1077 kişi üzerinde yapılan denemeler, aşının insan bedeninin antikor ve koronavirüse karşı savaşacak akyuvarlar üretmesini sağladığını gösterdi.
Uzmanlar ilk bulguların çok umut verici olduğunu, ama yine de aşının korunmak için yeterli olacağını söylemek için daha kapsamlı araştırmaların sonuçlarının beklenmesi gerektiğini vurguluyorlar.
Birleşik Krallık şimdiden 100 milyon doz aşı siparişi verdi.
Aşının nasıl bir etkisi var?
Tam adı ChAdOx1 nCoV-19 olan aşı görülmemiş bir hızla geliştirildi.
Aşının geliştirilmesinde şempanzelerde sıradan gribe neden olan bir virüsün genetiğiyle oynanmış hali kullanıldı.
Virüs, genetiğiyle hem koronavirüse benzeyecek ama hem de insanları hasta edemeyecek şekilde oynandı.
Bilim insanları bunu koronavirüsün üzerindeki dikensi protein özelliğini bu virüse taşıyarak başardılar. Bu dikensi çıkıntılar virüsün insan hücrelerine girişinde önemli rol oynuyor.
Bu şu anlama geliyor. aşı koronavirüse benziyor ve bağışıklık sistemi ona karşı ne yapması gerektiğini öğrenebiliyor.
Antikor ve T hücresi ne demek?
Koronavirüsle ilgili olarak dikkatler şu ana kadar çoğunlukla antikorlara odaklıydı. Ama antikorlar bağışıklık sistemimizin parçalarından sadece biri.
Antikorlar bağışıklık sistemimiz tarafından virüslerin yüzeyine yapışmak üzere üretilen küçük proteinler ve koronavirüsü etkisizleştirerek bizi savunabiliyorlar.
T hücreleri ise akyuvarların bir türü. Bunlar bağışıklık sisteminin, virüsten etkilenen hücreleri belirleyip imha etme işlemini gerçekleştirmesinde önemli rol oynuyorlar.
Hemen bütün etkili aşılar hem antikor geliştirme hem de T hücresi çoğaltma etkisi yaratır.
Oxford deneyinde T hücreleri aşıdan 14 gün sonra, antikor düzeyi ise 28 gün sonra en üst düzeyine çıktı. Deney bağışıklığın ömrünün ne kadar uzun olacağını anlayabilecek kadar uzun süre yapılmadı.
Güvenli mi?
Evet fakat yan etkileri var.
Aşı tehlikeli bir yan etki yaratmadı ama aşı yapılanların yüzde 70’i baş ağrısı ya da ateş yükselmesi yaşadı.
Uzmanlar her iki yan etkinin de paracetamol alınarak hafifletilebileceğini söylüyor.
Oxford Üniversitesi’nden profesör sarah Gilbert, “Aşımızın Covid-19 salgınıyla başa çıkmakta faydalı olup olamayacağını tam olarak söyleyebilmek için daha çok çalışma yürütülmesi gerekiyor. Ama ilk sonuçlar umut verici” diye konuştu.
Bundan sonra ne olacak?
Şu ana kadar sonuçlar umut verici ama asıl amaç aşının güvenli olup olmadığını kesinliğe kavuşturmak.
Yapılan araştırmalar henüz aşının insanların hasta olmasını kesinlikle engelleyeceğini ya da hastalığın belirtilerini hafifletebileceğini göstermiş değil.
Bundan sonraki aşamada Birleşik Krallık’ta yürütülecek kapsamlı deneylere 10 bini aşkın insan katılacak.
Ama şu anda İngiltere’de koronavirüs vaka sayısı düştüğü için aşı başka ülkelerde de denenecek.
Dolayısıyla ABD, Güney Afrika ve Brezilya’da da yapılacak deneylerle toplam 30 bin kişi aşıyı kullanmış olacak.
Bir de gönüllü olacak kişilerin aşıyı olduktan sonra bilerek virüse maruz bırakıldığı “meydan okuma denemeleri” çağrıları var. Fakat böylesi bir deney konusunda ciddi etik kaygılar var.
Aşı bize ne zaman ulaşacak ?
Koranavirüs aşınının etkili olduğunun yıl sonuna kadar kanıtlanması mümkün fakat bu hemen bulunabileceği anlamına gelmiyor.
Sağlık ve bakım sektöründe çalışan yani yüksek riskli işler yapanlara ve sağlık durumu veya yaşından dolayı riskli gruba giren insanlara öncelik verilmesi planlanıyor.
Ne var ki yaygın bir aşı kampanyasının her şey yolunda gitse bile gelecek yıldan önce başlaması mümkün görünmüyor.
Oxford aşı çalışması yapılan tek yer değil. ABD ve Çin’de aşı denemelerinden benzer olumlu sonuçlar alan gruplar var.
ABD şirketi Moderna geliştirdiği aşının antikorlar ürettiğini bildirdi. BioNtech ve Pfize firmaları da aşı deneylerinde olumlu sonuçlar aldıklarını bildiriyorlar.
Dünya çapında geleneksel ve deneysel yeni tekniklerle toplam 23 aşı projesi üzerinde çalışmalar sürüyor.
140 aşı adayı ise ön klinik araştırma aşamasında.
