BBC, 100 Bayan dönemi için Türkiye‘de anne olmamaya karar vermiş bayanlarla konuştu.
Çocuk sahibi olmama kararını neden, ne vakit aldınız?
Merin Sever/ 28 yaşında, basın ve halkla ilgiler uzmanı, evli, İstanbul‘da yaşıyor:‘Neden olmak istemiyorum?’ diye çok düşünmedim. Tam bilakis insanların ‘Korkuyor musun, bencil misin, sanki sen biraz sorumluluktan mı kaçıyorsun?’ üzere soruları üstüne düşündüm ve aslında karşılık hiçbiri değil. Hatta bugün bakınca ‘Keşke herkes benim kadar sorumluluk sahibi olsa ve güzel anne ya da uygun baba olamayacağını görüp çocuk yapmaması gerektiğini fark etse’ diyorum. Benim için hiçbir özel sebebi yok. İçimden şimdi gelmedi ve tahminen hiç gelmeyecek. Bu kabulle yaşıyorum.
Zati 7 milyar insanız ve beşerler üremeye devam ediyorlar. ‘Dünya nüfusu yaşlanıyor’ deniyor fakat ben zati dünyanın çok fazla vakti kaldığına inanmadığım için açıkçası genelde bu türlü karşılık veriyorum: Zati içinde bulunduğumuz gezegenin kaynaklarını tükettik. Çok da fazla ürememize o yüzden bence gerek yok artık.
SORUMLULUK VE DÜNYANIN GİDİŞATI
Cana Ulutaş/ 34 yaşında, eğitmen, mütercim, çeşitli STK’larda istekli çalışıyor, evli, İstanbul’da yaşıyor: Çocuk doğurmama kararı alalı uzunca bir müddet oldu. Birçok kişi yaşım ilerleyip de biyolojik saatim beni sıkıştırdıkça bu kararımı değiştireceğimi düşünüyordu. Bu türlü bir şey olmadı, olacağını da sanmıyorum. Aslına bakarsanız anne olmak istemeyen bayanlarla ilgili bir haber hazırlanması bile bana garip geliyor. Benim asıl şaşırdığım şey nitekim de insanoğlunun değişen bütün bu koşullar ve şartlarda hesapsız kitapsızca üremeye devam etmesidir.
Kararımın birçok sebebi olsa da bunlardan benim elimde olmayanı etraf boyutu. Sonlu bir gezegende, kaynakları süratle sömürerek son iki yüz yıl içinde 1 milyardan 7 milyar nüfusa çıktık. Herkesin çocuk doğurmasını, anneliğin bayanların tabiatında olduğu tezi üzerinden savunanlar, bizim tabiatımıza hiç de uygun bir dünyada yaşamadığımızı ve son 200 yılda dünyanın bizim doğal gereksinimlerimizden çok farklı yerlere evrildiğini göz arkası ediyorlar. Bilim, teknoloji ve tıp insan ömrünü uzatırken, bu süratte üremeye devam etmemiz sürdürülebilir değil.
Bir de tabi mesleğimden dolayı bir çocuğu büyütmenin, okutmanın, uygun ve yanlışsız besinle beslemenin, ruh sıhhatini müdafaanın ne kadar sıkıntı olduğunu birinci elden o kadar çok deneyimliyorum ki. Yani sanırım ben çocuk büyütmek işini çok ciddiye alıyorum ve bunu gerçek halde yapmanın çok sıkıntı olduğunu düşünüyorum. Hayat uzunluğu süren bir taahhüt, çok büyük ve ağır bir sorumluluk. Ya keyifli olmazsa ya dünya çok çok makûs bir yer haline gelirse ya ‘Bu kadar biliyordun da beni neden doğurdun?’ derse… Bir de Türkiye’de ve dünyada yaşanan gelişmeler beni ister istemez karamsarlığa itiyor. Bu tekinsiz coğrafyada 2017 yılında Türk pasaportuyla doğmak ister miydin diye bana sorsalar karşılığım ‘Hayır almayayım!’ olurdu.
Tuğçe Yılmaz /31 yaşında, mütercim, bekar, İstanbul’da yaşıyor: Hayatla ilgili, yapmak istediklerimle ilgili şeyler ortasında çocuk sahibi olmak yok, zira çocuk sahibi olmak büyük bir sorumluluk ve bu sorumluluğu karşılayabileceğimi düşünmüyorum. İki kedim var, onların sorumlulukları bile bazen beni nitekim yoruyor. Bir de çocuk olduğunu düşünürsek; muhakkak geri dönüşü olmayan ve insanın hayatını çok fazla etkileyecek bir şey. Bilhassa bir bayanın üzerinde çok daha fazla yük olduğunu düşünüyorum.
