Dünyada salgından en kötü şekilde etkilenen ülkelerin başında Brezilya geliyor. Nüfusu 210 milyonu aşan ülke, ABD’nin ardından Covid-19 nedeniyle en çok ölümlerin yaşandığı ikinci ülke konumunda. Özellikle son haftalarda hem yoğun bakım ünitelerindeki doluluk hem de ülkenin Amazonas eyaletinde ortaya çıkan Covid-19’un daha bulaşıcı türü P1 varyantının yayılması, ülkenin sağlık sistemine darbe vurmuş durumda.
Birçok bölgede sağlık sistemi çökme aşamasına geldi ve hasta sayısı hastanelerin kapasitelerini zorluyor. Hayatını kaybedenlerin sayısı da her gün ciddi şekilde artıyor. Brezilya Sağlık Bakanlığı’nın paylaştığı verilere göre, hastalık sonucu sadece mart ayında 66 bin 570 kişi yaşamını yitirdi. Korkutucu olansa bu sayının şubat ayında hayatını kaybedenlerin iki katından fazla olması…
Nisan ayında da işler pek iyi gitmiyor. Bakanlığın açıkladığı verilere göre sadece 7 Nisan’da Covid-19 salgınından dolayı 4 bin 249 kişi hayatını kaybetti. Bu sayı, ülkede salgında bugüne kadar açıklanan en büyük günlük can kaybı oldu. Our World in Data’nın paylaştığı verilere göre ülkede salgın yüzünden hayatını kaybedenlerin sayısı 380 bini geçmiş durumda. Bir başka önemli detay da mart ayında yoğun bakımdaki tüm hastaların yarısından fazlasının 40 yaşında ya da daha genç olması…
Brezilya’yı etkisi altına alan P1 varyantı ülkemiz için de tehdit oluşturuyor. En son açıklanan verilere göre Türkiye’de 9 ilde toplam 166 kişide Brezilya varyantı görüldü.
Peki Brezilya varyantının diğer mutasyonlardan ayıran ne gibi özelliği var, aşıların bu varyant üzerindeki etkisi nedir?
Enfeksiyon hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Alper Şener ve virolog Doç. Dr. Mehmet Özkan Timurkan hurriyet.com.tr’ye anlattı.
BREZİLYA VARYANTININ BELİRTİLERİ NELER?
Alper Şener’e göre semptom ve bulgular açısından Brezilya varyantının, İngiltere ve Güney Afrika varyantından bir farkı yok. En azından şimdilik makalelere bu konuda bir şey yansımadığını söylüyor ve diğer varyantlardaki gibi dizi analizi ve doğrulamayla tanı konulduğunu, yani farkında olmadan P1 varyantlı korona enfeksiyonu geçirebileceğimizi vurguluyor.
“İngiltere, Brezilya ve Güney Afrika varyantlarında virüs saçılımı daha uzun sürüyor. Diğer tiplerde çoğunlukla 14 günde PCR negatifleşirken, bunlar 28 güne kadar uzayabiliyor. Bir diğer en önemli unsur ise bu varyantların daha önce enfeksiyon geçirenlerde veya aşı olanlarda yeniden enfeksiyon oluşturma kapasitelerinin olması.”
BREZİLYA VARYANTININ BULAŞ HIZI NEDİR?
Brezilya Sağlık Enstitüsü Fiocruz, ülkenin sağlık servisinin çökme noktasında olduğunu, hastanelerin yoğun bakım servislerinde yer kalmadığını ve bu aşamaya gelinmesinde P1 varyantının çok etkin olduğunu duyurdu. Fiocruz’dan yapılan açıklamaya göre ülkedeki 27 eyaletin ikisi hariç tüm eyaletlerde Covid-19 servisleri yüzde 80 kapasiteyi aşmış durumda denildi. Özellikle Rio Grande do Sul eyaletinde yoğun bakımda hiç yer kalmadığı vurgulandı. Peki bu varyant daha mı hızlı bulaşıyor?
Mehmet Özkan Timurkan, şu an herkesçe bilinen İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya mutasyonlarının bulaşma hızının salgında ilk bulunan Wuhan suşuna göre daha fazla olduğunu vurguluyor. Yalnız Brezilya ve Güney Afrika varyantlarında bulunan ‘E484K’ mutasyonunun, hastalığın şiddetini arttırmada çok önemli etken olduğunun da altını çiziyor.
