abidin Dino’dan dekoratör ve ressam olarak çalışmak üzere kendisiyle SSCB’ye gelmesini istedi.
Dino, 1934 yılında sinema tahsili görmek üzere SSCB’ye gitti ve üç yıl kaldı. Üç yıl boyunca Leningrad’da Eisenstein ve Yutkeviç’in yanında makyajdan dekora, rejiden senaryoya tüm taraflarıyla sinema eğitimi aldı. Yutkeviç’in yönettiği “Madenciler” sinemasında çalıştı. Bu periyotta sol fikirlerle tanıştı. 1937’de II. Dünya Savaşı nedeniyle Sovyetler Birliği tüm yabancı öğrencileri ülkelerine geri gönderme kararı alınca Leningrad’dan ayrılmak zorunda kaldı.
Abidin Dino, Sovyetler Birliği’nden sonra Londra’ya ve oradan da Paris’e gitti. İspanya’daki iç savaşta Cumhuriyetçiler safındaki memleketler arası istekli tugaylar bünyesinde savaşmak için Paris ofisine başvurduysa da, cumhuriyetçiler açıkça kaybetmek üzere olduğundan kabul edilmedi. 1937’de yerleştiği Paris’te ressam ve dekoratör olarak sinema çekim çalışmalarında bulundu. Gertrude Stein, Tristan Tzara, Eisenstein, Andre Malraux ve Pablo Picasso üzere devrin önde gelen sanatkarlarıyla dostluklar kurdu.
YURDA GERİ DÖNÜŞÜ
Abidin Dino 1939’da Türkiye’ye döndü, 1941’de arkadaşlarıyla Yeniler Grubu’nu oluşturdu. Kümenin açtığı ve liman etrafındaki balıkçıları mevzu alan stant, büyük ilgi uyandırdı. Dino, çizgi ve desenlerin ön plana çıktığı fotoğraflarında personel ve köylü tiplerini özgün bir üslupla işledi. Başlangıçta Picasso’nun tesirinde kalan sanatçı, daha sonraları yapıtlarında özgün ve lokal bir senteze ulaştı.
Çeşitli mecmualarda çizgi ve yazılarıyla halktan yana, gerçekçi bir sanat görüşünü savundu. Birinci sayısı 18 Kasım 1938’de çıkan S.E.S (Sanat.Edebiyat.Sosyoloji) isimli mecmuanın çıkmasına büyük katkı veren sanatçı, bu mecmuanın kapanmasından sonra pek çok diğer mecmua çıkardı. Gayesi, faşizm ile uğraşta mümkün olduğunca çok kişiyi harekete geçirmekti. Türkiye Komünist Partisi’nin kıymetli üyelerinden birisi oldu.
HEYKELİ NEREDE?
Ressamın 1995 yılında yapılan heykeli Kadıköy’deki Özgürlük Parkı’nda yer almaktadır.
Abidin Dino’nun Özgürlük Parkı’ndaki heykeli
SÜRGÜN HAYATI VE PARİS’E YERLEŞMESİ
Liman Standı’nın açıldığı 1941 yılında Abidin Dino, siyâsî nedenlerle evvel Mecitözü’ne (Çorum), sonra Adana’ya sürgüne gönderildi. Adana’da Türk Kelamı gazetesini yönetti. Kel isimli bir oyun yazdı, lakin oyun çabucak toplatıldı. Çukurova’nın pamuk personellerini mevzu alan fotoğraflar yaptı ve heykel ile ilgilenmeye başladı. 1943 yılında müellif ve dilbilimci Güzin Dikel ile evlendi. Sürgün sona erince İstanbul’a döndü. 1950’de Çingeneler isimli sinemanın senaryosunu yazdı, senaryo yasaklandı.
Abidin Dino, 1952’de yurt dışına çıkış yasağı kalkınca kesin olarak Paris’e yerleşti. 1954’ten itibaren sekiz yıl boyunca Paris’teki Mayıs Salonu stantlarına katıldı. Fransa, Cezayir, Amerika üzere değişik ülkelerde stantlar açtı. Fransa Plastik Sanatlar Birliği onur başkanlığı New York Dünya Sanat Standı danışmanlığı üzere vazifelerde bulundu. “İşkence”, “Atom Korkusu”, “Savaş ve Barış”, “Çıplaklar”, “Dört Kent”, “Dağ-Deniz” üzere birçok yapıtı çeşitli galeri, müze ve koleksiyonlarda yer aldı.
Abidin Dino’nun 1966’da yönettiği Dünya Futbol Kupası’nı mevzu alan “Gol” isimli belgesel sinemayla İngiliz Sinema ve Televizyon Sanatları Akademisi tarafından direktör Robert Joseph Flaherty anısına verilen belgesel sinema mükafatını aldı.
1968 öğrenci olayları sırasında Paris sokaklarında yürüyüşlere, toplantılara katıldı, sokaklardaki aktiflikleri çizdi. Türkiye’deki birinci ferdî standını 1969’da açarak Paris çalışmalarının bir kısmını gösterdi.
1979 yılında Fransız Plastik Sanatlar Birliği”nin Onursal Başkanlığı’na seçildi, 1989’da Fransız Kültür Bakanlığı’nın Sanat ve Edebiyat Altın Şövalye Nişanı ile ödüllendirildi.
Fikret Mualla, Hakkı Anlı, Remzi Raşa, Selim Turan, Avni Arbaş, Nejat İhtilal, Mübin Orhon ve Albert Bitran ile bir arada Paris Türk Ekolü pentür sanatçılarındandır.
Vakit zaman Türkiye’de şahsî stantlar açan Abidin Dino’nun stantları ortasında “Eller, Parmaklar, Acılar, Acayipler, Tedirginler, Domatesler” başlıklı standı (1984, İstanbul) ve “Bu Dünya Sergisi” (1987, İstanbul) vardır. El motiflerinden oluşan heykeli 1993’te Maçka’ya yerleştirildi. Tıpkı yıl, “Biçimden Öte” ve “Acıyı Çizmek” isimli kitaplarını yayımladı.
1990’da tiroid kanseri teşhisi konan Abidin Dino, 7 Aralık 1993 günü Paris’te ömrünü yitirdi. Cenazesi İstanbul’a getirilerek Aşiyan’daki aile mezarlığında toprağa verildi.
KİTAPLARI
Kısa Hayat Hikayem – Can Yayınları
Sensiz Her şey Renksiz – Can Yayınları
Sinan – Bir Düşsel Yaşamöyküsü – Can Yayınları
Yeditepe Hikayeleri – Can Yayınları
Nazım Üstüne (Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş.
ABİDİN DİNO’NUN YAPITLARI
Vakit zaman Türkiye’de şahsî stantlar açan Abidin Dino’nun stantları ortasında “Eller, Parmaklar, Acılar, Acayipler, Tedirginler, Domatesler” başlıklı standı (1984, İstanbul) ve “Bu Dünya Sergisi” (1987, İstanbul) vardır. El motiflerinden oluşan heykeli 1993’te Maçka’ya yerleştirildi. Tıpkı yıl, “Biçimden Öte” ve “Acıyı Çizmek” isimli kitaplarını yayımladı. 1990’da tiroid kanseri teşhisi konan sanatçı, 7 Aralık 1993 günü Paris’te hayatını yitirdi. Cenazesi İstanbul’a getirilerek Aşiyan’daki aile mezarlığında toprağa verildi.
