“Covid hastaneme ulaştı; yakında insanlar otoparkta ölmeye başlayacak.”
Bu cümle Papua Yeni Gineli bir doktora ait. Dünyanın bize göre en uzak köşelerinden biri olan Pasifik’teki bu ada ülkesi, Covid-19 pandemisinin en ağır yaraladığı yerlerden. Ülkenin sağlık sistemi salgının yükünün altında çökmek üzereyken, aşı umutları da en yakın komşularından biri olan Avustralya ve diğer birkaç gelişmiş ülke nedeniyle suya düştü.
8 milyon 600 bin nüfuslu Papua Yeni Gine’de bugüne kadar görülen toplam vaka sayısı 4109, hayatını kaybedenlerin sayısı ise 39. Yani dünyanın birçok yerine göre Covid-19’un etkisi aslında çok sınırlı. Hatta yakın zamana kadar yeni vaka sayıları sıfırlanmıştı. Ancak şubat ortasından itibaren ibre bir anda yükselişe geçti. 24 Mart tarihinde yapılan testlerden 351’inin pozitif çıkmasıyla Papua Yeni Gine kendi zirvesini gördü. Bu sayı daha geçen hafta 82’ydi. Son bir ayda vaka sayıları 3000’den fazla arttı.
Geçen hafta açıklanan rakamlara göre ülke genelinde pandemi boyunca yapılan toplam test sayısı sadece 55 bindi. Üstelik bu testlerin önemli bir kısmı son 1 ayda yapıldı. Halihazırda günde 500 kadar test uygulanıyor ve bunların yaklaşık yüzde 70’i pozitif çıkıyor ki bu da dünya ortalamalarının çok üstünde.
Başkent Port Moresby dışında test imkanı yok ve hükümet kaynakları gerçek vaka sayılarının, resmi kayıtların 10 katı seviyede olabileceğini öne sürüyor. Başbakan James Marape, önceki hafta gazetecilere yaptığı açıklamada ülkedeki her üç ya da dört kişiden birinin pozitif olduğu bir noktaya yaklaştıklarını söyledi.
ABC News’ün haberine göre Marape, “Rakam oldukça sarsıcı ve buna bir düzeltme yapmazsak sağlık sistemimiz tıkanacak ve sürdürülebilir olmaktan çıkacak” dedi. Başbakanlıkta görevli siyasetçilerin ve ülkede görev yapan diplomatik temsilcilerin de virüsten etkilendiğine dair haberler hem ülke basınında hem de Avustralya basınında sık sık yer alıyor.
Papua Yeni Gine’de bir köy hastanesi
“HORTUM SAĞLIK SİSTEMİNİN KALBİNİ DELİP GEÇTİĞİNDE…”
Diğer yandan ülkedeki sağlık sistemi o kadar zayıf, o kadar yetersiz ki sağlık yetkilileri sınırlı sayıdaki vakanın bile “bir hortum etkisi” yarattığını söylüyor.
Papua Yeni Gine’nin dört bir yanındaki hastaneler şimdiden çalışanlarının önemli bir kısmının enfekte olması, artan hasta talebi, çok büyük miktardaki bütçe kesintileri nedeniyle birçok bölümü ve servisi kapatmak zorunda kaldı.
Diğer yandan pandeminin en başında Covid kliniğine dönüştürülen bir stadyum da artan vakaların tedavi edilebilmesi için yeniden açıldı.
Ülkede üreme sağlığı ve doğum kontrol hizmetleri sunan Maria Stopes PNG’nin direktörü David Ayres, Guardian’a yaptığı açıklamada, onlarca sağlık çalışanının iş yerinde Covid-19 kaptığını belirterek, “Buradaki sağlık sistemi en başından çok kırılgan. Ön saflardaki sağlık hizmetleri lojistik ve ekonomik kısıtlamalar nedeniyle ya çok geç verilebiliyor ya da hiç verilemiyor” dedi.
Port Moresby’de yaşayan Ayres, “Böyle bir hortum sağlık sisteminin kalbini delip geçtiğinde, felaket potansiyeli çok büyük olur. Şu an bizi korkutan bu” diye konuştu.
Port Moresby halkının önemli bir kısmı suyun üzerinde inşa edilmiş bu derme çatma mahallelerde yaşıyor
YATAKLAR DOLU, DOKTORLAR YORGUN
Başkentteki en büyük sağlık kuruluşu olan Genel Hastane’nin acil servisinin durumu çok şey anlatıyor.
Acil servis ikiye bölünmüş, yarısı Covid-19 hastaları için karantina koğuşu olarak ayrılmış. Diğer kısım ise geleneksel acil servis hizmetlerini veriyor. Covid-19 koğuşundaki 14 yatağın tamamı dolu. Koruyucu giysileri içinde yataktan yatağa koşturan doktorlar oldukça yoğun ve yorgun.
