YAKLAŞIK 1.5 yıl aranın ardından geçen hafta sonu Tarım ve Orman Bakanlığı gıda ürünlerinde taklit ve tağşiş yapan markaları açıkladı. Baldan tereyağına, sucuktan çikolataya kadar birçok ürünün yer aldığı listede vatandaşın her gün sofrasına gelen yiyecek maddelerinde hile yapıldığı ortaya çıktı. Türkiye’de üretilen ve zincir marketlerde satışa sunulan bir sucuk markasında ise dana etinin yanı sıra domuz etine rastlandığının açıklanması vatandaşı tedirgin ederken, sektörde ‘domuz eti mi yoksa protein tozu mu’ tartışmasını gündeme getirdi. Bakanlığın, ‘sucukta domuz eti kullanılmıştır’ açıklamasına karşılık sektör temsilcileri, ‘domuz etinin direkt olarak ürüne konup konmadığını bilmiyoruz ama bu durum yasadışı olarak kullanılan protein tozlarından kaynaklanmış olabilir’ tezini ortaya attı.
Et Ürünleri Tebliği’ne göre, salam, sucuk, sosis gibi işlenmiş et ürünlerinin yapımı çok sıkı kurallara bağlanmış durumda. Karışım et kullanmak, domuz eti kullanmak, protein tozu katmak kesinlikle yasak.
AVANTAJ SAĞLAMIYOR
Sektör temsilcilerine göre, fiyat rekabetinde ön plana çıkmak isteyen üreticilerin önünü kesmek mümkün olmuyor. Maliyetleri düşürüp fiyat avantajı elde etmeye çalışan bazı firmaların, protein tozu kartını oynadıkları ileri sürülüyor. İddialara göre salam, sucuk gibi ürünlerin üretimi sırasında protein tozu kullanmak, daha az miktarda et kullanarak zorunlu olan protein miktarına ulaşma imkânı veriyor. Böylece maliyet düşüyor ve rekabet için avantajlı bir fiyat oluşuyor. Yapılan tahliller sonucunda, bu firmaların protein tozu katarak da üretse bazı ürünlerde domuz eti kullanılmıştır sonucuna ulaşılıyor. Bunun nedeni de ithal edilerek katılan protein tozunun domuz etinden üretilmiş olması. Üstelik sektör temsilcilerine göre dana etinden üretilmesi gereken bir ürüne doğrudan domuz eti katmak herhangi bir maliyet avantajı sağlamıyor.
Türkiye’de faaliyet gösteren hem karkas et hem de işlenmiş ürünler üreten bir firmanın yöneticisi, sorduğumuz sorulara şöyle cevap verdi:
PROTEİN YÜKSELİYOR
“Domuz eti ülkemizde hem bulunması zor hem de fiyat olarak maliyeti düşürmesi zor. Burada farklı bir durum var o da ‘protein değeri.’ Tebliğe göre ürünlerde olması gereken bir protein değeri var. Örneğin sucukta protein değeri 16. Bakanlık bunun altında çıkan protein değerine ceza kesiyor. Protein değerinin istenilen miktarda çıkması için de ürün içinde yer alması gereken et miktarı yüksek olmalı. Bu da maliyeti arttırıyor. Bazı firmalar ise protein değerini tutturabilmek için yurtdışından hayvansal gıdadan elde edilen ‘protein tozu’ ithal ediyor. Bunu ürettikleri ürüne ekleyerek protein miktarını yükseltiyor. Burada yaşanan durumun da buradan kaynaklandığını düşünüyorum. Yurtdışındaki protein tozlarının büyük kısmı da domuz etinden üretiliyor. Bu protein tozunun kullanıldığı bir sucuk eğer teste girerse protein tozu domuz etinden elde edildiği için içinde domuz eti kullanıldığı ortaya çıkıyor.”
LABORATUVARLAR: PROTEİN TOZUNU BULAMIYORUZ
Yaşanan gelişmelerin ardından gıda ürünlerini test eden firmaları aradık. Biri özel diğeri bakanlığın bünyesindeki test laboratuvarından aldığımız bilgiye göre, salam, sucuk ve sosis gibi ürünlere protein tozu eklenip eklenmediğini ortaya çıkaracak bir test bulunmuyor. Yapılan testler sonucunda başka bir türün söz konusu ürün içine eklenip eklenmediği test edilebiliyor.
İLERİ BOYUTTA ANALİZ GEREK
ET ürünleri tebliğine göre protein tozu kullanımının yasak olduğuna dikkat çeken Gıda Mühendisleri Odası Başkanı Kemal Zeki Taydaş, “Yapılan testlerde toplam protein miktarına bakılıyor. Ancak protein tozu kullanılmışsa mevcut testlerde bunu görmek zordur. Çok farklı ve ileri boyutlarda analiz büyük ihtimalle bulunabilir. Biz de gıda mühendisleri olarak protein tozu getirilerek protein miktarının arttırıldığını duyuyoruz. Diğer yandan tür analizleriyle ürünlerde kullanılan etin ne olduğu çok net bir şekilde bulunabiliyor. Eğer protein tozu domuz etinden elde edildiyse, söz konusu üründe ‘domuz eti kullanılmıştır’ deniliyor. Bunun etten mi yoksa protein tozundan mı geldiğine bakılmıyor. Protein tozu da olsa direkt olarak et de kullanılmış olsa ürünün içinde domuz eti girmiş oluyor” diye konuştu.
TOZU ANLAMAK MÜMKÜN DEĞİL
BİR başka firmanın yöneticisi de firmaların maliyeti düşürmek için protein tozu kullandığını belirterek, “Protein tozu kullanılıp kullanılmadığına yönelik bir test yapılmıyor. Üretici, dana etinden bir sucuk üretiyorsa ve buna dana etinden elde edilmiş protein tozu kullanırsa, yapılacak testte de protein miktarı istenilen seviyede çıkıyor. Protein tozu var mı yok mu belli olmuyor. Farklı hayvandan elde edilen bir toz yoksa kurallara da uymuş oluyor. Protein tozu kullanan firmalar tehlike altında. Eğer o protein tozunda domuz eti varsa testlerde domuz eti kullanıldı şeklinde ortaya çıkıyor. Vatandaş kandırılıyor” dedi.
