Her yıl pek çok bilim insanı yurtdışına eğitim ve araştırma için giderken, dünyanın saygın üniversitelerinden Türk bilim insanları da Türkiye’ye dönerek buradaki devlet üniversitelerini seçiyor. Hürriyet Eğitim, son iki yılda TÜBİTAK projeleriyle veya kendi araştırmalarıyla Türkiye’ye dönen bilim insanlarıyla konuştu. Hepsinin ortak hedefi Türkiye’de bilimin daha da gelişmesinde rol oynamak. Karşılarına çıkabilecek zorluklara rağmen kararlılar. Ayrıca Türk öğrencilerin dünyanın en iyi üniversitelerindekiler kadar nitelikli olduğunu söylüyorlar.
İskender Gökalp
‘LİSANSIN AVRUPA’DAN FARKI YOK’
Prof. Dr. İskender Gökalp (ODTÜ Makine Mühendisliği Bölümü): İTÜ’de Uçak Mühendisliği programını tamamladım. Ardından Paris’e gittim. Orada TÜBİTAK benzeri bir merkez olan CNRS’e bağlı Aerotermik Laboratuvarı’nda ‘türbülanslı yanma’ konusunda doktora yaptım. Çalışmalarıma 30 yılı aşkın devam ettim. 2007’de merkezin yanma laboratuvarının direktörü oldum. Enerjinin kimyasal dönüşümü konusunda 130 makale yazdım ve 70 doktora öğrencisi yetiştirdim. Artık ODTÜ’de kendi alanımda çalışmaya ve yeni bilim insanlarına daha fazla katkıda bulunmak istiyorum. Bu yıl ‘TÜBİTAK 2232 Uluslararası Lider Araştırmacı Programı’ ile ODTÜ’ye geliyorum. Burada araştırmalarımı sürdüreceğim ve 5 doktora öğrencim olacak. Türkiye’deki lisans eğitim kalitesinin Avrupa ve ABD’ye göre hiçbir farkı yok. Ancak iş lisansüstüne geldiğinde o düzeyde değiliz. Kıta Avrupası’na göre araştırma boyutunda da bazı problemler var. Büyük laboratuvarlarda ortak çalışmalar yapabilmede istediğimiz seviyede değiliz. Amacım ODTÜ’de CNRS benzeri bir araştırma merkezi kurmak. Mükemmeliyet merkezleri olmazsa, Ar-Ge ve yenilikçi teknoloji üretmede ilerlemek ve dünya aktörü olmak imkânsız.
LONDRA’YLA KANSER ÇALIŞMASI
Dr. Ahmet Acar (ODTÜ Biyolojik Bilimler Bölümü): ODTÜ biyoloji programını bitirdim. Bu yıllarda yazlarımı MIT’de, ünlü kanser araştırmacısı Profesör Robert Weinberg’in laboratuvarında geçirdim. Bu dönem, kanser alanında çalışmam için beni motive etti. Lisansüstü çalışmalarım için İngiltere’de Manchester Kanser Araştırmaları Enstitüsü’ne burslu kabul aldım. Son 4 yıldır Londra’da Kanser Araştırmaları Enstitüsü’ndeyim. Burası kanser araştırma merkezleri arasında dünyada ilk 4’te. ‘TÜBİTAK 2232 Uluslararası Lider Araştırmacı Programı’ ile bu yıl ODTÜ’ye geleceğim. Araştırmalarımı yürüteceğim bir laboratuvar kuracağız. Bu laboratuvarda kanser hastalarından alınan dokuları, 3 boyutlu kültür ortamında büyüterek ve dondurarak Türkiye’nin ilk ‘Mini Tümör Biyolojik Bankası’nı oluşturacağız. Deneysel ortamda büyütülen minik tümörlerin genetik profillerine özel farklı ilaç sıralamalarını deneyeceğiz. Londra’da kanser araştırmalarım için gerekli altyapıyı bulabiliyorum. ODTÜ’de de bu konuda sıkıntı yaşamayacağımızı düşünüyorum. TÜBİTAK da destek verecek. Umarım bazı malzeme ve ekipmanların temininde gecikme olmaz. Başarılı sonuçlarımızın hastalarımıza uygulanması yönünde tavsiyelerde bulunarak kişiselleştirilmiş kanser tedavisinde ilerleme hedefliyoruz. Beş doktora öğrencim olacak. ODTÜ’deki öğrencilerin niteliği konusunda hiç şüphem yok. Londra’da da araştırmalarıma devam edeceğim. Türkiye ve İngiltere arasında Uluslararası Lider Araştırmacı Programı ile köprü kuracağız. Amacım, kendi alanımda geleceğin bilim insanlarının yetişmesini sağlayarak ülkemiz adına bilgi ve teknoloji hamlesine katkıda bulunmak.