Parıltı Sütçü/35 yaşında İstanbul doğumlu, seramikçi, 8 yıldır Bozcaada’da yaşıyor: Çocuk sahibi olmak aslında çok istediğim bir şey değildi. Kendime neden diye sorduğumda birinci vakitler verebildiğim tek karşılık, alacağım sorumluluğun beni korkutuyor olmasıydı. Yaşım ilerledikçe, bilhassa yalnız kalma kaygım olduğundan ‘aslında bir çocuk üzücü olmazdı’ diye düşünmeye başladım. Lakin sonra da bu nedenle çocuk yapmanın büsbütün bencillik olacağına kanaat getirdim ve birinci baştaki sorumluluk alamama durumuyla bencil düşünmem yer değiştirdi. Evet katiyetle çocuk istemiyorum.
44 yaşında, devlet okulunda çalışan bir sınıf öğretmeni: Kendimi bildim bileli çocuk istemiyordum. Öğretmen olduğum için 20 yıldır çocuklarla beraberim. Tahminen sebep buydu, tahminen de yaşadıkları sıkıntıları görüp korktum ve sorumluluk almak istemedim.
ÜZÜCÜ ANNELER, ISRARCI YAKINLAR
Çocuk doğurmama kararınıza aileniz ve etrafınızdan nasıl reaksiyonlar alıyorsunuz? Üzerinizde toplumsal baskı hissediyor musunuz?
Merin Sever: Anneme birinci söylediğimde, ‘Benim hiç içimden gelmiyor’ dediğimde, ‘Ya ileride gelir, olur’ falan diyordu. Ortadan 10 yıl geçti, annem artık ‘Demek sen de böylesin’ diye ufaktan kabullenmeye başladı lakin babamda şimdi hiçbir kabullenme belirtisi yok. ‘Olur mu canım, en az bir çocuk, kesinlikle, herkes bu duyguyu tatmalı’ noktasından yaklaşıyor. Lakin yapabileceği çok da bir şey yok aslında sonuçta.
Ancak anne olmam istikametinde toplumdan gelen bir baskı hissediyorum. Bilhassa de evli olduğum için. Evli olmasam zati, ‘Tamam canım şimdi evli değil’ üzere bir fikir oluyor… Lakin hele de evliyse bir bayan çocuk sahibi olmak istememesi pek anlaşılamıyor. Birinci akla gelen de ‘Acaba kısır mı, söylemeye mi utanıyor, kocasında mı bir sorun var.’ O kadar güç kabulleniliyor ki iki tarafın da, en azından birinin istemeyebileceği…
Cana Ulutaş: Türkiye’de anne olmama kararının toplum tarafından nasıl yargılandığına gelirsek, orası tam bir kâbus. Soruların gerisi ardı kesilmiyor. En hafifinden duygusuz, en ağırından kadınlık içgüdülerinden nasibini almamış yaftası yiyorsunuz. En eşitlikçisinden, en çılgınından, en özgüründen, en güçlü iş bayanına, sorun çocuk sahibi olmaya geldi mi annelik ve anneliğin kutsallığı. Bu türlü yaparak ve çocuk doğurmamayı seçmiş bayanları toplum-dışılaştırarak, ya da bir çeşit şeytanlaştırarak, iktidar lisanını güçlendirdiklerinin farkındalar mı sanki? Bilhassa Türkiye’de bayanların toplum hayatındaki yeri gün geçtikçe daralıyor, meskenlere, çocukların başına itilmeye çalışılıyoruz, muhakkak bir yaşa kadar potansiyel anne olduğumuz için, aşikâr bir yaştan sonraysa yalnızca anneysek bir bedel sahibiyiz. Değilsek güya genel ahlaka karşı bir tehdit oluşturuyoruz.
Sonuç olarak hayır, anneliğin kutsal olduğunu düşünmüyorum, lakin nitekim de dünyanın en sıkıntı işlerinden biri olduğunu düşünüyorum; bilhassa de konut geçindirme kaygısı de olup bir de çocuğuna ilgili, istikrarlı destekleyici bir ebeveynlik yapabilen kim varsa takdirle karşılıyorum. Türkiye üzere bir ülkede meslek sahibi bayanların annelikte çok zorlandıklarını görüyorum. Hakikaten de kolay gelsin. İktisat okumama karşın finansçı olmamam ne kadar olağansa, bayan olup da doğurmamamın o kadar olağan olarak kabul edildiği bir dünya hayal ediyorum.
