Afyonkarahisar’da 1900’lü yılların başında ve daha önceden yapılan tarihi konaklar, evler ve camilerin büyük bölümü 1902 yılının Ağustos ayında çıkan ve 2 günden fazla süren büyük Afyonkarahisar yangınından etkilendi. 1200 civarında yapının etkilendiği yangından sonra 1907 yılına kadar mahalleler yeniden yapılandı. Çavuşbaş semti olarak bilinen ‘Akmescit’ ve ‘Tacıahmet’ mahallelerini oluşturan konaklardan bugüne kadar ayakta kalan ve onarım görmesi gereken 500 yapı belirlenirken, bunlardan 368’inin Kültür ve Turizm Bakanlığı, Afyonkarahisar Belediyesi ve Afyonkarahisar İl Özel İdaresi’nin destekleriyle restorasyonuna başlandı. Nisan 2017’de başlanan çalışmalarda konaklardan 126’sının restorasyonu tamamlandı.
Tarihi konaklar, evler ve camiler hakkında bilgi veren yerel araştırmacı- yazar ve Afyonkarahisar Mevlevihane Sorumlusu Hasan Özpınar, “Afyonkarahisar’da bulunan konaklar veya geleneksel Türk mimarisine sahip evler ülkemizin hemen hemen önde gelen illerinden birisi olarak bizi işaret ediyor. Afyonkarahisar bu konuda şanslı çünkü erken dönemde koruma altına alınmış. 1980’li yılların başlarında sit yani korunması gerekli tescilli kültür varlığı olarak ilan edilmiş. İlimiz yaklaşık 500 civarında tescilli eve sahip. Bu evler baktığımızda tabi özellikle 1902 yılının ağustos ayında yani 118 yıl önce çıkan büyük bir yangında bu gördüğümüz bölümler, mahalleler tamamıyla yanmış. 2 günü aşan büyük bir yangın, tarihte de ‘büyük Afyonkarahisar yangını’ olarak geçer ve 1200 civarında tarihi yapıyı, konağı etkilemiş” dedi.
‘YANGINDAN SONRA MAHALLELER YENİDEN PLANLANMIŞ’
Yangının ardından mahallede bulunan cadde, sokak ve yapıların yeniden planlandığına dikkat çeken Özpınar, şunları söyledi: “Sonrasına baktığımızda 1906- 1907 yılına kadar süre içinde bu mahalleler yeniden planlanmış. Bugünkü gördüğümüz sokak sistemleri, birbirini dik kesen sokaklar, caddeler, birbirini kesmeyen evler, hemen hemen hepsi birbirinden değişik konaklar Afyonkarahisar’ın bir yüz akı. Bugün de baktığınızda şehrin tarihi yüzünü bu sokaklarda görmek mümkün. Afyonkarahisar’ın tarihi konakları genellikle 2, nadiren de olsa 3 katlı evlerden oluşuyor. Evlerin ortak özelliği bazılarının ilk katları taş yapı, üzerine çıktıkça kerpiç bağdadi, yine ahşap hatıllarla desteklenmiş evleri görüyoruz. Bu evler tabi yaklaşık 118 yıllık bir zaman dilimi içinde bugün de hala varlığını koruyor. Ne mutlu ki geçen yıllarda Afyonkarahisar İl Özel İdaresi, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Afyonkarahisar Belediyemizin destekleriyle restorasyonu yapılıyor. Günümüzde de yine bu restorasyonların artarak devam edeceğini görüyoruz. Bu semtler Afyonkarahisar Kalesi ile Hıdır dediğimiz bir tepenin yamaçlarında Afyonkarahisar’ın tarihi yüz akı. Bu sokaklarda yaklaşık 31 sokakta pek çok tescilli ve tescilsiz, aslına bakarsak bize göre hepsi tescile değer, pek çok yapıyı görmek mümkün. Yine bu semtlerde 30’un üzerinde tarihi camimiz var. Mevlevihane’den tutun da bugün 750 yıldır ayakta duran Ulu Cami’ye varıncaya kadar. Birbirinden farklı mimariye sahip, dini, sivil, mimari örneği yapılar yerli yabancı tüm turistleri bu şehre çekmek için önemli bir sebep.”
‘DESTEK VERİLMESİ BİZLER İÇİN SEVİNDİRİCİ’
Evlerin restorasyonunun maliyetli olduğunu ve bu maliyeti sahiplerinin kaldıramayacağını vurgulayan Hasan Özpınar, “Yaklaşık 31 sokakta 500’e yakın tescilli korunması gerekli kültür varlığı sayılan evlerimiz var ve bu evlerimizin büyük bir kısmı restore edildi. Kalan kısmın da yine önümüzdeki günlerde ve yıllarda restore edileceğini sevinerek öğrendik. Bunlar tabi ecdat yadigarı. Daha sonraki gelecek nesillere aktarılması için mutlaka ve mutlaka bakımları yapılması gerekiyor. Bugün içinde baktığımız zaman genellikle bu evlerde ikamet eden ev sahiplerinin dar gelirli insanlar olduğunu biliyoruz. Bu evlerin restorasyonu zahmetli ve masraflı işler ve haliyle buralarda yaşayan insanların bunu kaldırma imkanları, bu bedeli, bu maddi külfeti karşılama imkanları çok kısıtlı. Bu sebepten de devletimizin bu şekilde destek vermesi de Afyonkarahisar’da yaşayan ve Afyonkarahisar tarihini araştıran bizler için de sevindirici birer gelişme” diye konuştu.