Acil servisin direktörü Dr. Duncan Sengiromo, sadece bu hafta içinde 7 doktor, 6 hemşire ve 3 destek personelinin pozitif çıktığını belirterek Guardian’a şunları söylüyor:
“Vardiyalar halinde çalışıyoruz. Çalışanlarımızın çoğu pozitif çıkıp 10 karantinaya girdiğinden yeterli personelimiz yok. Elimizden geleni yapıyoruz ama halen zorlanıyoruz.”
“HASTANENİN OTOPARKINDA CAN VERECEKLER”
En baştaki tüyler ürpertici yorumun sahibi olan Dr. Glen Mola da Genel Hastane’de Kadın Doğum ve Jinekoloji Servisi Bölüm Başkanı olarak görev yapıyor. Bu hastane Papua Yeni Gineli kadınların güvenle doğum yapabildikleri birkaç yerden biri, hatta Port Moresby’de kadın doğum servisi bulunan tek kamu hastanesi. Hastaneye doğum için başvuran kadınların neredeyse yarısı Covid-19 belirtileri gösteriyor. Yapılan PCR testleri sonucu her gün çok sayıda kadın pozitif çıkıyor.
Mola, Guardian için kaleme aldığı izlenim yazısında yaşananları şöyle anlatıyor:
“Sürüntü testlerinin sonuçlarını 2-3 saatte alabiliyoruz. Bu yüzden çoğunlukla bir kadın doğum yaptığında onu Covid karantina servisine almakta çok geç kalmış oluyoruz. Çalışanlarımız kendisiyle çoktan ilgilenmiş ve bu esnada koruyucu giysiler giymedikleri ya da gerekli önlemleri almadıkları için virüsü kapmış oluyorlar.”
Hastanede şubat ortasından bu yana her hafta en az 10 çalışanda Covid-19 tespit ediliyor. Mola, “Şu ana kadar kadın doğum bölümündeki iş gücümüzde yüzde 30 azalma oldu” derken artık bir ebenin normalde 4 kadınla ilgilenmesi gerektiğini ama nöbet saatlerinde bu sayının 15’e kadar çıktığını belirtiyor ve ekliyor:
“Ben yakın gelecekte kapıları açık tutmamıza yetecek çalışan sayısının altına düşeceğimizden kaygılanıyorum. Bu noktaya geldiğimizde her gün kapımızı çalan 50’den fazla kadına ne olacak? Birçoğu gebelik zehirlenmesiyle, hayatlarını tehdit eden kanamalarla evlerine dönmek ya da evde doğum yapmak zorunda kalacaklar. Bazıları da hastanenin otoparkında can verecek.”
Dr. Mola benzer bir senaryonun hastanenin diğer servisleri için de geçerli olduğunu da sözlerine ekliyor.
Covid karantina servisinin geçtiğimiz hafta boyunca dolu olması nedeniyle ek servis açıldığını, tüm servislerin içinde başka gerekçelerle hastaneye başvuran ama pozitif çıkanlar için bölümler ayrıldığını belirten Mola şöyle devam ediyor:
“Hastanenin genel personeli acil servisin hizmetini sürdüremeyeceği seviyelere ulaştığında, kapılar kapanacak. O zaman trafik kazalarıyla, bıçak yaralarıyla, tüberkülozla, tifoyla gelenler de ya otoparkta ölecek ya da evlerine kaderlerini yaşamaya gönderilecek.”
Şubat sonunda hayatını kaybeden ilk Başbakan Michael Somare’nin cenazesine veda etmek isteyenler 14 Mart’ta sıfır tedbirle böyle toplanmıştı
ÖNLEMLER ALINDI AMA ÇÖZÜM OLACAK MI?
Sağlık sisteminin yükünü azaltmak için Papua Yeni Gine hükümeti bazı önlemler aldı. Geçen hafta başında 1 aylık bir karantina kararı verildi, okullar kapatıldı ve yurt içi seyahatlere sadece zorunlu haller sınırlaması getirildi. Kamusal alanlarda maske takmak da zorunlu hale getirildi.
Papua Yeni Gine Pandemi Kontrolörü David Manning, bunların “sert tedbirler” olduğunu belirtirken, işler böyle devam ederse daha fazlasının da gelebileceğini, iş yerlerinin ve pazarların kapanabileceğini, ekonominin de felç olabileceğini söyledi.
Vatandaşlarda ise salgının bir yalan olduğuna dair inanç çok yaygın. Örneğin acil servisteki bir hasta Guardian’a, “İki gün öncesine kadar Covid-19’un gerçek olmadığını düşünüyordum” diyor.
