Yetişkinlere kıyasla çocukların çoğu hiperaktif gibi görünür. Her zaman hareket halindedirler. Dikkatleri kolayca dağılır. Ve hiç bitmeyen enerjileri vardır.
Ebeveynler, çocuklarının dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olması konusunda endişelendiklerinde, ‘hiperaktivite’ye odaklanırlar ancak durumdaki son kelimeye daha fazla dikkat edilmelidir: Bozukluk.
DEHB, kronik bir hastalıktır. DEHB olan çocukların yüzde 60’ından fazlası, durumu yetişkinliğe de taşır. Erken teşhis, çocuğunuzun ihtiyaç duyduğu tedaviyi almasına yardımcı olabilir.
DEHB BELİRTİLERİ
DEHB karmaşıktır. Bir listeden birkaç belirtiyi kolayca kontrol edip teşhis edemezsiniz. Bir noktada, her çocuk bir DEHB semptomu sergileyebilir. Onu görebilir ve yanlış bir şeyler olduğunu düşünebilirsiniz. Ama genel olarak, kendi yaşındaki bir çocuk için normal davranışlar sergilerler.
Bu davranışlar iki gruba ayrılır: Dikkatsizlik ve hiperaktivite / dürtüsellik. Her kategoride, DEHB ile ilişkili dokuz belirti vardır.
Dikkatsizlik Belirtileri
Dikkat, DEHB’deki sorunun yarısıdır. İster siz ister bir öğretmen olsun, evde veya okulda, DEHB’li çocuklar dikkatini üzerinizde toplamada zorlanabilir. Ve bu onların dinleme, öğrenme ve hatta düşünme yeteneklerini engelleyebilir.
Çocuğunuzun sorunları şunlar olabilir:
– Ayrıntılara dikkat etmemek veya dikkatsizce hatalar yapmak,
– Görevlere veya oyuna odaklanmamak,
– Siz veya bir öğretmen onlarla doğrudan konuştuğunda dinlememek,
– Talimatları, ödevleri veya işleri takip etmemek,
– Görevleri veya etkinlikleri organize edememek,
– Uzun bir süre boyunca zihinsel çaba gerektiren görevleri tamamlayamamak ve hoşlanmadıklarını ifade etmek veya bunlardan tamamen kaçınmak,
– Okul malzemeleri, gözlük veya telefon gibi eşyalarının kaydını tutamamak,
– Günlük aktivitelerde bir şeyleri hatırlayamamak,
– Dikkat dağıtıcı şeylerden kaçınmak.
Hiperaktivite ve Dürtüsellik Belirtileri
Her dürtüyle hareket eden yüksek enerjili, heyecanlı bir çocuk, bozukluğun hiperaktivite ve dürtüsellik ucuna düşebilir. Bu davranışlar, özellikle okulda daha yıkıcı olabilir.
Çocuğunuz şunları yaşayabilir:
– Kıpır kıpır ve sürekli elleri veya ayaklarında hareket,
– Okulda veya oturmaları gereken diğer durumlarda koltuktan kalkması,
– Uygunsuz yerlerde veya durumlarda koşması ve tırmanması,
– Sessizce boş zaman aktivitelerine katılamaması,
– Yüksek bir enerjiye sahip olması ve her zaman hareket halinde olması,
– Aşırı konuşması,
– Sorular tamamlanmadan cevaplar vermeye çalışması,
– Sıralarını beklemekte sorun yaşaması,
– Sohbetleri ve oyunları yarıda kesmesi.
Bu listelere bakıp “Evet, bu benim çocuğum” diye düşünebilirsiniz. Yanlış ortamlarda olsalar da, bu davranışların çoğu çocuğunuzun yaşı için tamamen normal olabilirler. Örneğin, birçok ebeveyn, yeni yürümeye başlayan çocuklarında DEHB konusunda endişelenmeye başlar. Ancak bu semptomlar, bu gelişim aşamasındaki çocuklar için normaldir.
Yine de işaretler oldukça erken ortaya çıkabilir. DEHB, dört yaşında erken teşhis edilebilir. 4 ile 16 yaşları arasında teşhis edilebilmesi için, bir çocuğun altı aydan uzun süre altı veya daha fazla belirti göstermesi gerekir ve çoğu belirtinin 12 yaşından önce ortaya çıkması gerekir. Ve davranışlar, birden fazla ortamda ortaya çıkmalıdır.
