Avrupa Birliği ülkelerinden Slovakya’nın Başbakanı Igor Matovic, AB’nin ‘Rus aşısı karşıtı’ olmasına rağmen 2 milyon doz Sputnik V aşısı almıştı. Bu sayede aşılama oranını hızlandırmayı ve pandeminin önünü almayı amaçlayan Matovic için işler hiç de umduğu gibi gitmedi.
Başbakan, aşıların gelmesinden kısa bir süre sonra kendi hükümetinin istifa baskısı ile karşı karşıya kaldı ve daha fazla dayanamayarak 28 Mart günü istifa ettiğini açıkladı. Matovic böylece pandemi kaynaklı krizler yüzünden koltuğunu bırakmak zorunda kalan ilk lider sıfatını da elde etti.
Başbakan’ı istifaya götüren süreç oldukça çarpıcı. Ancak bu konudaki detaylara girmeden önce Slovakya pandemi ile mücadelede başarı hikayelerinden biri olarak görülürken tablo nasıl tersine döndü ona bir bakalım…
MART 2020’DE OHAL İLAN EDİLDİ
Yaklaşık 5,5 milyon nüfusu ile Slovakya, koronavirüs pandemisinin ilk başladığı dönemde, salgınla en etkili mücadele eden ülkeler arasındaydı.
Mart 2020’de günlük vaka sayısı ortalama 10 olan Slovakya’da virüsün yayılmasını önlemek amacıyla olağanüstü hal (OHAL) ilan edildi. 16 Mart-14 Haziran arasında geçerli olan OHAL kapsamında sportif ve kültürel faaliyetler, aile toplantıları, dini törenler yasaklandı.
Pandeminin ilk günlerinde ülkenin başbakanı daha önce sağlık bakanlığı da yapmış olan Peter Pellegrini’ydi. Yapılan seçimler sonucu OHAL’in başlangıcından beş gün sonra Pellegrini koltuğu Matovic’e devretti.
Virüs Avrupa’yı kasıp kavururken maske kullanımına erkenden başlanması, sınırların kapatılması ve yukarıda saydığımız diğer önlemler ile Slovakya, salgının ilk dalgasından büyük ölçüde kaçındı. Hatta bir halk sağlığı başarı öyküsü olarak büyük övgü topladı.
EKİM AYINDA İKİNCİ OHAL GELDİ
Yaz aylarını sakin geçiren Slovakya’nın günlük vaka sayıları Ağustos 2020’de yüzlere, Ekim 2020’nin başında ise binin üzerine çıkmaya başladı. Matovic hükümeti, 1 Ekim 2020’de 45 gün sürmesi planlanan bir OHAL kararı daha aldı. Restoranlar kapandı, okullar kapandı, maske takma zorunluluğu yeniden geldi.
(Defalarca uzatılan OHAL kararı bugün halen yürürlükte. Son olarak iki hafta kadar önce yapılan açıklamayla OHAL’in 40 gün daha devam edeceği duyuruldu.)
TARİH ARALIK 2020: ÜLKE TAM KAPANMAYA GİTTİ
Hızla artmaya başlayan vaka sayıları karşısında OHAL önlemleri de etkili olmayınca tam kapanma ilan edildi. Slovakya Sağlık Bakanı Marek Krajci, 19 Aralık Cumartesi gününden itibaren ülkede market, eczane, banka dışında dükkanların büyük çoğunluğunun kapatılacağını, evlerden çıkışlara yalnızca iş, doktor ve alışveriş gerekçesiyle izin verileceğini duyurdu.
Krajci, “Durum her zamankinden daha ciddi. Noel Bayramı virüsün yayılması açısından çok tehlikeli” şeklinde konuştu. Tam kapanma 10 Ocak 2021’e kadar devam etti.
SLOVAKYA’NIN KORONAVİRÜS BAŞARI HİKAYESİNE NE OLDU?
Tam kapanma 10 Ocak’ta sona erdi ancak ülke hala çok iyi durumda değildi. Şubat ayında yeni ve daha sert kısıtlamalar duyuruldu. Avrupa’nın nüfus açısından en küçük ülkeleri arasında yer alan Slovakya’da can kayıplarının ciddi artış göstermesi, ülkeyi dünya genelinde toplam nüfusa oranla ölü sayısında ilk sıraya yükseltti.
Ocak ayında yeni vakalar ve hastaneye yatışlar zirve yaparken Covid-19 nedeniyle hastaneye kaldırılan tüm hastaların yaklaşık yüzde 20’si hayatını kaybetti.
Ne yazık ki rakamlar daha da kötüye gidiyor gibi görünüyor. Slovakya’nın en büyük ikinci hastanesi olan Kosice’deki Louis Pasteur Üniversite Hastanesi’nde, şubat ayında Covid-19 hastalarının ölüm oranı bir önceki aya göre arttı. Vefat oranı yüzde 24’ten yüzde 30’a yükseldi.