İnsanların kendisiyle dalga geçmesinden korktuğu için adını vermekten kaçınan 55 yaşındaki kişi, “Hasta değildim, astımım bile yok ama grip olmuştum ve her zamanki gibi buğu yaptım. Ama gribim geçmedi, kısa süre sonra solunum güçlüğü çekmeye başladım. Ailem beni buraya getirdi ve testim pozitif çıktı” diye devam ediyor.
Yaşadıklarına rağmen Covid-19’un gerçekliğini sorgulayan hasta, “Hâlâ şoktayım. Bir yanım hala bunun bir kandırmaca olduğunu düşünüyor ama bir yanım Covid-19’un gerçek olduğuna inanmaya başlıyor” diye konuşuyor.
Avustralya Başbakanı Scott Morrison
AŞI UMUTLARI KOMŞUYA BAĞLI
Vakalar ülkenin kapasitesini çoktan aşmışken Papua Yeni Ginelilerin aşı umudu da çok zayıf. Sınır Tanımayan Doktorlar örgütünün bu süreçte en büyük sorumluluk sahibi olarak gördüğü taraf ise Avustralya. Çünkü ülkenin Yeni Gine adasını paylaştığı Endonezya’dan sonraki en yakın komşusu olan Avustralya, Covid-19 aşılarının daha ucuza üretilmesinin ve yoksul ülkelerce erişilebilir hale gelmesinin önüne engel koyanlardan biri.
Şöyle ki, geçtiğimiz günlerde, Hindistan ve Güney Afrika, Dünya Ticaret Örgütü nezdinde büyük ilaç şirketlerinin Covid-19 aşısı patentlerini küçük üreticilerle de paylaşması ve böylece aşıların daha ucuz jenerik versiyonlarının üretilebilmesi yönünde bir teklifte bulundu. 100’den fazla ülkenin desteğini alan bu teklife karşı çıkanlardan biri ise Avustralya’ydı. Avustralya Ticaret Bakanı Dan Tehan, “araştırmalara harcanan milyon dolarları” korumak adına teklife hayır dediklerini açıkladı.
Sınır Tanımayan Doktorlar Avustralya Şubesi Direktörü Jennifer Tierney, bu hamlenin Papua Yeni Ginelilerin aşıya kavuşmasının önündeki en büyük engel olduğunu belirterek, “Buna bir de dünya nüfusunun yüzde 13’ünü oluşturan Avustralya gibi zengin ülkelerin potansiyel Covid-19 aşısı üretiminin yarısına, ön alımlar aracılığıyla kilit vurmasını ekleyin” diye konuştu.
Mayıs ayında da Çin, Papua Yeni Gine’ye Covid’le mücadele için çeşitli sağlık ekipmanları yollamıştı
AVUSTRALYA 1 MİLYON DOZ SÖZÜ VERDİ
Papua Yeni Gine’deki vakaların hızlı artışı da Avustralya’ya yönelik eleştirileri güçlendirdi. Eleştirilerin odağındaki hükümetten ise peş peşe günah çıkarma adımı geldi.
BBC’nin aktardığına göre ulusal kullanım için ayrılmış 8 bin doz AstraZeneca aşısını Papua Yeni Gine’yle paylaşacağını açıklayan Avustralya, bu aşıların sağlık çalışanlarının ve Papua Yeni Gine ile Avustralya’nın kuzey sınırı üzerinde konumlanmış “antlaşma köyleri”nde yaşayanların aşılanmasında kullanılacağını bildirdi.
Başbakan Scott Morrison, kararı “Onlar bizim ailemiz, onlar bizim dostlarımız, onlar bizim komşularımız” sözleriyle duyurdu ve ekledi:
“Bu Avustralya’nın ve bölgenin çıkarına olacaktır. Avustralyalılar olarak kendi vatandaşlarımız kadar çok değerli Papua Yeni Gine ailemizin sağlığını da güvence altına almak sorumluluğumuzdur.”
Bununla da yetinmeyen Avustralya hükümeti, Avrupa Birliği ve AstraZeneca’a başvuruda bulunarak, kendilerine gönderilecek 1 milyon doz aşının Papua Yeni Gine’ye yönlendirilmesini istedi.
Başbakan Morrison, “Kontratları bizde, ödemeyi biz yaptık. Ve bu aşıların oraya gitmesini istiyoruz ki en yakın komşumuz bölgemizdeki acil ihtiyaçlarla başa çıkabilsin” diye konuştu.
Eğer aşılar zamanında gelmezse Papua Yeni Gine’nin kaderinin ne olacağını da Dr. Mola şu sözlerle anlatıyor:
“Acilen aşıya ihtiyacımız var. Ama aşılar bize ulaştığında Port Moresby’nin sağlık hizmetlerini kurtarmak için çok geç olabilir.”