Merve YİĞİTCAN
Pandemi dış ticarette dijitalin payını artırırken, bu durum e-ithalatta dolandırıcılık vakalarının da artmasına neden oldu. 2020’nin başından bu yana Tayland, Hong Kong, Polonya ve Danimarka gibi ülkelerden ithalat yapmak isteyen birçok Türk firmasının dolandırıldığı öğrenildi. Dolandırıcılığa konu olan ürünlerin başında pandemide satışları patlayan kişisel koruyucu malzemeler ile son dönemde fiyatları önemli oranda artan kağıt geliyor. Dolandırıcılık haberlerinin geldiği son ülke ise Tayland oldu. Buradan ucuza nitril eldiven ithal etmek isteyen Türk firmaların yüksek meblağlara dolandırıldığı öğrenildi. Konuyla ilgili Ticaret Bakanlığı’nın yayınladığı uyarıda, dolandırıcıların profesyonel internet siteleri kurup, özellikle isim benzerliğini kullanarak sahte şirketler üzerinden piyasanın oldukça altında fiyattan nitril eldiven teklifl eri verdiği, ucuz nitril eldiven almaya çalışan birçok ithalatçı firmanın da yüksek meblağlarla Tayland’da dolandırıldığı belirtildi.
Parayı alıp ortadan kayboluyorlar
Son dönemde yaşanan vakalar incelendiğinde, dolandırıcı firmaların çoğunun piyasanın altında fiyat vererek şirketleri çektiği, sahte internet siteleri ve ürün görsel- bilgileriyle ithalatçı firmaları aldatıp, ödemenin bir kısmını aldıktan sonra ortadan kaybolduğu göze çarpıyor.
Nelere dikkat etmeli?
Peki e-ithalatta dolandırıcılık nasıl gerçekleştiriliyor? İthalatçı firmalar dolandırılmamak için nelere dikkat etmeli?
Konuyla ilgili DÜNYA’ya açıklamalarda bulunda Plastik Sanayicileri Federasyonu (PLASFED) Başkanı Ömer Karadeniz, pandemiyle birlikte teknolojinin her alanda varlığını artırdığını, iş hayatının hızlı temposuna ayak uydurmak için firmaların teknolojiden büyük destek aldığını, ancak teknolojinin beraberinde getirdiği pek çok tehdidin firmaları açık şekilde zarara uğrattığını söyledi. Plastik sektörü bazında incelendiğinde sektörün ihtiyaç duyduğu hammadde ve ürünleri ithal ettiğini ve üretimini bu şekilde gerçekleştirdiğini ifade eden Karadeniz, “İthalatını, e-ithalat şeklinde teknoloji yoluyla daha hızlı ve makul fiyatla yapmak isteyen bazı şirketler maalesef dolandırıcıların tuzağına düşebiliyor. Dolandırıcıların yaptığı en büyük tuzak, ithalatçının ihtiyacı olduğu hammaddeyi ya da ürünü piyasa fiyatlarının bayağı altında satacakmış gibi online platformlar üzerinden cazip fiyatlarla sunması” diye konuştu.
Sözde ihracatçının en büyük vaadinin ise ‘ürünü daha yüksek fiyata iç pazarda satabilecekken, daha düşük fiyata ihraç etmek istemesi’ olduğunu söyleyen Karadeniz, bu tuzağa düşen ithalatçının da ürünü kaçırmamak adına koşulları göz ardı edip aceleci davranarak dolandırıcıların talep ettiği ön ödemeyi hemen yaptığını kaydetti. Karadeniz, “Ancak ön ödemeyi alan sözde ihracatçı firma yani dolandırıcılar, ithalatçıya hiçbir şekilde geri dönüş yapmayıp tüm iletişimi kesiyorlar ve maalesef iş işten geçmiş oluyor” dedi.
Ürün fiyatları takip edilmeli
PLASFED Başkanı, ithalatçının bu durumlarda detaycı, araştırmacı ve kuşkucu olması gerektiğinin altını çizerek, en ince ayrıntısına kadar araştırmaların yapılıp, bütün koşulların göz önünde bulundurulması gerektiğini savundu. Karadeniz, dolandırıcıların tuzağına düşmemesi için ithalatçı firmalara şu tavsiyelerde bulundu: “Söz konusu online platformun güvenirliği araştırılmalı. İhracatçı firmanın e-posta, web sitesi, telefon, adres, varsa birlikte iş yaptığı referans verebilecek firmalar iyi incelenmeli. Ürün fiyatları takip edilmeli. İthal edilecek ürünün hangi fiyatla ülkeye gireceğini araştırmak ve bilgi sahibi olmak burada çok önemli. Peşin ödemelerden kaçınmak ve akreditifl i ödemeleri yapmadan önce sağlam araştırmalar yapmak gerekli. Şirketler, İthalat Genel Müdürlüğü gibi devlet otoritesinin bünyesinde yer alan kurumlarla iletişim halinde olup, gerektiğinde bilgi almalı.”
