Kuruluşu 1924 yılına kadar uzanan Adana’daki Doğu Akdeniz Ziraî Araştırma Enstitüsünde bugüne kadar 15 bitki çeşidinden 94 tohum çeşidi geliştirilip tescil ettirildi.
Türkiye’de 1924 yılında kurulan emsal 4 tohum ıslah istasyonundan biri olan Enstitü, iki kurumun birleştirilmesiyle bugünlere kadar geldi.
“Tohum Islah İstasyonu” ismiyle kurulan yapı, 1937’de “Pamuk İstasyonu ve Üretme Çiftliği”, 1953’te “Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü” ve 1965’ten itibaren “Bölge Pamuk Araştırma Enstitüsü” ismi altında faaliyetini sürdürdü.
1961 yılında “Çayır-Mera ve Yem Nebatları Tohum Üretme Merkezi Müdürlüğü” ismiyle kurulan, sonradan ismi “Zirai Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü” olarak değiştirilen yapı, 1987 yılında Enstitü bünyesine dahil edildi.
Kuruluş, 2011 yılında ise yeni yapılanmayla “Doğu Akdeniz Ziraî Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü” ismini aldı.
Enstitü, 100 yıla yaklaşan ıslah çalışmalarında bugüne kadar değişen gereksinimler doğrultusunda kullanımdan düşenler de dahil olmak üzere 81’i hala kullanılan ekmeklik ve makarnalık buğday, pamuk, soya, ayçiçeği, yer fıstığı, nohut, bezelye, fiğ, arı otu, yonca, yer bademi, mısır ve arpa bitkilerinden 94 tohum çeşidi geliştirerek Türk tarımını ve çiftçisini destekledi.
Türkiye’de kullanılan sertifikalı tohumluk ölçüsünde kıymetli hisseye sahip olan enstitü, ülke genelinde kullanılan tescilli buğday tohumunda yüzde 14, pamukta da yüzde 13’lük hisseye ulaştı.
Enstitünün geliştirdiği tescilli tohumlar yurt içinde kullanılmasının yanı sıra yurt dışına da gönderiliyor ve ülkeye döviz girdisi sağlanıyor.
Bugüne kadar Doğu Akdeniz Ziraî Araştırma Enstitüsünde geliştirilen 6’sı pamuk, 2’si buğday olmak üzere 8 çeşit tohum, çok sayıda ülkeye ihraç edildi.
Enstitünün ıslah çalışmalarına, 2015 yılında hizmete giren Çağdaş Bitki ve Islah Generasyon (Nesil) Atlatma Merkezi büyük katkı sağladı.
Ayçiçeğinde embriyo kültürü LED ışık çalışmaları, nohutta ve bezelyede ise LED ışık çalışmaları sonucunda ortalama 6 yıl olan genotiplerin saflaştırılma mühleti 1-1,5 yıla kadar indi. Merkezde birebir teknolojinin yer fıstığı, soya, pamuk üzere farklı bitki kümelerinden tohum elde edilmesine yönelik Ar-Ge çalışmaları devam ediyor.
Ayrıyeten yeniden merkezdeki moleküler çalışmalarla hastalığa güçlü tohum çeşitlerinin geliştirilmesi sağlanıyor.
Yeni bitki çeşidi geliştirme çalışmalarında elde edilen tohumların enstitünün deneme alanları ile farklı bölgelerde demonstrasyon (tanıtım) ekimleri yapılıyor.
Enstitü Müdürü Abdullah Çil, AA muhabirine, Adana, Mersin, Osmaniye, Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman ve Kilis’e hizmet veren Enstitünün, geliştirdiği tohumlarla Türk tarımı ve çiftçisine büyük katkı sağladığını söyledi.
Enstitünün yüklü olarak tarla bitkileri alanında tohum geliştirme çalışması yürüttüğünü belirten Çil, 2000’li yıllarda tohum geliştirme çalışmalarının daha verimli hale gelmesini sağlayan özel kesime bölümle bu istikamette sürat kazandıklarını lisana getirdi.
Çil, “Tohumların özel dala dönemiyle üretimde bir yükselme trendi oldu. Çeşitlerimizin tamamını tohumluk üretim, pazarlama ve ıslahçı hakkı mutabakatıyla yurt içi ve yurt dışı pazarlarda satışa sunmak üzere 85 firmaya devrettik. Onlar satıyor. Bu halde yapılan satışla iktisada kıymetli ölçüde katkısı oluyor.” dedi.
Enstitü, Ar-Ge merkezi oldu
Çil, muahedeye nazaran bu firmaların satıştan elde edilen gelirin belirli bir kısmını Enstitüye aktardıklarını, bu durumun da bilhassa Ar-Ge çalışmalarına büyük katkısı olduğunu söz etti. Çil, şöyle konuştu:
“Enstitümüz yaklaşık 100 yıldır bu bölgede Ar-Ge faaliyetinde bulunmakta, Ar-Ge için kıymetli ölçüde paralar ödemekte ve değerli sonuçlar almaktadır. Enstitümüz aslında Bakanlığımızın ileri Ar-Ge merkezlerinden biridir. Gerek Bakanlığımız gerekse Ziraî Araştırmalar ve Siyasetler Genel Müdürlüğümüzün bize sunduğu imkanlar çerçevesinde altyapımızı modernize ettik, seralarımızı kurduk. Şu anda Çağdaş Bitki ve Islah Generasyon Atlatma Merkezi sayesinde çeşitlerin geliştirilmesinde dünyanın sahip olduğu en son teknolojiyi kullanmakta ve çok süratli adımlar atmaktayız.”
Çil, Enstitünün çeşit geliştirme çalışmalarını aralıksız sürdürdüğünü vurgulayarak şunları kaydetti:
“Genel olarak Türkiye’de üretilen sertifikalı buğday tohumluğunun yüzde 14’ünü, pamuk tohumluğunun ise yüzde 13’ünü Enstitü tarafından geliştirilen çeşitler oluşturmaktadır. Enstitümüzün çeşit geliştirme çalışmaları süratle devam etmektedir. Yerli ve yurt dışındaki tohumculuk firmalarıyla değerli iş birlikleriyle hem ülke içindeki tohumluk muhtaçlığı hem de ülke dışındaki tohumluk pazarına yönelik çalışmalar yapıyoruz.”