Tuğçe Yılmaz: Üç kız kardeşiz, iki tane yeğenim var. Ailemden hiçbir vakit ‘çocuk yapacaksın’ halinde baskı görmememle birlikte, evet, bekliyorlar. O beklenti bile bir baskı yaratıyor aslında üzerimde. Toplumsal olarak bakarsak Türkiye üzere bir ülkede bilhassa alışılmışın dışında bir şey bir bayanın çocuk sahibi olmak istememesi. Bir bayan çocuk istediğinde ona ‘neden’ diye sorulmuyor fakat bir bayan ‘çocuk istemiyorum’ dediğinde ona ‘Aa neden’ diye soruluyor ve açıklama yapması bekleniyor. Türkiye’de toplumsal ve dini açıdan bakıldığında bir bayana karşı tabi ki bir baskı var, evlenmesi, çocuk sahibi olması konusunda. Pek çok siyasetçinin yapmış olduğu açıklamalar bilhassa hudut bozucu olabiliyor.
Parıltı Sütçü: Annem üzülüyor lakin başkalarını duymuyorum. Baskı var alışılmış, çocuksuz bayan mı olur!
Partnerleriniz bu kararınıza nasıl yaklaşıyor?
Merin Sever: Herkes çocukla ilgili konuşulduğunda direkt olarak, akraba ya da arkadaş, bana dönüp soruyor. ‘Çocuk sahibi olmayı düşünüyor musun’ diye. Güya bu benim tek başıma aldığım bir kararmış üzere. Halbuki o denli değil, mesela hiç kimse partnerime dönüp ‘Sen ne düşünüyorsun’ diye direkt sormadı. Halbuki evet partnerim çocuk sahibi olmayı tahminen benden bile daha az istiyor. Lakin o söylediğinde o kadar büyük bir şaşırma gelmiyor. İstemeyebilir, o erkek, o olağan. Benim istememem çok acayip, zira ben bayanım.
Cana Ulutaş: 10 yıldan uzun vakittir birlikte olduğum adamla beş yıldan uzun müddettir evliyim. Şimdi evlenmeden evvel de çocuk istemediğimi bildiğim için eşime bu mevzuyu net bir halde belirtmiştim. Hatta bu bir problemse evlenmememiz gerektiğini de söylemiştim. O başlarda ‘O vakit gelsin düşünürüz tahminen, sen istemiyorsan hürmet duyarım’ üzere bir durumdaydı. Şu anda o da en az benim kadar o da yaşadığımız bu çağda ve bu şartlar altında çocuk büyütmenin bizim için hiç de akıl karı bir karar olmadığını düşünüyor ve hatta kendini çocuk istemeyen bir eşi olduğu için çok şanslı bir adam sayıyor.
Tuğçe Yılmaz: Bunu konuştuğum erkek arkadaşlarım oldu tabi. Ekseriyetle erkeklerin daima söylediği şey ‘Belli bir yaştan sonra çocuk sahibi olabilirim olağan niçin olmasın. Sen neden istemiyorsun’ üzere. Zira erkek üzerindeki yükün daha hafif olduğunu düşünüyorum ben. O yüzden daha rahat düşünebiliyorlar. Fakat benim bundan ötürü ayrıldığım bir kişi olmadı.
Işık Sütçü: Partnerim “Bu ülkeye bir çocuk mu? Asla!” kanısında olduğundan hemfikiriz.
Evlat edinme konusunda ne düşünüyorsunuz?
Merin Sever: Evlat edinmek sıcak baktığım bir bahis aslında. Bir yandan nitekim muhtaçlığı olan bir çocuğa el uzatabilme fikri hoş ve tatmin edici bir fikir. Öte yandan, şayet bir çocuğun sorumluluğunu almak istiyorsam, bir çocuğa vaktimi vakfetmek istiyorsam onun illa benim genlerimi taşıması gerektiğini düşünmüyorum. Herkesin kendi genlerini biraz fazla abarttığı istikametinde bir fikrim var. Hazır dünyaya gelmiş ve bir sürü zorluk yaşayan, tahminen yetimhanede, tahminen diğer bir halde, bir sürü çocuk varken, ‘ille de benim genimden olsun’ demek bana biraz tuhaf, biraz anlaşılmaz geliyor.
Tuğçe Yılmaz: 45 yaşından sonra daha yerleşik bir hayata, daha sakin bir hayata geçtiğim vakit, evlat edinebilirim. Bu sıcak baktığım bir fikir, olabilir. Lakin şu an çok uzak bir gelecek bu benim için.
Bu kararınızdan dolayı bir gün ya pişmanlık duyarsanız ne yapacaksınız?
Merin Sever: Şayet bir gün hakikaten pişman olursam, bu yüzden pişman olmayı yeğlerim zira anne olursam ve anne olduğum için pişman olursam o vakit bu çok daha acı olur. O vakit diğer birinin hayatını da etkilemiş olurum. Bu türlü en azından yalnızca kendi hayatımdan ve kendi kararımdan mesulum.
