İşgalci Ermenistan ile Azerbaycan arasında 30 yıldır devam eden Dağlık Karabağ ihtilafı önceki gece Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin huzurunda beyaz bayrak çekmesiyle noktalandı. Eylül ayı sonunda başlayan çatışmalardan Bakü tarafı galibiyetle çıktı. Rusya, Ermenistan ve Azerbaycan liderlerinin imza attığı üçlü mutabakat metni, Ermenistan’ın işgal ettiği topraklardan çekilmesini öngören 9 maddelik yol haritasını içeriyor.
RAYONLAR KURTARILDI
Bu maddeler çerçevesinde Azerbaycan, 1992-1994 yılları arasında yaşanan birinci Dağlık-Karabağ Savaşı’nda Ermenistan’ın işgal ettiği 7 rayonun (ilçeye karşılık gelen idari birim) tamamını geri alacak. Bu rayonlar; Kelbecer, Laçin, Gubadlı, Zengilan, Cebrail, Fuzuli ve Ağdam. Son harekâtta Azerbaycan, 5 reyonu geri almıştı. Ayrıca Dağlık Karabağ topraklarının Ermenilerden kurtarılan yüzde 25’i de Azerbaycan’a katılacak. Anlaşma ile sağlanan bir başka kritik kazanım da, Azerbaycan ile Azerbaycan’a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında kara ulaşımına imkan tanınması oldu. Söz konusu planın uygulamadaki denetimini, bölgeye konuşlanmaya başlayan Rus barış gücü izleyecek. Üçlü mutabakat zaptı pazartesiyi salıya bağlayan gece saat 01.00’de yürürlüğe girdi. Rusya lideri Vladimir Putin, “Anlaşma sadece ateşkes değil, Karabağ ihtilafının bölgedeki tüm halkların çıkarları gözetilerek köklü çözüme kavuşturulmasını öngörüyor” açıklamasını yaptı.
Gence’deki kutlamada halk, 2002’de Terter’de çatışmada gözlerini ve ayağını kaybeden bir gaziye sevgi gösterisinde bulundu.
İLHAM ALİYEV: ŞANLI ZAFERİMİZ
Ulusa sesleniş konuşması yapan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise, “Anlaşma Ermenistan’ın yenilgisi anlamına gelmektedir. Paşinyan bu anlaşmayı kameralardan uzak bir yerde, korkakça imzalayacak. Demir yumruğumuz sayesinde imzalıyor. Bu bizim şanlı zaferimizdir” dedi ve ekledi: “Anlaşmanın 5’inci maddesinde, ateşkes denetimi için barış gücü merkezi oluşturulacağı yazıyor. Bu merkezde Rus ve Türk askerleri faaliyet gösterecek. Türkiye resmen, bu çatışmanın gelecek çözümünde ve ateşkese uyulma işinde rol alacaktır. Kardeşim Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Putin’in çabalarını takdir ediyorum. Çünkü onlar bu 45 gün boyunca, sorun barış yoluyla çözülsün diye büyük çaba harcadı.”
ŞUŞA DÖNÜM NOKTASI OLDU
Azerbaycan ordusu 27 Eylül’de, askeri ve sivil noktaları hedef alan Ermenistan’a karşı hârekat başlattı. Çatışmalar süresince 10 Ekim, 18 Ekim ve 26 Ekim’de üç defa insani ateşkes ilan edildi, ancak bunlara uyulmadı. Şuşa ilinin 8 Kasım’da Azerbaycan’ın kontrolüne geçmesi dönüm noktası oldu. Azerbaycan ordusunun Dağlık Karabağ’ın başkenti Hankendi’ne ilerlemesi beklenirken Erivan pes etti.
BİLGİ NOTU: Eylül sonunda başlayan çatışma ve saldırılarda 92 Azerbaycanlı sivil hayatını kaybetti. Ermenistan tarafı 1300 askerlerinin öldüğünü açıkladı.
KREMLİN: GÖZLEM MERKEZİ AZERBAYCAN’DA OLACAK
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Sözcüsü Dmitriy Peskov, Türkiye’nin anlaşmada barış gücü olarak yer almadığını belirterek, “Taraflar, Türkiye’nin askeri varlığıyla bölgede barış gücünde yer alması anlaşmasına varamadı. Anlaşmada Karabağ dışında Azerbaycan topraklarında ortak ateşkes denetim merkezi oluşturulması öngörülüyor. Bu merkezin oluşturulması ayrıca yapılacak görüşmelerin konusu olacaktır” dedi.
TÜRK VE RUS SUBAYLARDAN ‘ORTAK GÖZLEM GÜCÜ’ – MEHMETÇİK KARABAĞ YOLCUSU
Ermenistan’ın teslim olmasının ardından bölgede Türkiye ile Rusya “Ortak Gözlem Gücü” oluşturacak. Edinilen bilgiye göre, bu gücün ana omurgasını Türk ve Rus subaylar oluşturacak. Gücün ana görevi, varılan ateşkesin ihlal edilip edilmediğini tespit etmek olacak. Bu kapsamda söz konusu güç sahada anlaşmaya uygun olmayan tutumları belirleyerek, hızlı şekilde müdahale edecek. Güçte görev alacak olan Türk subaylar sahada düzenli devriye görevine katılmayacak, ağırlıklı olarak karargâhta irtibat gücü olarak kalacak.
Ortak Gözlem Gücü’nün kaç askerden oluşacağı, ortak karargâhın nerede kurulacağı ve daha birçok teknik konu önümüzdeki günlerde Türk ve Rus askeri heyetlerinin yapması planlanan ortak toplantıda belirlenecek. İlk aşamada, Ermenistan tarafından bir ihlal olursa Rusya, Azerbaycan tarafından bir ihlal olursa da Türkiye devreye girerek, ihlali sonlandıracak. Konuya ilişkin Rus mevkidaşı Sergey Lavrov’la bir telefon görüşmesi gerçekleştiren Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, “Şimdi bunun nasıl gözetleneceği, denetleneceği konusu var. Görüşmelerimiz devam ediyor” açıklamasını yaptı. (Uğur ERGAN / ANKARA)