Yürürken farkında olmasak da bacaklarımız kollarımız ahenk içinde çalışır. Sağ bacağımızı ileri attığımız anda sol kolumuz da ileri yanlışsız hareket eder. 17 yaşındaki genç bilim insanı Dilay Kısım, bedenin bu istikrarını yürüme yetisini kaybeden insanların hayatını kolaylaştıracak bir projeye dönüştürmeye karar verdi. Dal’ın SUMRO (Symmetric Upper-limb Mapping Robotic Prosthesis, Seçici Uzuvlu Montaj Robotik Ayak) ismini verdiği protez, kola takılarak bacaklar ve adımlar ortasındaki dengeyi meselesiz hale getiriyor. Bu sayede ampute olup bacağında protez olan beşerler tekerlekli sandalye ya da koltuk değneğine gereksinim duymadan engebeli topraklarda dahi rahatça yürüyebiliyor. Zira kola takılan protez sayesinde yürüme sırasında uzuvların uyumu sağlanmış oluyor.
TÜRKİYE’Yİ TEMSİL EDECEK
Aylar süren araştırma, geliştirme ve üretim süreçlerini tek başına yürüten Kısım, SUMRO ile TÜBİTAK İstanbul Asya Bölge Sergisi’nde 1’inci oldu ve dünyanın önde gelen bilim fuarlarından Milletlerarası Bilim ve Mühendislik Fuarı’na (ISEF) katılmaya hak kazandı. Her yıl mayıs ayında, dünyanın farklı bir bölgesinde, yaklaşık 80 ülkeden 1700’den fazla öğrencinin katıldığı fuarda bu yıl 21 farklı kategoride, burs ve tahsil mükafatı verilecek. Klasikten farklı olarak bu yıl çevrimiçi gerçekleşen fuara katılmaya hak kazanan yarışmacılar, projelerini ISEF’in internet sitesinde tanıtıyor. Mükafatlar, en çok ziyaret edilen projelere verilecek. SUMRO projesi birinci 3’e girerse, Dilay Kol, ISEF tarafından verilen para ödülünün sahibi olacak ve Türkiye’deki üniversitelere imtihansız giriş hakkı kazanacak.
NİYET YÜKÜNÜ HAFİFLETİYOR
Ampute bacağı olan beşerler yürürken istikrarlarını korumak ismine iki defa düşünmek zorunda kalabiliyor, SUMRO ile insanların niyet yükünü de hafifletmeyi amaçlayan Kısım, projesini şöyle özetliyor:
“Yürürken istemsiz olarak yaptığımız kol salınımının aşikâr bir nizam içinde gerçekleştiğini bilimsel olarak ortaya koyan birçok makale var lakin piyasada bu türlü bir eser yok. Bunu fark edince bedenimizin istikrar sisteminden yararlanarak yeni bir protez geliştirmeyi amaçladım. Ampute bacağı olan beşerler daha rahat yürüyebilmek için tekerlekli sandalye ya da koltuk değneğini tercih ediyorlar bu nedenle günlük hayatlarında birtakım külfetlerle karşılaşıyorlar. Örneğin engebeli topraklarda yürüyemiyorlar, ben bu sorunu gidermek istedim. Benim projemde kişi protezini denetim altında tutabildiği için rahatlıkla yürüyebiliyor ve iki defa düşünmek zorunda kalmıyor.”
ERİŞİLEBİLİR OLMASINI İSTİYORUM
Dal’ın en büyük hayali, projesinin seri üretime geçmesi ve gereksinim duyan herkesin bu proteze çarçabuk erişebilmesi. “Peki, bu projenin erişilebilir olması için ne yapabilirsin?” sorusunu ise şöyle yanıtlıyor:
Herkesçe ulaşılabilir bir eser olmasını istiyorum. Projemin patentini elbette almak istiyorum fakat tıpkı vakitte seri üretime geçtiğinde açık kaynak kodlu yani öbür üreticiler tarafından okunur, anlaşılır, yeni emellere uyarlanabilir bir eser olması istiyorum.
MÜZİSYENLİKTEN MÜHENDİSLİĞE
Kocaeli Üniversitesi Devlet Konservatuarı Müzik ve Bale Ortaokulu’nda piyano ve viola eğitimi alan Dilay Kol, lise çağına geldiğinde hayatını kökten değiştirecek bir karar aldı ve teknik bir liseye başladı. Özel Enka Teknik Okulları Makine kısmında burslu okuyan Dal’ın bu kararı robotlara olan ilgilisi nedeniyle aldığını söylüyor. Lise hayatı boyunca teknik donanımını geliştiren Kısım, akademik hayatına yazılım mühendisi olarak devam etmek istiyor.