Şükrü Anıl Doğan
‘ROL MODEL OLMAK İSTEDİM’
Dr. Öğr. Üyesi Şükrü Anıl Doğan (Boğaziçi Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü): “Lisans ve yüksek lisans eğitimimi ODTÜ Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü’nde tamamladım. Doktora çalışmalarımı Almanya’da Köln Üniversitesi’nde yaptım. Doktora sonrasında 4 yıl kadar Cambridge Üniversitesi’ndeydim. 2018’den beri de Boğaziçi Üniversitesi’ndeyim. Burada kurduğum ‘MITO lab’ adını verdiğimiz laboratuvarımızda hücrelerde enerji üretiminden sorumlu mitokondrilerle yaşlanma arasındaki ilişki konusunda çalışıyorum. Laboratuvarımızda üç öğrencim var. Bu sayı ve kapasitemizin artması için elimizden geleni yapıyoruz. Cambridge dünyanın önde gelen araştırma üniversitelerinden biri. Kaynakları oldukça gelişmiş bir üniversite. Ancak ben her zaman ülkemdeki gençlere rol model olmak istedim. Onların potansiyellerini biliyorum ve bir bilim insanı olarak Türkiye’de bilim yapmak istiyorum. Boğaziçi öğrencisinin Cambridge’ten hiçbir farkı yok. Ayrıca Türkiye’de yapılan iyi bilim de ABD ve Avrupa düzeyinde. Boğaziçi’nde altyapılar gelişmiş ve teknik açıdan oldukça iyi. Ancak bazı malzemelerin edinme süresi bürokratik gümrük işlemlerinde dolayı uzuyor. Cambridge’te bir gün içinde bulabileceğimiz bir kimyasal için Türkiye’de 10 gün harcamamız gerekebiliyor. Ayrıca TL’deki değer kaybı araştırma bütçelerini olumsuz etkiliyor.”
Sema Dumanlı Oktar
‘ÖZGÜRCE ÇALIŞABİLİYORUM’
Dr. Öğr. Üyesi Sema Dumanlı Oktar (Boğaziçi Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği): “ODTÜ elektrik-elektronik mühendisliği bölümünden mezunum. Lisansüstü çalışmalarım için İngiltere’de Bristol Üniversitesi’ne gittim. 2010-2017 arasında uzman araştırmacı olarak Bristol’deki Avrupa Araştırma Laboratuvarı’nda çalıştım. Boğaziçi Üniversitesi’ne 2018’de geldim. En başından beri Türkiye’ye dönmek istiyordum. Çünkü İngiltere’de üniversitelerinde araştırmaların çerçevesi genellikle net olur. Yani sizden beklenenler bellidir. Boğaziçi’nde kendi istediğim alanlarda daha özgürce araştırma yapabiliyorum. Öğrencilerimiz de en az Bristol’dekiler kadar nitelikli. Hatta onlara göre istekleri çok daha yüksek. Bu da beni yeni araştırmalarda Türkiye’de gençlerle çalışma konusunda motive ediyor. Boğaziçi’nde ‘BOUNTenna Laboratuvarı’nı kurdum ve burada ‘Akıllı Ortopedik İmplant’ gibi sağlık alanında kullanabilecek yeni projeler üzerinde çalışıyoruz. Yeni geliştirdiğimiz sağlık ekipmanlarıyla insanların hayatlarını kolaylaştırmak istiyoruz.”
TÜBİTAK ULUSLARARASI LİDER ARAŞTIRMACILAR PROGRAMI NEDİR?
TÜBİTAK tarafından alanlarında üst seviye bilimsel veya teknolojik çalışmalar yapmış, yurtdışı çalışma deneyimine sahip Türk bilim insanlarının yurda dönüşlerini desteklemek amacıyla 2018’de başlatıldı. Program kapsamında yurtdışından gelen akademisyenlere maddi desteğin yanı sıra, eş ve aileleri için de 3 yıla kadar ek haklar sağlanıyor. Bilim insanlarının Türk üniversitelerindeki projelerine destek sağlanıyor.
Sinan Küfeoğlu
HEDEF ENERJİ ARAŞTIRMALARI
Dr. Sinan Küfeoğlu (İTÜ Endüstri Mühendisliği Bölümü): “ODTÜ Elektrik-Elektronik Mühendisliği mezunuyum. Doktora ve doktora sonrası çalışmalarım için Finlandiya’da Aalto Üniversitesi’nde 7 yıl bulundum. Ardından İngiltere’ye University College London’a (UCL) araştırmacı olarak geçtim. Cambridge Üniversitesi’ndeyse bir yıldır saygın Enerji Politikaları Araştırma Grubu’ndayım. Bu yıl ‘TÜBİTAK 2232 Uluslararası Lider Araştırmacı Programı’ ile İTÜ’ye geliyorum. Araştırma gücü ve sanayiyle işbirliği nedeniyle İTÜ’yü tercih ettim. Üniversitenin Rektörü Prof. Dr. Mehmet Karaca’nın projelerime ilgisinin bunda büyük payı var. Cambridge Üniversitesi Enerji Politikaları Araştırma Grubu’nun benzerini İTÜ’de kurmak istiyorum. Bu merkezde üniversite-sanayi işbirliğine farklı bir boyut katmayı hedefliyorum. Cambridge’te önde gelen şirketler enerjiyle ilgili çeşitli konularda araştırma işbirlikleri kuruyoruz. Şimdi İTÜ’de işe ‘start-up’ları da dahil ederek, bunu Türkiye’de yapmayı hedefliyorum. Ancak Türkiye’de umarım bürokratik engellere takılmadan hızlı bir şekilde ilerleyebiliriz. Türkiye’ye döndüğüm için heyecanlıyım. Çeşitli seminerlerde Türk öğrencilerle bir araya gelme şansım oldu. Öğrencilerimizin nitelik açısından hiçbir farkı yok. Ama araştırma becerilerinde biraz gerideyiz.”
SON İKİ YIL İÇERİSİNDE GELEN TÜRK BİLİM İNSANLARI