Artan vefat ve vaka sayıları sebebiyle sağlık sisteminde sorunlar yaşayan Slovakya, 17 Şubat’ta Avrupa Birliği’nden acil yardım talebinde bulundu. Yardım talebinin ardından komşu ülkeler harekete geçti. Polonya Sağlık Bakan Yardımcısı Waldemar Kraska, Slovakya’dan solunum cihazına ihtiyaç duyan ileri düzeyde yeni tip koronavirüs hastası 3 kişinin ülkeye getirildiğini duyurdu, yeni hastaların da kabul edileceğini açıkladı.
Slovakya’ya yardım eden bir diğer ülke de Almanya oldu. Slovak sağlık sistemi üzerindeki baskıyı hafifletmek isteyen Almanya, suni akciğer ventilasyonuna ihtiyaç duyan hastaların tedavisine yardım etme talebinde bulundu.
Öte yandan Slovakya, salgın ile mücadelede yaşanan personel sıkıntısı nedeniyle, pandemi hastanelerinde görevlendirmek üzere Avrupa Birliği’nden 10 doktor ve 25 hemşire istedi.
PANDEMİDE DEĞİŞEN YÖNETİM
Bir yandan pandemi ile mücadele eden Slovakya, diğer yandan hükümet değişimi yaşadı. Pandeminin Avrupa’yı vurduğu döneme denk gelen 21 Mart 2020’de OLANO (Sıradan İnsanlar ve Bağımsız Şahsiyetler Partisi), SME-RODİA (Biz Aileyiz), SAS (Özgürlük ve Dayanışma Partisi) ve ZA LUDİ (Halk İçin) partilerinden oluşan koalisyon hükümeti ile Igor Matovic başbakan oldu.
Başlangıçta, Slovakya koronavirüs salgınını iyi idare ediyor gibiydi. Geçen bahar sıkı bir tecritin ardından, ülkede ekonomi ve sosyal hayat kısa sürede normale döndü. Sonbaharda ikinci dalga yaklaşırken Başbakan Matovic, pek çok uzmanın karşı yöndeki tavsiyelerine rağmen ülke çapında bir başka kapanmayı önlemek için düzenli antijen testi yapmaya karar verdi.
Bu kapsamda ülke genelinde 5 binden fazla test merkezi kuruldu. Slovak yetkililer, PCR yerine daha az güvenilir olan ve 15 dakikada sonuç veren antijen testi kullanma kararı aldı. Başbakan Matovic, 13 milyon antijen testinin hazır olduğunu duyurdu. Slovak lider ayrıca ülkenin tamamen karantina altına alınmaması için halka test yaptırması çağrısında bulundu. Strateji başarısız oldu.
Bu arada, Slovakya’daki koronavirüs krizi kontrolden çıktı ve İngiliz mutasyonu ülkede son hızla yayılmaya başladı. Sağlık yetkilileri, hükümetin kendileri ile iş birliği yapmamasından şikayet etmeye başladı. Ayrıca, enfekte kişiler için getirilen genel kısıtlamalara ve karantina önlemlerine neredeyse hiç uyulmuyordu. Ülkede şu anda her gün 2.000’den fazla yeni vaka ve yaklaşık 100 ölüm kaydediliyor.
RUS AŞISI HAMLESİ BARDAĞI TAŞIRDI
Ülkede pandemi ile mücadele kontrolden çıkarken, hükümette de ipler geriliyordu. Başbakan Matovic ile koalisyon ortakları, salgının seyri konusunda anlaşmazlıklar yaşıyordu. Tüm bunlar olurken Matovic, ülkedeki aşılamayı hızlandırmak için Rusya ile aşı anlaşması yaptı. Ancak burada ilginç bir nokta vardı; Başbakan’ın Rusya ile aşı anlaşması yaptığından kimsenin haberi yoktu.
Slovakya’nın Rusya’dan 2 milyon dozluk Sputnik V aşısı temin etmek için gizli bir anlaşma yaptığının ortaya çıkması üzerine siyasi bir skandal hükümeti kasıp kavurdu. Anlaşma hükümetteki koalisyon ortaklarının desteği olmadan hayata geçirildi. Slovakya’nın Sputnik V’e halen kullanım onayı vermemiş olan AB’nin bir üyesi olması da işin diğer boyutu.
Matovic’in Rus aşısını tek taraflı olarak satın alma kararı bardağı taşıran son damla oldu. Sebep olduğu politik krizin ardından istifa etmesi istenen Başbakan, sonunda bu çağrıyı kabul etti. Matovic’in yerine Cumhurbaşkanı Zuzana Caputova tarafından Maliye Bakanı Eduard Heger getirildi. Matovic, vedasında “Bu yıl boyunca yaptığım tüm hatalardan dolayı beni affedin lütfen” diye konuştu. (Matovic’den iki hafta kadar önce de Sağlık Bakanı Marek Krajci, baskılara daha fazla dayanamayarak istifasını vermişti.)
Öte yandan ülkeye gelen 2 milyon doz Rus yapımı Sputnik V aşıları henüz inceleme aşamasında olduğu için uygulanmaya başlanmadı.