“E484K mutasyonu virüsün antikorlardan kaçma gücünü gösterdiğine dair yapılan çok fazla çalışma var. İngiliz varyantında olmayan ancak Güney Afrika ve Brezilya varyantlarında olan bu mutasyon virüsün organizmada daha rahat hareket etmesine ve şiddetli hastalık oluşturmasına sebep oluyor. Dolayısıyla Brezilya ve Güney Afrika mutasyonu hem daha kolay bulaşan hem de şiddetli hastalık oluşturan bir varyant olduğu yapılan çalışmalarda bildirilmiş durumda.”
BREZİLYA VARYANTI DA MUTASYONA UĞRADI, BUNUN NEDENİ NEDİR?
Brezilya’da geçtiğimiz hafta P1 mutasyonun enfekte etmek için kullandığı başak proteininde değişiklikler keşfedildiği duyuruldu. Reuters’ın haberine göre bilim insanları, bu değişikliklerin virüsü, aşılara karşı daha dirençli hale getirebileceğini belirtiyor. Araştırma ekibinde yer alan Felipe Naveca, “Bu durumun, virüsün antikorların tepkisinden kaçmak için yarattığı başka bir kaçış mekanizması olduğuna inanıyoruz.” diye açıkladı. Daha önce de P1 varyantının orijinal koronavirüsten 2,5 kat daha bulaşıcı olduğunu söylemişti. Peki bu durumu nasıl yorumlamak gerekiyor?
Prof. Dr. Alper Şener
Alper Şener, mutasyon bazı virüslerin doğasında var diyor ve bunun en iyi bilineni aslında grip virüsü diye de ekliyor.
“Mutasyon kapasitesi, koronavirüse göre yüksek ve her yıl antijen değişimiyle yeni aşı gerekliliği ortaya çıkıyor. Ama bu her zaman kural değil, çünkü örneğin kızamık virüsünde mutasyon kapasitesi çok yüksektir ama hayatımız boyunca bir kez aşılama ile ömür boyu korunabiliriz. Mutasyonun oluştuğu yer çok önemli. Eğer antikorun bağlandığı yerde oluyorsa aşıdan kaçan varyant oluşuyor. P1 varyantında N501Y mutasyonu ile bulaş artıyor, E484K ile aşıdan kaçabiliyor, K417T’nin ise etkisi hala bilinmiyor.”
Mehmet Özkan Timurkan ise virüs, insanlar arasında dolaştıkça yani bulaşmaya devam ettikçe mutasyona uğrama şansının daha da artacağını, bunu engellemenin ise aşılama ile olacağının altını çiziyor.
“Şimdiye kadar 200’den fazla mutasyona uğrayan bir SARS-CoV-2 virüsü dünyada dolaşmaya devam ediyor. Brezilya varyantı da bunlardan sadece biri ve yeni varyantlar da ortaya çıkabilir. Virüs insanlar arasında dolaştıkça mutasyona uğrama şansı artacaktır. Unutulmamalıdır ki durup dururken virüs mutasyona uğramaz. Çoğaldıkça ve üredikçe mutasyona uğrama şansı vardır virüsün. Yapılması gereken virüsün üremesinin durdurulması… Bu da ancak aşılama ile olacaktır. Aşılar virüsün yayılımını engellemektedir. Dolayısıyla yayılmayan virüs çoğalamaz, çoğalmadıkça mutasyon geçiremez ve zamanla yok olur.”
BREZİLYA VARYANTI HAMİLELERİ ETKİLİYOR MU?
Brezilya Sağlık Bakanlığı yetkilisi Raphael Parente en son düzenlediği basın toplantısında P1 varyantının hamilelere karşı daha agresif ve tehlikeli olduğunu belirterek, çiftlerin hamilelik planlarını ertelemesi tavsiyesinde bulundu. Çünkü uzmanların klinik deneylerden elde ettikleri verilere göre yeni varyantın hamile kadınlarda daha bulaşıcı olduğu açıklandı.
Alper Şener, bu durumu P1 virüsünün yükü daha yüksek ve hamilelerde duyarlı konak sınıfında olduğu için, tablo daha ağır olabiliyor diye açıklıyor. Ayrıca bu durumun bir benzerini daha önce domuz gribinde gördüklerini ve domuz gribinin de hamilelerde daha ölümcül olduğunu test ettiklerini de ekliyor.
Mehmet Özkan Timurkan ise Brezilya varyantının çok daha agresif olduğu bir çok çalışmayla gösterildiğini ifade ediyor.
“Hamilelik de bağışıklık sisteminin baskılandığı bir durumdur. Yani hastalıkların görülebildiği bir evredir. Dolayısıyla fırsatçı virüsler veya diğer mikroorganizmalar bu durumu lehine çevireceklerdir. Bu yüzden hamilelerde daha agresif olabileceğini söylemek mümkün.”
