Zararsız yeni türün yayılmasıyla Zika virüsü ya da Dang Humması gibi hastalıkları taşıyan sivrisineklerin sayısının azalması umuluyor.
Çevre koruma gruplarının, doğanın dengelerini değiştirerek beklenmedik etkiler yaratabileceğini söyleyerek karşı çıktığı proje aslında yıllardır tartışılıyordu.
‘Jurrasic Park deneyi’
Projeye yeşil ışık yakılması çevre gruplarının sert tepkisiyle karşılaştı. Bir grup projeyi “Jurrasic Park deneyi” diye tanımladı.
Çevreciler genetiğiyle oynanmış yeni sivrisinek türünün, ekosisteme zarar verebileceği ve sinek ilaçlarına dayanıklı yeni hibrit türlerin ortaya çıkmasına sebep olabileceği uyarılarında bulunuyorlar.
Fakat deneyi yürüten şirket projenin insanlar ve çevre için risk içermediğini söylüyor ve hükümetin desteklediği bazı çalışmaları buna dayanak olarak gösteriyor.
Bir ada zincirinden oluşan Florida Keys bölgesinde 2021 yılında genetiğiyle oynanmış sivrisineklerin doğaya salınması için federal yetkililerin onayı bekleniyordu.
Mayıs ayında ABD Çevre Kurumu, Britanya merkezli ABD’de faaliyet gösteren Oxitec şirketine OX5034 adıyla bilinen genetiğiyle oynanmış erkek ‘Aedes aegypti’ sivrisineklerini üretme izni vermişti.
Ne umuluyor?
Aedes aegypti aslında Zika, çikungunya, dang humması ve sarı humma gibi tehlikeli hastalıkları yayan bir sivrisinek türü.
Ama sadece dişi sivrisinekler insanları ısırıyor çünkü yumurtlayabilmeleri için kana ihtiyaçları var.
Şimdi doğaya bırakılması planlanan genetiğiyle oynanmış erkek sivrisineklerin dişilerle çiftleşmesi umuluyor.
Genetikleri değiştirilen erkek sivrisineklerin taşıdığı bir protein yeni doğan bütün dişi sivrisineklerin yumurtlama yani insanları ısırma çağına gelmeden ölmesine sebep oluyor. Buna karşılık sadece çiçek özleriyle beslenen erkek sivrisinekler genlerini yeni erkeklere geçirerek hayatta kalıyor.
Zaman içerisinde bu yolla bölgedeki Aedes aegypti sivrisinek nüfusunun, dolayısıyla da yol açtıkları hastalıkların azalacağı umuluyor.
Projenin detayları: itiraz ve savunmalar
Florida Keys Sivrisinek Kontrol Bölgesi yetkilileri Salı günü, 750 milyon genetiği değiştirilmiş sivrisineğin iki yıllık bir süreye yayılarak doğaya salınmasına nihai onayı verdi.
Plana karşı çıkan bir grup Change.org üzerinden 250 bine yakın imza topladı ve Oxitec şirketini “ABD’yi mutasyona uğratılmış böceklerin deneme alanı haline getirmekle” suçluyor.
Oxitec’in internet sitesine göre şirket, Brezilya’da yaptığı saha deneylerinde olumlu sonuçlar elde ettiğini söylüyor.
Benzer bir projenin 2021 yılınde Texas’da da uygulamaya konması için federal yetkililerin onay verdiği ancak eyalet yönetiminden onay gelmediği bildiriliyor.
Projeyi protesto eden çevre koruma grubu Friends of the Earth (Doğa’nın Dostları) grubu tarafından yapılan açıklamada “Genetiğiyle oynanmış sivrisineklerin doğaya salınması Floridalıları, çevreyi ve soyu tükenme tehlikesiyle yüzyüze olan türleri tam da bir salgının orta yerinde bulunduğumuz bir dönemde tehlikeye atmaktadır” denildi.
Fakat Oxitec’te çalışan bir bilim insanı Associated Press (AP) ajansına yıllar içinde milyarlarca sivrisineğimizi doğaya saldı. Çevreye ve insanlar için hiç bir potansiyel tehlike taşımıyor” diye konuştu.
Florida’nın güneyinde egemen sivrisinek türü olan Aedes aegypti, insan yerleşimlerindeki durgun su birikintilerinde yaşıyor. Bu tür Florida Keys gibi bir çok bölgede pestisidlere karşı da dayanıklılık geliştirdiği için yok edilemiyor.