Ani talep artışları etkili oldu
Ekreditif uzmanı Özgür Eker de, e-ithalatta yaşanan artışlarla ilgili değerlendirmelerde bulundu. Eker, COVID-19 salgını neticesinde başlangıçta salgına karşı koruyucu ekipman olarak sınıfl andırılan cerrahi maske, nitril eldiven ve dezenfektan gibi ürünlerde başlayan çok büyük ve ani talep artışlarının zamanla ateş ölçer gibi salgın ile bağlantılı ürünlere sıçradığını kaydetti. Dolandırıcılık vakalarını anlamak için ekonomik seyri iyi analiz etmek gerektiğine dikkat çeken Eker, dolandırıcılara zemin hazırlayan uluslararası ticaretteki gelişmeleri ise şöyle sıraladı: “Konteynelerin ülkeler arasında sağlıklı döngüye girememesinden ötürü denizyolu navlun fiyatları astronomik boyutlara ulaştı. Dahası pek çok ihracatçı yüküne konteyner bulamıyor. Pek çok hammadde yoka düştü ve fiyatı aşırı arttı. Çip gibi kritik öneme haiz elektronik parçaların tedarikinde büyük sıkıntılar görülüyor.”
‘İthalatçı kendi hırsının kurbanı’
Tüm bu gelişmelerin sonucunda dış ticaret konusunda dolandırıcılık olaylarının artış görülmesinin şaşırtıcı olmadığına dikkat çeken Eker, “Pandemi nedeniyle uluslararası seyahatin de olabildiğince kısıtlanmış olması, bu tarz dolandırıcı firmaların ekmeğine adeta yağ sürüyor” dedi. Dış ticaret işlemlerinde dolandırıcılığın çok çeşitli şekillerde gerçekleşebileceğine değinen Eker, şöyle devam etti: “İthalat aşamasında en çok karşımıza çıkan dolandırıcılık ise en basit anlamda ithalatçıdan bir ödeme almak, ama bu ödemenin karşılığında ürün göndermemek veya düşük kaliteli ürün göndermek şeklinde oluyor. Dolandırıcılar ithalatçı firmaların piyasada görülen dalgalanmalardan kar elde etme hırslarını manipüle ediyor ve kendi bilgilerini art niyetli bir şekilde ithalatçılar aleyhine kullanıyorlar.”
Dolandırıcılık vakalarına karşı 5 önlem
Akreditif uzmanı Özgür Eker, ithalat aşamasında dolandırıcı firmalara yapılan ödemelerin geri tahsil edilebilmesinin çok düşük olasılık olduğuna dikkat çekerek, “Mümkün mertebe testi kırılmadan tedbir alınmalı” dedi. Eker, mevcut durumda ithalat aşamasında dolandırıcılık olaylarından uzak durabilmek için, şirketlere şu tavsiyelerde bulundu:
1- Bir ürün küresel anlamda yoka düşmüşse bunun mutlaka bir sebebi vardır. Bu sebep iyice anlaşılmadan, yoka düşmüş veya fiyatı çok artmış ürünlerin tedarikine girişilmemeli.
2- İthalatçılar pandemi öncesinde iş yapmadıkları alanlardan olabildiğince uzak durmaya çalışmalı.
3- İthalatçıların olabildiğince daha önceden çalışılmış oldukları, üretim ve finansal yapısını bildikleri tedarikçilerden ürün almasında fayda var.
4- Peşin ödemeler yapmaktan olabildiğince kaçınmak ve ürünlerin yükleme öncesinde uluslararası bir gözetim firması tarafından denetlenmesini sağlamak da dolandırıcılık karşısında alınabilecek önlemlerin başında geliyor.
5- İthalatçıyı daha çok koruyan ödeme yöntemleri tercih edilmeli. En makul ödeme yöntemi bu süreçte akreditif olmalı.
İthalatçılar hangi ülkede ne ile dolandırıldı?
Tayland: Bu ülkeden piyasanın altında fiyatlara nitril eldiven ithal etmek isteyen Türk firmaları yüksek meblağlarda dolandırıldı. Bunun üzerine Ticaret Bakanlığı, nitril eldiven ithalatı yapan firmaları başka alternatifl ere yönelmesi konusunda uyardı.
Hong Kong: Elektronik ithal etmek isteyen Türk firmaları, ön ödemeyi yaptıktan sonra sözde ihracatçı firmalardan haber alamayarak mağdur oldu.
Polonya: Özellikle A4 kağıt ithal etmeye çalışan birçok Türk firması, Polonya merkezli gerçek firmaların web-sitelerini taklit eden veya tamamen sahte ad ve ürün çeşitliliği ile kendini tanıtan sahte ihracatçılar tarafından dolandırıldı.
Danimarka: Gerçek firmaların adını kullanarak internet sitesi kuran dolandırıcıların, başta Polonya olmak üzere farklı ülkelerdeki banka hesaplarına para gönderilmesini talep ettiği ve sonrasında internet sitelerini kapatarak ortadan kayboldukları görüldü.
Hollanda: Pandeminin başlarında Hollanda’da maske dolandırıcılığı vakalarındaki artışlar nedeniyle Türk firmaları Ticaret Bakanlığı tarafından uyarıldı.
