Doğu Akdeniz’de yaklaşık 35 gün süren ve iki ülke donanmalarını karşı karşıya getiren ‘Oruç Reis’ krizinden sonra devreye giren yoğun diplomasi trafiği meyvesini verdi. Türkiye ile Yunanistan, istikşafi görüşmelerin başlamasında anlaştı. Bu anlaşmada Almanya Başbakanı Angela Merkel önemli rol oynadı.
2002’de başlayan ve 2016’dan sonra askıya alınan istikşafi görüşmelerin 61’inci turu muhtemelen önümüzdeki günlerde açıklanacak bir tarihte İstanbul’da gerçekleştirilecek.
AB ZİRVESİNDEN SONRA
Söz konusu görüşmelerin başlama tarihinin dün açıklanması bekleniyordu. Ancak, Türkiye konusunun görüşüleceği AB zirvesi, koronavirüs nedeniyle bir hafta ertelenince, ilgili açıklamaların yapılması da önümüzdeki günlere kaldı. İstikşafi görüşmelerin, 1-2 Ekim’deki AB Zirvesi’nden hemen sonra başlaması bekleniyor. Yunan heyetine, daha önce de istikşafi görüşmeler tecrübesi olan emekli Büyükelçi Pavlos Apostolidis başkanlık edecek. Apostolidis diplomatik çevrelerde ‘dinlemesini bilen ve makul’ bir müzakereci sayılıyor.
‘MÜZAKERE DEĞİL’ VURGUSU
Yunan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias, istikşafi görüşmelerin, müzakere anlamına gelmediğini belirterek, “Müzakerenin çerçevesini oluşturacak kuralları belirlemeye çalışacağız” dedi. “Bu neden mi bu kadar zor? Çünkü Türkiye, uluslararası hukuku ortak kural olarak kabul etmiyor” iddiasında bulunan Dendias, “Daha çok erken ama istikşafi görüşmelerin bir fırsat oluşturmasını temenni ederim” diye ekledi.
Hükümet Sözcüsü Stelyos Peças ise “her şey mümkün” diyerek, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile Yunanistan Başbakanı Kiriakos Miçotakis arasında önümüzdeki günlerde bir telefon görüşmesi ihtimalini açık bıraktı.
İSTİKŞAFİ GÖRÜŞMELER
Yunanistan, iki ülke dışişleri heyetleri arasında 18 yıl önce başlayan ve 4 yıldır da askıda olan istikşafi görüşmelerde, sadece Ege ve Doğu Akdeniz’de deniz yetki sınırlarının belirlenmesi konusunu görüşeceğini öne sürüyor. Bu konuda da, adaların, anakara gibi 100 mil kıta sahanlığı hakkı bulunduğunu iddia ediyor. Anlaşma sağlanamadığı takdirde ise Lahey Adalet Divanı’nı adres gösteriyor. Türkiye ise adaların silahsızlandırılması, aidiyeti tartışmalı coğrafi formasyonlar (Kardak gibi adacık ve kayalıklar) ve azınlıklar gibi konuların da istikşafi görüşmelere dahil edilmesini istiyor. Deniz yetki sınırları konusunda ise adaların 6 millik karasuları dışında kıta sahanlığı bulunmadığını vurguluyor. Türkiye, Lahey dahil uluslararası mahkemeye başvuruyu da reddetmiyor.
ÇÖZÜME YAKLAŞILMIŞTI AMA
İstikşafi görüşmelerde 2004‘te taraflar bir çözüm formülüne yaklaşmıştı. Ege’de Yunan karasularının bazı bölgelerde 6 mil kalması, Türkiye’yi rahatsız etmeyecek bazı bölgelerde ise 8, 10 ve hatta 12 mil olması formülü benimsenmişti. Gerçekte 6 mil olan, Yunanistan’ın 10 mil olduğunu iddia ettiği hava sahası da, karasularına uyumlu şekilde değiştirilecekti. Ancak, Yunanistan’da aynı yıl seçimleri kazanarak başbakan olan Kostas Karamanlis, “Her şey sıfırdan başlayacak” diyerek bu çözüm formülünü reddetmişti.
NATO: İYİ İLERLEME SAĞLANDI
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Türkiye ile Yunanistan askeri heyetleri arasında ‘ayrıştırma usulleri’ olarak adlandırılan teknik görüşmelerin gidişinden memnun. İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ile NATO karargâhında görüşmesi bağlamında açıklamalarda bulunan Stoltenberg, “Bu görüşmeler sürüyor ve iyi bir ilerleme sağlandı” dedi.
Hava ve denizde olay ve kazaların yaşanmasının önüne geçilmesi amacıyla mekanizmalar oluşturulması için yapılan görüşmelerin teknik nitelikli askeri görüşmeler olduğunu hatırlatan Stoltenberg, “Bu görüşmeler, Almanya’nın temel sorunu çözme amaçlı diplomatik çabalarını tamamlıyor” dedi. Stoltenberg, Türkiye ile Yunanistan arasında istikşafi görüşmelere başlanması konusunda anlaşmaya varılmasını da memnuniyetle karşıladığını ifade etti.
KÂĞIT ÜSTÜNDEN YÜRÜYOR
NATO’daki toplantılar normalde haftada iki kez yapılıyor. Yunanistan, bugün ve yarın için planlanan ancak ertelenen Avrupa Birliği zirvesini bahane ederek altıncı toplantının haftaya yapılmasını istedi. Görüşmeler karşılıklı tartışma şeklinde değil taslak bir belge üzerinde her iki tarafın görüşlerini ifade etmesi şeklinde ilerliyor. Görüşmelere göre geliştirilen kağıt, iki NATO üyesi ülke silahlı kuvvetleri arasında çatışma yaşanmaması için tarafların dikkat edeceği konuları içeriyor. (Güven ÖZALP / BRÜKSEL)