Afganistan-Pakistan sınırındaki Çitral kentinin Bamburet, Rumbur ve Birir Vadilerinde yaşayan Kalaşlar, bölgedeki diğer halkların aksine çok tanrılı inançları, dini ritüelleri, kültürleri, görünüşleri ve giyimleriyle dikkati çekiyor. Pakistan’ın Hayber Pahtunhva eyaleti sınırlarında kalan Kalaş Deş adıyla bilinen üç vadide yaşayan yaklaşık 4 bin kişilik Kalaşlar, geçmişte “Kafiristan” denen bölgenin halkı olarak biliniyor. Soylarının Büyük İskender’in Hindistan seferinde bölgeye gelen Makedonlara dayandığı tahmin edilen Kalaşlar, Şaman, Helen, Hint ve Zerdüşt inançlarından izler taşıyan Kalaş dinine mensup.
Bu farklılıklardan en belirgini ise cenaze törenlerinde görülüyor. Kalaşlar ölülerin geri döneceğine inandığı için cenazeleri gömmüyor. Yılın büyük kısmının soğuk geçtiği Kalaş Deş’te cenazeler tabutların içinde toprağın üzerine bırakılıyor. Ölen kişinin iyi bir yere gittiğine inanıldığı için cenaze törenlerinde danslar edilip cenaze sahiplerine para takılıyor. Takılan paralarla bir gün sonra halka dağıtılacak yemek için alışveriş yapılırken yemeğe mazereti olmaksızın gelmemek hakaret kabul ediliyor. Törenler her köyde bulunan tapınaklarda yapılıyor ve 3 gün sürüyor. Buradaki törende cenazeler açıkta beklerken etrafında danslar yapılıyor.
Cenazeyi mezarlığa taşıma ve bırakma işlemini ise sadece erkekler üstleniyor. Cenazelerin gömülmediği bölgedeki mezarlıklarda bu yüzden kötü bir koku oluşmuş durumda. Ayrıca tabutlar, yabani hayvanlarca parçalandığı için etrafta kemik parçaları görmek de mümkün. Son yıllarda bölgenin yabancı ziyaretçilerce turistik bir yer haline gelmesi ve koku ile görüntülerin tepki çekmesiyle cenazelerini gömmeye başlayan Kalaşlar, mezarların üzerine örme usulüyle yaptıkları “Çarpay” adını verdikleri yatakları bırakıyor.
12 PEYGAMBERE İNANIYORLAR
Çok tanrılı Kalaş halkı 12 peygambere de inanıyor. Ancak bu peygamberler insan değil doğal olaylar ve insan davranışları. Halk, 4 mevsimin birer peygamber olduğuna inanıyor. Merhamet ve sevinç gibi insani davranışlar ve hisler de diğer peygamberleri oluşturuyor. Kalaşlar, sadece senede birkaç kere düzenledikleri festivallerde kapılarını açtıkları tapınaklarında ibadet ederken festivaller genelde mevsimsel olaylara ve ay takvimine göre düzenleniyor.
EN BÜYÜK KALAŞ FESTİVALİ KIŞIN
En büyük Kalaş festivali aralık ayında düzenleniyor ve kışın gelişi onuruna yapılıyor. Bu festivalde kurbanlar kesilirken erkekler ve kadınlar danslar ederek kutlama yapıyor. Kadınlar bu özel günlerde en güzel kıyafetlerini giyip makyaj yapıyor. Kalaş halkını Pakistanlıların genelinden ayıran bir diğer özellik ise açık tenli olmaları ve kadınların renkli kıyafetleri. Kalaş kadınları başlarına “şuşut tekke” adını verdikleri üstü açık renkli şapkalar giyerken kabuklu canlılardan, ahşaptan ve taşlardan üretilmiş takılar takıyor.
Kadınlar, saçlarını örmeden, şapkalarını takmadan, “Pirançuvi” adını verdikleri işlemeli kıyafetleri ve “Patti” dedikleri kuşaklarını giymeden dışarı çıkmıyor. Kalaş erkekleri ise Pakistan’ın geleneksel “kamiz” adı verilen kıyafetini giyerken sadece üzerine tüy takılı bir şapka kullanıyor. Boynuz ve hayvansal yağlardan elde ettikleri sıvılarla makyaj yapan Kalaş kadınları bazı taşlardan ürettikleri tozlarla da yüzlerine parlak simler sürüyor.
Kadınların toplumda erkekler kadar yer aldığı bu üç vadide akraba evliliği ise yasak. Kadınlar sadece doğum döneminde bir haftalığına eşlerinden ayrılarak bilge yaşlı bir kadının kontrolünde doğum yapana kadar toplumdan ayrı kalıyor. Başaleni adı verilen yerde doğum yapan kadınlar, yapılan bir ritüelin ardından evine dönebiliyor. Bu ritüelle kadının yeniden saflığını kazandığına inanılıyor. Erkek çocuklarına ergenliğe ulaşınca eş seçme hakkı verilse de boşanma hakkı tanınmıyor. Kadınların boşanma hakkı bulunduğu Kalaşlarda, bir kadın isterse evlenmek istediği kişiye evlilik teklif edebiliyor ve bunun için başlık parası ödüyor.