DEHB’Yİ YÖNETMEK İÇİN İLAÇTAN DAHA FAZLASI GEREKİYOR
İyi bilinen DEHB ilaçları vardır ve çocukların çoğu için etkilidir. Semptomların sayısını ve şiddetini azaltan hızlı ve etkili uyarıcılardır. Ama her çocuk için çalışmazlar. Uyarıcılar etkisiz olduğunda veya uyku sorunları, iştahsızlık ve sosyal geri çekilme gibi istenmeyen yan etkiler gösterdiğinde bunun yerine uyarıcı olmayanlar kullanılır.
İlaç genellikle davranış yönetimiyle birlikte kullanılır ve ebeveynlerin devreye girdiği yer burasıdır. Amerikan Pediatri Akademisi (AAP), 2020 Eylül ayında DEHB’li çocukların tedavisi için kılavuzlarını güncelledi. Yeni kılavuzlar, davranış yönetimi konusunda ebeveyn eğitimini vurgulamakta ve 6 yaş ve altı çocuklar için ilaçlardan önce birinci basamak tedavi olarak önermektedir.
DEHB’li Bir Çocuğa Yardım Etmek İçin Ebeveynlik İpuçları
DEHB’li bir çocuk yetiştirmek, özellikle de hızla geliştikleri ve ilaçları denemek için yeterince büyük olmadıkları ilk yıllarda zor olabilir. Ancak yaşları veya reçeteleri ne olursa olsun, ebeveynler sorunlu davranışları yönetmede önemli bir rol oynarlar.
AAP’nin tavsiyesi yapı, organizasyon ve basitleştirme ile ilgilidir. Yalnızca ev ortamını gerçekten kontrol edebilirsiniz. Ancak işleri basit ve yapılandırılmış hale getirmek için elinizden geleni yaparsanız, çocuğunuzun durumunu yönetmesine de yardımcı olabilirsiniz.
Bir rutin oluşturun. Programlar bir zorunluluktur. Kahvaltıdan yatma vaktine kadar beklentileri belirlerler, çocukların dikkat dağınıklığını sınırlarken görevlere veya etkinliklere odaklanmalarına yardımcı olurlar.
Her şeyi organize edin. Çocuğunuzun günlerini yapılandırmanın yanı sıra, çevresini de yapılandırın. Her oyuncağın ve eşyanın bir evi olduğu düzenli bir ortam, unutkan çocukların eşyalarını takip etmelerine yardımcı olur.
Seçeneklerini sınırlayın. DEHB olan çocuklar için seçeneklerin miktarı çok fazla olabilir. Çocuğunuzun hayatını daha yönetilebilir hale getirin, sınırlı bir dizi seçenek arasından seçim yapmasına izin verin.
Liste yapın. Onlar için işleri adım adım bölün. Listeler, seçimleri sınırlandırmaya, iyi alışkanlıklar oluşturmaya ve uzun vadeli ve başka türlü yönetilemeyen görevler için net yollar belirlemeye yardımcı olur. Küçük çocuklar için resimli listeler daha etkilidir. Tamamlamaları gereken adımları gösteren resimler kullanın.
Sağlıklı alışkanlıklar oluşturmaya yardımcı olun. Sağlıksız bir yaşam tarzı, DEHB semptomlarını daha da kötüleştirebilir. Çocuğunuzun doğru beslendiğinden ve bol miktarda egzersiz yaptığından ve iyi uyuduğundan emin olun.
Evi siz kontrol edersiniz, ancak DEHB davranışları farklı ortamlarda da mevcuttur. Bu nedenle, siz orada olmadığınız zamanlarda çocuğunuzun durumunu yönetmesine yardımcı olmak için öğretmenler, aile ve toplumla ek destek ve koordinasyona ihtiyacınız var. Çocuğunuzun sınıfta veya yardımcı olmak için eğitilmiş davranış uzmanlarının bulunduğu okuldaki diğer hizmetlerde ek yardıma ihtiyacı olabilir. Çabalarınızı daha iyi koordine etmek ve ilerlemeyi takip etmek için çocuğunuzun öğretmenleri ve okulundaki personel ile açık bir iletişim kurun.
DEHB teşhisinde öğretmenler de önemlidir. Bir çocuğun okulda başka yerlerde olduğu gibi aynı zorlukları yaşayıp yaşamadığına dair değerli bilgiler sağlarlar. Sizin veya bir öğretmenin çocuğunuzun davranışıyla ilgili endişeleriniz varsa, çocuk doktorunuzdan doğru bir teşhis ve uygun tedaviyi almak için bir randevu ayarlayın. Bu bir ekip çalışmasıdır, doğru araçlarla başarılı çocuğunuz olabilir ve gelişebilir.