Avrupa Birliği’nin yedi yıllık bütçe planlaması anlamına gelen Çok Yıllı Mali Çerçeve’nin (MFF) bu yılın sonuna kadar yenilenmesi gerekiyor.
Fakat özellikle İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılması ile meydana gelen yıllık 12-15 milyar euroluk açığın nasıl kapatılacağı konusu ve üye ülkelerin öncelikleri yeni bir taslak üzerinde anlaşılmasını her zamankinden daha zor hale getirdi.
2014-2020 yıllarını kapsayan uzun vadeli bütçenin sona ermesinin ardından yeni yedi yıllık planın hemen devreye girebilmesi için bir an evvel son halinin verilmesi gerekiyor.
Peki Çok Yıllı Mali Çerçeve nelerden oluşuyor ve kaynağını nereden alıyor?
Avrupa Birliği bütçesiÇok Yıllı Mali Çerçeve’ye geçmeden önce AB’nin kurumsal işleyişini sağlayan yıllık bütçeden bahsetmek gerekiyor.
AB bütçesi, Birliğin politika ve önceliklerini gösteren en önemli araçlardan birisi. Euro cinsinden hazırlanan AB bütçesi denk bütçe esasına dayanıyor.
İşte bu konuda sıkı bir disiplin sağlamak amacıyla yıllık bütçeler 1988 yılından beri yedi seneyi kapsayan Çok Yıllı Mali Çerçeve’ye bağlı kalınarak oluşturuluyor. Çok Yıllı Mali Çerçeve ana harcama kalemlerini ve yıllık bütçelerin limitlerini belirliyor.
Çok Yıllı Mali Çerçeve’ye nasıl karar veriliyor?Çok Yıllı Mali Çerçeve’nin belirlenmesinde Avrupa Birliği Konseyi merkezi bir rol oynuyor. Halihazırda yürürlükte olan çerçeve bitmeden Avrupa Komisyonu yeni bir taslak hazırlıyor.
Daha sonra Avrupa Birliği Konseyi’nde bu taslak baz alınarak müzakereler yürütülüyor ve bu süreçte tüm üye ülkelerin yer alması sağlanıyor. Taslağın son hali üzerinde oy birliğine varılması gerekiyor.
Bu süreçte AB liderlerinden de tavsiyeler alınıyor. Ayrıca taslağın son haline Avrupa Parlamentosu’nun da onay vermesi gerekiyor. Bu aslında Avrupa Parlamentosu’nun mali çerçeveyi kabul ya da reddedebileceği anlamına geliyor ama taslak üzerinde bir değişiklik yapma yetkisi bulunmuyor.
Avrupa Komisyonu tarafından 2 Mayıs 2018 tarihinda kabul edilen taslak 27 AB üyesi ülkenin GSMH’sinin yüzde 1,11’ine den gelen 1,14 trilyon euroluk bir bütçe öngörüyor.
Avrupa Birliği Konseyi Başkanı Charles Michel aralık ayında maliye bakanlarıyla yaptığı görüşmeler sonrası önerdiği bütçe ise üye ülkelerin milli gelirlerinin yüzde 1,07’sine denk gelen 1,09 trilyon euro.
Mali Çerçeve neleri kapsıyor?Çok Yıllı Mali Çerçeve, genel başlıklar halinde AB harcama kalemlerine karar veriyor. Böylece AB’nin öncelikleri ve hareket alanlarına karar verilmiş oluyor.
Mali Çerçevede her başlık için ayrı ayrı taahhütler, tüm başlıklar için toplam taahhütler ve önceki yıllardan kalan ödemeler belirleniyor.
Bu sayede AB’nin yıllık bütçesini toplam büyüklüğüne karar verilirken Birliğin uzun vadeli önceliklerine ayrılan kaynağın korunması sağlanmış oluyor.
Öte yandan Çok Yıllı Mali Çerçeve krizlerde, acil durumlarda veya farklı nedenlerle şartların değişmesiyle doğacak ihtiyaçların karşılanmasını sağlamak içinde esneklik içeren bazı özel mekanizmalar barındırıyor.
Yıllık bütçeler nasıl belirleniyor?AB bütçesi Çok Yıllı Mali Çerçeve’de konulan limitler içerisinde kalmak zorunda ve uzun müzakereler sonu sonucu belirleniyor.
Burada da ilk taslak Avrupa Komisyonu tarafından belirleniyor. Daha sonra bu taslağın hem Avrupa Birliği Konseyi’nde ulusal hükümetler tarafından hem de doğrudan seçilen Avrupa Parlamentosu üyeleri tarafından onaylanması gerekiyor.
Hem Avrupa Birliği Konseyi’nin hem de parlamentonun tasar üzerinde değişiklik yapma hakkı bulunuyor. Taslak son halini aldıktan sonra Konsey’de ve parlamentoda ayrı ayrı oylanıyor.
Yıllık bütçe büyüklüğü ne kadar?Avrupa Birliği bütçesi 2019 yılında 148 milyar euro civarındaydı. Bu aslında Avusturya veya Belçika’nın bütçesinden daha küçük bir miktar.
Bu Avrupa Birliği’nin 27 üye ülkesinin toplam bütçesinin yüzde 2’sine denk geliyor. Bu bağlamda her bir Avrupa Birliği vatandaşı vergiler yoluyla Avrupa Birliği bütçesine yıllık 240 euro katkıda bulunuyor.
Bütçenin kaynağı nereden geliyor?Bütçe gelirleri, ulusal otoritelerin ilave bir kararına ihtiyaç duyulmaksızın otomatik olarak AB’ye aktarılan öz kaynaklar ile diğer gelirlerden oluşuyor. Öz kaynaklar da geleneksel öz kaynaklar, KDV payı ve GSMH payı olmak üzere üç ana kalemden oluşuyor.
Birliğe üye olmayan üçüncü ülkelerden yapılan ithalat üzerinden alınan gümrük vergileri geleneksel öz kaynakların temelini teşkil ediyor. Yine üye ülkeler uyguladıkları KDV rejimi içerisinden yüzde 0,3’lük payı AB bütçesine aktarıyor. Bunun dışında bütçenin en büyük kalemini ise üye ülkelerin milli gelirlerinin belli bir oranının Brüksel’e aktarması oluşturuyor.
AB bütçesinin harcama kalemleri neler?AB bütçesinin harcama kalemleri Çok Yıllı Mali Çerçeve’de belirlenen beş ana başlık altında toplanıyor. Bunlar:
- Akıllı ve kapsayıcı büyüme
- Sürdürülebilir büyüme: Doğal kaynaklar
- Güvenlik ve vatandaşlık
- Küresel Avrupa
- İdari harcamalar