Doç. Dr. Mehmet Özkan Timurkan
PFIZER/BIONTECH VE CORONAVAC AŞILARININ BREZİLYA VARYANTI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ NEDİR?
Mehmet Özkan Timurkan, bu konuda ülkemizde kullanılan CoronaVac aşısı ile ilgili bir çalışma verisi olmadığını ama Çin’in kullandığı Sinopharm aşısı ile ilgili yapılan bir çalışmada İngiliz varyantına karşı gayet etkili olduğunu söylüyor. Ancak Sinopharm’ın Güney Afrika ve Brezilya varyantına karşı etkisinin biraz daha az olduğunu da ifade ediyor. Ayrıca etkinliğin vücutta aşılama sonrası oluşan antikorun miktarıyla açıklandığının da altını çiziyor.
Alper Şener, Pfizer/BioNTech’in koruyuculukta tüm varyantlarda değişik oranlarda azalma olduğunun bilindiğini vurguluyor. İngiltere için iki kat azalma, Brezilya ve Güney Afrika varyantı içinse 6.5 kat koruyuculukta azalmanın söz konusu olduğunu ifade ediyor.
BREZİLYA’DAKİ TÜRKLER ANLATIYOR
‘EVLERDE HAVUZ PARTİLERİ VERİYORLAR’
Cengiz Adabag dokuz yıldır Caruaru şehrinde yaşıyor. Salgın öncesi Amerika ve Kanada ortaklı bir şirkette çalışıyordu. Şimdilerde bir taksi uygulamasında sürücülük yapıyor. Ülkede her geçen gün ölüm sayıları artmasına rağmen Adabag, Brezilya’da virüsün varlığına inanmayan binlerce insan olduğunu ve bu nedenle acı olayların yaşandığını söylüyor.
İşte Cengiz Adabag’ın Hürriyet.com.tr’ye anlattığı gözlemleri:
“Aklı başında olan bütün insanlar maske ve mesafe kuralına uyuyor. Öyle ki dışarı çıkmayanlardan dolayı işlerim olumsuz etkilendi ama buna rağmen uymayan ya da uymak istemeyen binlerce insan var. Virüsün varlığına inanmıyorlar. Yetkililer önlem alıyor, ceza uyguluyor, kontroller yapıyor ama yeterli olmuyor. Hatta Brezilyalıların birçoğu bazı keyiflerinden de asla geri durmuyor. Aileleri ile bir araya gelip evlerde havuz partileri veriyorlar”
“Devlet Başkanı Jair Bolsonaro hala bu işi ciddiye almıyor. Yalnız diğer yetkililer canla başla çalışıyorlar. Halkın sağlığı için alınması gereken önlemleri alıyorlar. Örneğin şu ana kadar hiç aşı sıkıntısı çekilmedi. Hatta bazı şehirlerde kilometrelerce aşı kuyrukları oluyor. Aşılama gayet iyi gidiyor. Biz de aşı sıramızı bekliyoruz ama mutasyonlu virüs ne yazık ki süreci daha zor hale sokuyor. Vaka sayılarını ve ölümleri arttırıyor”
“Gerekli önlemler de alınmaya çalışılıyor. Örneğin alışveriş merkezlerine kontrolsüz giriş yok. Dükkan ve mağazalara kişi sınırlanmasıyla giriliyor. Çoğu yere aynı anda en fazla dört müşteri alınıyor.”
‘VAKALAR ARTIYOR AMA..’
2014 yılından beri Brezilya’nın ticaret merkezi Sao Paulo eyaletinde yaşayan ve restoran işleten Eda Öztovi ise her gün sayıların arttığını ama artık kısıtlamaların gevşetilme aşamasına geçildiğini ifade ediyor.
“İnsanlar ne kadar gergin olsa da hayat bir şekilde devam ediyor. Evet her gün sayılar artıyor ancak kısıtlamalar yerine yavaş yavaş açılmaya da gidiyoruz. 18 Nisan’dan itibaren kurallar hafiflemeye başlatıldı. 18-24 Nisan arası geçiş seviyesi diye adlandırıldı. Bu süreçte iş yerleri saat 11.00 ile 19.00 arası çalışabilecek. Ayrıca dini yerler de hizmet vermeye başlayacak. Bunların dışında restoranlar, güzellik merkezleri, sinema, tiyatro gibi kültür faaliyetleri de 11.00-19.00 arası hizmet verebilecek. Spor salonları da 07.00-11.00 ve 15.00-19.00 saatleri arasında kullanıma açılacak”
