İlk olarak bin 907 yılında Makridi Bey tarafından kazılan höyükte, düzenli araştırmalar Atatürk’ün talimatıyla bin 935 yılında Türk Tarih Kurumu tarafından başlatıldı. Hitit öncesi dönemin önemli şehirlerinden olan Alacahöyük, Hititler Dönemi’nde Hattuşa’nın gölgesinde kaldı. Hitit dönemine ait iki büyük sfenks tarafından korunan güneydeki anıtsal giriş, iki kule arasında kalacak şekilde düzenlenmiş.
Kral mezarları
Yerleşime ait temelleri ve diğer buluntularıyla Hitit mimarlığına ve sanatına ışık tutan Alacahöyük’ün en önemli buluntuları kraliyet mezarlarıdır. Kenarları taşla örülmüş mezarlar, ahşap hatıllarla kapatılmış, damları üzerine kurban edilen sığırların başları ve bacakları yerleştirilmiştir. Prens ve prenseslere ait olduğu düşünülen ve Eski Tunç Çağı’na tarihlenen bu 13 mezarda, süs eşyaları, güneş kursları, geyik ve boğa heykelleri, kama, kılıç, balta gibi savaş aletleri ile pişmiş toprak, taş, altın, gümüş, tunç, bakır ve elektrondan yapılmış eserler ve süs eşyaları bulunmuştur.
Alacahöyük Müzesi
Alacahöyük’te ilk yerel müze, bin 940 yılında açıldı. bin 982 yılında örenyeri içerisindeki binasına taşınan müze, 2 bin 11 yılında yeniden düzenlendi. bin 935 yılında başlayan Alacahöyük kazılarında açığa çıkartılan eserler, kazı başkanlarının adlarının verildiği salonlarda sergileniyor. Alacahöyük kazısı, Türkiye’nin ilk ulusal kazılarından biri.
