Merkez Bankası et ve süt sektörlerindeki tedarik zincirini mercek altına aldı. Yapılan çalışmada, üreticilerin doğrudan perakende ticaret işletmelerine ürünlerini ulaştırma oranlarının düşük olduğu belirtilerek, dana eti sektöründeki tedarik zincirinin süt sektörüne kıyasla daha karmaşık bir yapıya sahip olduğu kaydedildi. 2006-2016 dönemi için yapılan analizlerde nihai tüketiciye satış yapan perakende veya konaklama ve yiyecek hizmeti sunan işletmelere doğrudan ürünlerini ulaştıran üreticiler için kârlılık oranının yüksek, ulaştıramayan üreticiler için kârlılığın düşük olduğu tespiti yapıldı. Rakamsal olarak, tedarik zincirini kısaltabilen süt üreticilerinin kârlılığını yüzde 27, dana eti üreticilerinin de yüzde 30 artırdığı belirlendi.
KARMAŞIK VE UZUN
Merkez Bankası Ekonomi Notları kısmında yayımlanan “Dana Eti ve Süt Sektörlerinde Tedarik Zinciri ve Kârlılık Analizi” çalışmasında, tarım ve gıda sektörünün Türkiye ekonomisi üzerinde önemli bir yer tuttuğuna değinilerek, özellikle enflasyon üzerinde belirleyici rol oynadığı vurgulandı. Yusuf Emre Akgündüz, Seyit Mümin Cilasun ve Elif Özcan Tok tarafından hazırlanan çalışmada, dana eti ve süt sektörlerinde tedarik zincirinin yapısı ortaya konulurken, üreticilerin kârlılıkları analiz edildi. Gıda enflasyonunda kalıcı düşüş sağlanması ve tarımın sürdürülebilirliği için geçmiş dönemde geliştirilen politikaların daha çok üretim sürecine yoğunlaştığı, ancak son birkaç yıldır devam eden yapısal çalışmaların önemli bir kısmının tedarik zincirindeki sorunlara ve üretici ile tüketici arasındaki zincirin kısaltılmasına yoğunlaştığı anlatıldı. Türkiye’de gıda sektöründe tedarik zinciri, üretici ve nihai tüketici arasında tüccar, komisyoncu, sevkiyatçı, perakendeci gibi çok sayıda aktörün barındığına dikkat çekilen çalışmada, yapının oldukça karmaşık ve uzun olduğu belirtildi.
DAHA AZ PAYDAŞ
Et ürünlerindeki tedarik zincirinin süte göre daha karmaşık bir yapıya sahip olduğuna değinilen çalışmada, “Bu karmaşık yapı ve daha fazla paydaşın bulunması dana eti fiyatlarının süt fiyatlarına oranla daha oynak olmasına yol açan bir faktör olarak değerlendirilebilir. Tedarik zincirinin kısalması ve sadeleşmesi üretilen değerin daha az paydaş arasında bölüşülmesini sağlayarak üreticilerin kârlılığını arttıracaktır. Bu kapsamda, üreticinin doğrudan perakendecilere ve konaklama/yiyecek işletmelerine yaptığı satış oranı yükseldikçe sağladığı kârın da artması beklenmektedir” denildi.
ÜRÜNLERİNİ NEREYE SATIYORLAR
Çalışmada sütü için hayvan yetiştiriciliği sektörünün toplam satışının yüzde 50’den fazlasının süthane işletmeleri ve peynir imalatı sektörüne yapıldığı görüldü. İmalathane sektörü toplam satışının yüzde 40’ını toptan ticaret, yüzde 32’sini ise perakende ticaret sektörlerine gerçekleştirdi. Üretici sektöründen doğrudan perakende ticaret işletmeleri ile konaklama ve yiyecek faaliyetlerinde bulunan işletmeler gibi nihai tüketiciye ürün sunan sektörlere satış yüzde 7 oldu. Et ürünleri tedarik zincirinde ise dana eti üreticisi sektörünün ürünün yüzde 60’ını imalathaneler ve toptan ticaret işletmeleri arasında eşit oranda paylaştırdığı gözlendi. Üretici sektörden doğrudan perakende ticaret işletmeleri ile konaklama ve yiyecek faaliyetlerinde bulunan işletmelere satış yüzde 22 ile düşük seviyede kaldı.