Şebnem TURHAN
Türkiye’de tüketici enflasyonu (TÜFE) nisanda aylık yüzde 1,68 arttı ve yıllık enflasyon yüzde 17,14 seviyesine yükseldi. Böylece nisan yıllık enflasyonu Mayıs 2019’dan bu yana görülen en yüksek seviyeye çıktı.
Ekonomistlerin beklentisi yüzde 1,8’in biraz altında gelen aylık enflasyon taze meyve ve sebzedeki sert artış ile TL’deki değer kaybının ithalata dayalı ürünlerdeki fiyat değişimlerinin etkisinde kaldı.
Giyim ve ayakkabıda açılmanın ve yeni sezonun da etkisiyle yükselen fiyatlar tüketici enflasyonunu olumsuz etkilerken, TL’deki değer kaybının en ağır etkisi ise üretici enflasyonunda (Yİ-ÜFE) görüldü.
Üretici fiyat artışında rekor
Nisanda üretici enflasyonu yüzde 4,34 arttı ve yıllık üretici enflasyonu yüzde 35,17’ye çıktı. 2021’in ilk dört ayında üretici enflasyonu ise yüzde 12,91’e çıktı.
Bu verinin güncellenerek yeniden hesaplanmaya başladığı 2006 yılından bu yana görülen en yüksek 4 aylık enflasyon verisi olarak tarihe geçti. Yıllık üretici enflasyonunda ise en son bu yüksek seviyeler Kasım 2018’de görülmüştü. Kur etkisini mayısta daha belirleyici olması da bekleniyor.
Fiyatlama davranışları bozuldu mu?
Her ne kadar Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu mayısla birlikte enflasyonda düşüş beklendiğini belirtse de üretici enflasyonundaki bu yüksek seyir kur geçişkenliği etkisinin tüketici enflasyonunda belirleyici olmaya devam edeceğini gösteriyor. Mart ortasında Merkez Bankası başkanı değişikliğiyle beraber dolar/TL’de sert hareketler yaşanmış ve TL’deki değer kaybı yüzde 12’yı bulmuştu. Analistler kur geçişkenliğinin yanı sıra bozulan fiyatlama davranışlarının da enflasyonu tehdit etmeye devam ettiğini vurguluyor.
Gıda, enflasyonu 0,6 puan yukarı çekti
Gıda grubunda aylık enflasyon yüzde 2,13 oldu ve bunun manşet enflasyona etkisi 0.57 puan olarak belirlendi. Yıllık gıda enflasyonu ise yüzde 16,98 bunun da yıllık manşet enflasyona etkisi 4.38 puan. Gıdada 4 ayda fiyat artışı yüzde 8,57 olurken en dikkat çekici olan taze meyve ve sebzelerdeki 4 aylık enflasyonun yüzde 11,92’ye yükselmiş olması oldu. Bunun yanında işlenmiş gıdada ise 4 aylık enflasyon yüzde 8,15 olarak hesaplandı.
Nisanda zam şampiyonu olan domatesteki yüzde 25’e yaklaşan artış henüz seradan tarlaya geçişin tamamlanmamış olmasından da kaynaklandı. Bunun yanı sıra taze sebze ve meyvede üretici fiyatlarındaki artışın maliyetlere etkisi de belirleyici. Gıdada et ve et ürünlerinde yükseliş var. Mayısla birlikte tarla ürünlerinin tezgahlara gelmesi gıdada biraz daha düşük seviyelerin görülmesini sağlayacak ancak üretici fiyatlarındaki yüksek seyir bunu olumsuz etkileyecek.
Giyim ve ayakkabıda yüzde 7,6 artış
Giyim ve ayakkabı yeni sezona zamla başladı. Zam şampiyonları listesinde de giyim ve ayakkabı grubu ürünleri ağırlıklı yer alıyor. Giyim ve ayakkabıda nisanda aylık yüzde 7,57’lik artış manşet enflasyonu 0.41 puan yükseltti. Pandemiden en olumsuz etkilenen gruplardan olan giyim ve ayakkabıda hazirandan sonra yeniden indirim dönemine girilmesi bekleniyor. Mayısta yine hafif bir yükseliş gözlenebilir.
Konut grubunda doğalgaza her ay gelen yüzde 1 zammın etkisi var. Ayrıca yenilemeler de konut grubundaki maddelerde yükseliş yaratmış. Konut grubunda aylık yüzde 0,95 artışın manşet enflasyona etkisi 0.15 puan oldu. Mayısta da doğalgaza yüzde 1 zam yapıldı.
Ulaştırmada otomobil zammı etkili
Ev eşyası grubunda nisanda marta göre fiyatlarda anlamlı bir değişik görülmezken sağlık grubunda yüzde 0,56’lık bir artış yaşandı. Ulaştırma grubunda ise yine kur etkisi gözleniyor. Yüzde 1,68 artan fiyatlar manşet enflasyona ulaştırma grubundan 0.25 puanlık artış yönünde katkı yarattı. Bu grupta benzinli otomobillerde yüzde 5,52 artış var. Benzin fiyatlarında ise marta göre yüzde 1,41 düşüş LPG’de ise yüzde 1,50 fiyat artışı yaşandı. Motorinde de yüzde 1,76 düşüş gözlendi.
Haberleşmede fiyatlarda internet kullanımında yaşanan düşüşün etkisiyle yüzde 0,28 geriledi. Bunun manşet enflasyonu 0.01’lik düşürücü etkisi gözlendi. Eğlence ve kültürde yüzde 1,50’lik rtış, eğitimde ise yüzde 2,09 yükseliş var. Lokanta ve otellerde açılma sonrası fiyat artışları devam etti. Dolardaki artış içeride altın fiyatlarını yükseltince çeşitli mal ve hizmetler grubunda yüzde 1,89’luk aylık yükseliş yaşandı. Bunun manşet enflasyona etkisi 0.09 puan oldu.
Çekirdek enflasyon yüzde 18’i aştı
Merkez Bankası’nın para politikası için takip ettiği çekirdek enflasyon verileri ise nisanda manşet enflasyonun üzerindeki seyrini sürdürdü. TÜİK verilerine göre özel kapsamlı TÜFE göstergelerinden “B” çekirdek enflasyonu nisanda yıllık olarak yüzde 17,49’dan yüzde 18,11’e yükselirken “C” çekirdek enflasyonu ise yüzde 16,88’den yüzde 17,77’ye çıktı. Perşembe günü Merkez Bankası mayıs Para Politikası Kurulu toplantısını gerçekleştirecek. Çekirdek enflasyondaki bozulmanın sürmesine ve ekonomistlerin mayısta yeni zirveyi beklemesine rağmen PPK’da politika faizinde bir değişiklik öngörülmüyor.
