İşte BBC Trending, Reality Check ve İzleme Servisi’nin geçen hafta incelediği iddialar:
VEREM AŞISI VE KORONAVİRÜS İLİŞKİSİ
Bazı WhatsApp mesajlarında verem aşısının Covid-19’u önlediği iddia ediliyordu. Bu iddia doğru değil.
Çeşitli sosyal medya paylaşımlarında “Verem aşısı olanlar koronavirüsten endişe etmesin” ifadeleri yer alıyordu. Bir Arapça paylaşım ise verem aşısının koronavirüse yüzde 75 koruma sağladığını öne sürüyordu.
Dünya çapında pek çok çocuğa yapılan bu aşı, koronavirüsten korumuyor.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) de bu yönde bir kanıt olmadığını belirtiyor. Öte yandan bu aşının koronavirüsle mücadelede işe yarayıp yaramadığı konusunda iki ayrı deney yürütülüyor. WHO, bu araştırmalar tamamlanınca bulguları değerlendirecek.
Buna rağmen Google’da dünya çapında verem aşısı aramaları artıyor. Japonya’daki tedarikçiler, aşıya talebin de arttığını söylüyor.
WHO, ihtiyaç duymadığı halde bu aşıyı alanlar nedeniyle verem aşısına muhtaç olanların aşıya erişememesinden endişeleniyor.
İRAN’IN VİRÜS DETEKTÖRÜ BULDUĞU İDDİASI
İran Devrim Muhafızları geçen hafta elde taşınabilecek boyutlarda bir cihaz ile beş saniyede 100 metre yarıçapında koronavirüse yakalanmış herkesi ve hatta virüs bulaşmış yüzeyleri tespit edebilen bir cihaz geliştirdiklerini açıkladı.
İran Fizik Topluluğu bunun “inanması mümkün olmayan bir sahte bilim örneği” olduğunu söyledi ve masaldan farksız olduğunu duyurdu.
Cihaz on küsür yıl önce dört Britanyalı dolandırıcı tarafından satılan ve bazı devletlerin savaş bölgelerine bile gönderdiği sahte bomba detektörlerine çok benziyor.
Cihazın kutusu ve anteni neredeyse aynı.
VİRÜSÜN LABORATUVARLARDA YARATILDIĞI İDDİASI
Epoch Times tarafından ve Facebook’ta 70 milyondan fazla izlenen bir videoda koronavirüsün bir laboratuvarda yaratıldığı iddia ediliyordu.
Netflix belgesellerine benzer bir açılışla başlayan bir saatlik videoda Vuhan’da bir laboratuvarın bu virüsü geliştirdiği ve yetersiz güvenlik önlemleri nedeniyle virüsün sızdığı öne sürülüyordu.
BBC Bilim Editörü Paul Rincon, “SARS-COV-2 virüsünün Vuhan’daki virüs araştırma enstitüsünde yaratıldığına dair hiçbir kanıt yok” diyor.
Virüsün bilimsel analizi de, insan yapımı olmadığını, aksine hayvanlardan gelmiş olduğunu gösteriyor.
Mart ayında yayınlanan bir bilimsel makalede de koronavirüsün insan yapımı olmasının imkansız olduğu belirtilmişti.
Videoda Hindistan’daki bilim insanlarının koronavirüste, HIV’de bulunan dört genetik bölüm tespit ettiği, bunun da virüsün insan yapımı olduğunun kanıtı olduğu öne sürülüyordu.
Birkaç Hint araştırmacının böyle bir makale yazdığı doğru. Fakat bilimsel incelemeden geçmemiş bu makale, yayıncıları tarafından geri çekildi. Virüsün geninde eşleştiği öne sürülen kısımlar ise pek çok organizmada ortak.
Kent Üniversitesi’nden Virolog Dr. Jeremy Rossman, “Bahsedilen gen dizilimleri o kadar kısa ki, çok sayıda organizmada aynı dizilimi görmek mümkün” diyor.
New York merkezli Epoch Times, Falun Gong adlı bir dini grupla ilişkili Çinli-Amerikalılar tarafından kuruldu.
Geçen yıl Donald Trump yanlısı reklamlara büyük para harcadılar.
Fakat Facebook, reklam politikalarını ihlal ettiğini söyleyerek reklamlarını engelledi.
BİLL GATES SÖYLENTİLERİ
Bill Gates’in WHO’ya yardımı kesen ABD Başkanı Donald Trump’ı eleştirmesi üzerine Gates hakkında dezenformasyon yayılmaya başlandı.
Çoğu, Gates’in aşıları desteklemesi etrafında şekillenen iddialardı.
Bunlardan bazılarında Bill ve Melinda Gates Vakfı’nın koronavirüs aşısının patentine sahip olduğu, bazılarında da Covid-19’un Bill Gates sponsorluğunda geliştirildiği yer alıyordu.
Bu iddialar gerçeği yansıtmıyor.
SALGININ SAHTE OLDUĞU İDDİASI
Koronavirüs salgınının sahte ve bir komediden farksız olduğuna dair bir iddia, Kolombiyalı bir TV kanalının videosunda ortaya atıldı.
Video Facebook’ta 18 milyon kere izlendi ve paylaşılmaya devam ediyor.
Kendine “bütüncül doktor” diyen ve homeopati adlı sahte bilim dalını icra ettiğini söyleyen bu kişi, herhangi bir kanıt göstermeden virüslere dair mevcut teorilerin kökten yanlış olduğunu söylüyor, bununla ilgili HIV’in var olmadığını iddia eden bir YouTube videosunu izlemeyi tavsiye ediyordu.
Şahıs, insanların neden hastalandığına dair bir açıklama da getirmiyordu.
Bu iddia açık bir şekilde yanlış, koronavirüs var ve insanları öldürmeye devam ediyor.