İklim değişikliği kaynaklı bölgedeki kuraklık, yanlış tarım eseri seçimi nedeniyle yıllarca süren yabanî sulamayla birleşince, Nasrettin Hoca’nın maya çaldığı rivayet olunan Akşehir Gölü, artık bodur ağaçlar ve yaban bitkilerinin yetiştiği bir çöle dönüştü. Eber Gölü’nde de benzeri son yaşanırken, göle bağlı iktisadın çökmesiyle lokal halk göç etmek zorunda kaldı.
5 MİLYON YIL EVVEL OLUŞMUŞ
Sultan Dağları ile Buyruk Dağı ortasındaki çöküntüde 5 milyon yıl evvel oluştuğu düşünülen Akşehir Gölü, idari olarak Konya ve Afyonkarahisar üzere 2 ilin hududunda kalmasına karşın göz nazaran göre kurutuldu. Son yıllarda tesirini şiddetle gösteren iklim değişikliği sonucu bölgeye düşen yağışın azalması ve ziraî sulama maksadıyla sularının hoyratça kullanılması Akşehir’i bodur ağaçlar ve yaban bitkilerinin yetiştiği bir çöle dönüştürdü. Akşehir ve Eber gölü etrafında açılan çok sayıda kaçak kuyu göllerin kurutan son darbeyi olarak önümüzde duruyor.
KURUMASININ NEDENLERİ
Kapalı havza olduğu için doğal riskler taşıdığı bilinmesine karşın kaybedilen Akşehir Gölü, insan eliyle yok edilen coğrafik biçimlerimizin birinci sırasında yer alıyor. Buzulları eriterek tüm dünyayı tehdit eden iklim değişikliği kadar ziraî sulama emeliyle açılan yeraltı kuyuları, gölü besleyen kaynakların önünün çeşitli gayelerle kesilmesi ve yağış azlığı gölü çöle çeviren etkenlerin başında geliyor.
5. BÜYÜK GÖLÜMÜZDÜ
Milliyet’in haberine nazaran Orta Anadolu ikliminin tipik örneğinin yaşandığı Akşehir’de coğrafik işaret alan kiraz tarlalarını sulamak için açılan yeraltı kuyuları, gölün kılcal damarlarındaki can suyunu kendine çekiyor. İlkokuldan liseye kadar tüm coğrafya kitaplarında 353 kilometrekare alanıyla Türkiye’nin 5’inci büyük gölü olarak anlatılan Akşehir Gölü’nde suya erişmek mümkün değil. 1960’larda taşarak büyük bir sele neden olan 1970’lerde en yüksek su düzeyine ulaşan Akşehir Gölü’ndeki flora-fauna (hayvan ve bitki yaşamı) birinci kaybedilen hoşluklar oldu.
YILDA 480 TON BALIK AVLANIYORDU
15-20 yıl evvel 350 kilometrekare alana yayılan gölde 20 köy balıkçılık ve kerevit avıyla geçiniyordu. 650 teknenin ava çıktığı sularda yılda 480 ton balık avlanıyordu. Yılda 20 bin ton sazlar Çay ilçesindeki SEKA kağıt fabrikasına satılıyordu. Sayıları 40 bini bulan ak pelikan, akbalıkçıl ve gece balıkçılı üzere kuşların koloniler halinde konakladığı Akşehir Gölü kuraklığın tesiriyle terk edilen bir alan oldu. Akşehir Gölü’nde balıkçılık yaparak hayatını kazanırken şimdilerde bozkıra dönüşen yerde hayvanlarını otlattığını söyleyen Mehmet Doğan, 14 metre derinlikteki gölden geriye kalanın sarı toprak kesimi olduğunu belirtti.
BÖLGE HALKI HÜZÜNLÜ
Doğan, “Kerevit avcılığı yapardık ve gölden 30 aile geçimini sağlardı. Sazlıklardaki kamışları toplayıp SEKA kağıt fabrikasına verirdik. Bitkisinden hayvanına kadar bize yarar sağlardı Akşehir. Şimdilerde Sultan Dağları’nın tepesinde karı daha az görür olduk, yağmur daha az yağıyor ancak asıl etken insan. 1996’dan itibaren kuruma çok hızlandı ve kuru ayazdan diğer bir mevsim göremiyoruz. En çok yağmura hasret kaldık. Eylül-Ekim’de yağmasını istediğimiz yağmur Ocak’ta çok az yağıyor. Göldeki balıklar ve kerevitler bitince aileler buraları terk etti. Yalnızca birkaç aile hayvancılık yaparak gölün etrafında yaşıyoruz. O denli büyük sazanlar tutardık ki paylaşma hissinin memnunluğunu yaşadığımız göle baktıkça üzülüyorum” dedi.
“GÖLÜN RAHMETİ GİDİNCE BEŞERLER KENTE GÖÇ ETTİ”
20 yıl evvel balıkçılık yaptığı alanda artık keçi ve koyunlara çobanlık yaptığını söyleyen Erdoğan Yılmaz, yok oluş sürecini üzülerek anlattı. Yılmaz, “500 kayıkçının avlanmak için birbiriyle yarıştığı günlerden bugünlere gelmek insanı çok üzüyor. 2000 kişi hayatını kazanırdı balıkçılıktan. Kayıkla gezdiğimiz alanın üzerinde 5-6 km yürüyerek birkaç santim ot bulursak hayvanlarımız besleniyor. En kıymetlisi de köyler boşaldı kimse kalmadı etrafımızda. Gölün rahmeti bitince beşerler kentlere göç etti. Şunu anladık ki Akşehir Gölü bölgenin ömür kaynağıymış. Artık kaynak kurudu” tabirlerini kullandı.
“MAYA ARTIK YAPAY GÖLETE ÇALINIYOR”
3 jenerasyondur göl etrafında yaşayan bir aileden gelen iş insanı Şefik Özus, her yıl Temmuz ayında Akşehir Belediyesi’nin düzenlediği Nasrettin Hoca şenliklerine mesken sahipliği yapıyor. O denli ki Özus Ailesi’nin yapay sulama göleti olmasa şenliklerin yapılacağı bir sulak alan bulunmuyor. Temsili maya bırakma merasimi için bile su bulunamamasının yanlış tarım siyasetlerinden kaynaklandığını söyleyen Özus, yabanî sulama yapılan tarım faaliyetlerinin zararlarına değindi. Özus, “Bölgeye uygun olmayan şekerpancarı, mısır, yonca üzere suya çok gereksinimi olan eserler ekiliyor tarlalara. Bu tarlalar yabanî sulamayla bilinçsizce sulanıyor. Suyun sınırsız olduğunu unutuyoruz ve hiç bitmeyecek üzere kullanıyoruz. Bence olacağı budur. Susuz tarıma geçmezsek Anadolu kuruyacak” diye konuştu.
